Thấy gì từ môn thi thứ 3 kỳ thi tuyển sinh lớp 10?

Hầu hết địa phương chọn tiếng Anh

Thực hiện yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ tại Công điện số 10/CĐ-TTg, 63 tỉnh, thành trên cả nước đã công bố phương án tuyển sinh THCS, THPT trong tháng 2/2025. Cụ thể, tại kỳ tuyển sinh vào lớp 10 THPT công lập không chuyên năm học 2025 - 2026, có 60 tỉnh/thành chọn phương án thi tuyển; 3 địa phương (Cà Mau, Vĩnh Long, Gia Lai) chọn phương án xét tuyển.

Đa số địa phương chọn tiếng Anh là môn thi thứ 3 - kỳ thi lớp 10.

Với thi tuyển, duy nhất Hà Giang chọn môn thi thứ 3 là lịch sử - địa lý, 49 địa phương ấn định thi tiếng Anh, 10 tỉnh/thành chọn ngoại ngữ. Môn thi ngoại ngữ cũng khác nhau với từng địa phương. Hải Phòng cho phép thí sinh lựa chọn nhiều ngoại ngữ nhất với 6 thứ tiếng (Anh, Pháp, Nhật, Nga, Hàn, Trung), tiếp đó đến Hà Nội với 5 thứ tiếng (Anh, Pháp, Đức, Nhật, Hàn). Đà Nẵng, Huế cho phép chọn một trong ba thứ tiếng (Anh, Pháp, Nhật), Nam Định là Anh, Pháp, Nga; Quảng Ninh là Anh, Pháp, Trung Quốc. Với Cần Thơ và Nghệ An, thí sinh được chọn môn thi thứ 3 là một trong hai thứ tiếng: Anh, Pháp.

Như vậy, các địa phương chốt môn thứ 3 là ngoại ngữ đều cho phép thí sinh chọn môn tiếng Anh để đăng ký thi. Các ngoại ngữ còn lại thì tùy tình hình cụ thể, Sở GD&ĐT địa phương sẽ đưa ra số lượng phù hợp để thí sinh lựa chọn.

Phương án thi lớp 10 gồm 3 môn và việc lựa chọn môn thi thứ 3 tại kỳ thi năm nay đã tạo sự đồng thuận cao của phụ huynh cũng như học sinh. Đơn cử như Hà Giang, Giám đốc Sở GD&ĐT Hà Giang Bùi Quang Trí cho hay, quyết định chọn môn thi thứ 3 của tỉnh là lịch sử - địa lý căn cứ vào tình hình thực tế của địa phương bởi đội ngũ giáo viên dạy lịch sử - địa lý của tỉnh bảo đảm về số lượng và chất lượng. Trong khi đó, tiếng Anh chưa phải thế mạnh của học sinh Hà Giang vì ngoài tiếp cận muộn, tình trạng thiếu giáo viên tiếng Anh ở nhiều cơ sở giáo dục, chất lượng dạy và học chưa đồng đều giữa các vùng cũng là trở ngại.

Còn tại Hà Nội, Quảng Ninh, Huế, Hải Phòng, Cần Thơ… đều là những đô thị phát triển; học sinh có điều kiện tiếp xúc với nhiều ngoại ngữ từ sớm. Vì vậy, tại kỳ thi lớp 10, các địa phương trên đã cho phép thí sinh được chọn môn thi thứ 3 là một trong các thứ tiếng (có thể khác với ngoại ngữ học sinh học ở cấp THCS). Điều này vừa tạo điều kiện tối đa cho thí sinh phát huy lợi thế vừa là hình thức khuyến khích, thúc đẩy việc đầu tư, nâng cao trình độ ngoại ngữ cho học sinh.

Hai nội dung cần điều chỉnh để phù hợp thực tế

Kỳ thi lớp 10 năm học 2025 - 2026 là năm đầu tiên tuyển sinh theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Theo quy chế tuyển sinh THCS, THPT do Bộ GD&ĐT ban hành (có hiệu lực từ ngày 14/2), 3 phương thức tuyển sinh vào lớp 10 gồm: thi tuyển, xét tuyển hoặc kết hợp giữa thi tuyển và xét tuyển. Việc lựa chọn phương thức tuyển sinh thuộc thẩm quyền của địa phương.

Phương án thi THCS - THPT nên hoàn thành và công bố trong tháng 2 hàng năm.

Đối với phương thức thi tuyển, Bộ GD&ĐT quy định thực hiện 3 môn thi, bài thi, gồm: toán, ngữ văn và một môn thi hoặc bài thi thứ 3 do Sở GD&ĐT lựa chọn. Môn thi thứ ba được lựa chọn trong số các môn học có đánh giá bằng điểm số trong chương trình giáo dục phổ thông cấp THCS, bảo đảm không chọn cùng quá 3 năm liên tiếp. Môn thi thứ 3 hoặc bài thi tổ hợp của một số môn học được công bố sau khi kết thúc học kì I nhưng không muộn hơn ngày 31/3 hàng năm.

Ngay năm đầu tiên áp dụng quy chế tuyển sinh THCS – THPT đã cho thấy hai nội dung cần xem xét điều chỉnh để phù hợp thực tế. Thứ nhất, môn thi thứ 3 có nên quy định “không chọn cùng quá 3 năm liên tiếp” hay để địa phương toàn quyền lựa chọn căn cứ nguyện vọng và sự phù hợp với tình hình thực tế? Ví như, TP Hồ Chí Minh và 48 địa phương chọn tiếng Anh, Hà Nội và 9 tỉnh/thành chọn ngoại ngữ, còn Hà Giang chọn lịch sử - địa lý.

Một chuyên gia giáo dục cho rằng, không nên yêu cầu không chọn cùng môn thi thứ 3 quá 3 năm liên tiếp bởi sẽ gây tâm lý hoang mang, lo lắng cho phụ huynh và học sinh. Phương án tốt nhất là nếu thi tuyển thì cố định môn thi thứ 3 là ngoại ngữ (chủ yếu tiếng Anh) để tạo tính thống nhất toàn quốc và ổn định lâu dài.

Ở cấp THPT, tiếng Anh là một trong 8 môn bắt buộc cho tất cả học sinh. Mặt khác, Kết luận số 91-KL/TW của Bộ Chính trị yêu cầu từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học. Muốn vậy, Hà Giang - địa phương duy nhất chọn môn thi khác phải thúc đẩy các giải pháp để tăng cường chất lượng dạy và học ngoại ngữ bởi trong xu thế hội nhập toàn cầu thì không ai đứng ngoài cuộc.

Ngoài ra, thời gian công bố môn thi thứ 3 thay vì “không muộn hơn 31/3 hàng năm” như quy chế thì nên điều chỉnh đúng theo Công điện số 10/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, đó là hoàn thành trong tháng 2 hàng năm. Có như vậy, học sinh, giáo viên, các nhà trường mới có thời gian chủ động chuẩn bị cho kế hoạch ôn tập nói riêng và công tác tuyển sinh nói chung.

“Nguyên tắc đầu tiên của quy chế tuyển sinh THCS, THPT là không gây áp lực cho học sinh, phụ huynh. Do đó, việc điều chỉnh quy định về môn thứ 3 và thời gian công bố môn thứ 3 là yêu cầu đặt ra từ thực tế và cần sớm được Bộ GD&ĐT xem xét” - một chuyên gia giáo dục kiến nghị.

Quý Minh