Thể chế, hạ tầng và nhân lực: Ba trụ cột chính của tăng trưởng Việt Nam năm 2026

Báo cáo của Chính phủ trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 10, khóa XV cho thấy, năm 2025, Việt Nam đạt được những kết quả toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực. Nền kinh tế duy trì đà phục hồi mạnh, ổn định vĩ mô được giữ vững, và 15/15 chỉ tiêu chủ yếu của Kế hoạch phát triển KT-XH đều đạt và vượt mục tiêu. Trong bối cảnh kinh tế thế giới biến động khó lường, đây là một thành tựu quan trọng, khẳng định năng lực điều hành linh hoạt, thống nhất và tầm nhìn dài hạn của Chính phủ.

Tốc độ tăng trưởng GDP năm 2025 ước đạt 8%, cao nhất khu vực ASEAN, đưa quy mô nền kinh tế lên khoảng 510 tỉ USD, GDP bình quân đầu người vượt 5.000 USD, chính thức đưa Việt Nam vào nhóm nước có thu nhập trung bình cao. Tuy nhiên, Chính phủ xác định mục tiêu cho năm 2026 là phấn đấu tăng trưởng GDP từ 10% trở lên, coi đây là bước chuyển mạnh mẽ trong giai đoạn mới - vừa tạo động lực tăng tốc, vừa xây nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững.

Họp báo về dự kiến chương trình kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV - Ảnh: XDCS

Thể chế - “đột phá của đột phá”

Trong báo cáo, Chính phủ nhấn mạnh rằng hoàn thiện thể chế tiếp tục được xác định là “đột phá của đột phá”, là chìa khóa then chốt để tháo gỡ điểm nghẽn trong quản lý, đầu tư và phát triển. Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ, hiện đại và hội nhập quốc tế được xem là điều kiện tiên quyết để bảo đảm mọi chính sách kinh tế - xã hội đi vào thực tiễn hiệu quả.

Năm 2025, Chính phủ đã trình Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội 80 dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết - con số cao nhất từ trước đến nay. Song song đó là việc cắt giảm hơn 75% thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh; triển khai “AI pháp luật” và Cổng pháp luật quốc gia, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong việc phổ biến, giáo dục pháp luật và quản lý hành chính công.

Chính phủ cũng triển khai thi hành án dân sự một cấp từ tháng 7.2025, gắn cải cách tư pháp với chuyển đổi số toàn diện. Đây là bước tiến quan trọng nhằm tăng tính minh bạch, hiệu lực và hiệu quả của nền hành chính, qua đó nâng cao niềm tin của người dân và doanh nghiệp vào Nhà nước pháp quyền.

Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo - động lực tăng trưởng mới

Cùng với cải cách thể chế, Chính phủ coi khoa học - công nghệ - đổi mới sáng tạo là trụ cột thứ hai của tăng trưởng. Trong năm 2025, Việt Nam đã đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển trong các lĩnh vực mũi nhọn như AI, chip bán dẫn, công nghệ sinh học và năng lượng sạch.

Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo được mở rộng với Sàn giao dịch khoa học và công nghệ quốc gia, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư R&D. Các khu công nghệ cao tại Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng và Hòa Lạc được định hướng thành trung tâm sản xuất chất bán dẫn và linh kiện điện tử, nhằm nắm bắt cơ hội trong chuỗi cung ứng toàn cầu mới.

Trong bối cảnh AI và tự động hóa đang tái định hình mọi ngành nghề, Việt Nam đặt mục tiêu đến 2026, kinh tế số chiếm ít nhất 30% GDP. Chính phủ cho rằng, để đạt được mục tiêu tăng trưởng hai con số, việc tăng năng suất lao động dựa trên công nghệ là hướng đi bắt buộc, thay vì chỉ dựa vào vốn đầu tư và lao động giá rẻ như trước.

Thúc đẩy giải ngân đầu tư công và phát triển hạ tầng chiến lược

Báo cáo 948/BC-CP chỉ rõ: đầu tư công là động lực chính của tăng trưởng 2026. Tổng vốn đầu tư toàn xã hội năm 2025 đạt hơn 4 triệu tỉ đồng, tăng 10,6% so với năm trước; tỷ lệ giải ngân đạt 86%, nhưng vẫn còn chậm ở một số bộ, ngành và địa phương.

Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành phải rút ngắn quy trình thủ tục, tăng trách nhiệm người đứng đầu trong việc giải ngân vốn. Các công trình hạ tầng chiến lược, như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, sân bay Long Thành giai đoạn 1, điện hạt nhân Ninh Thuận, đường ven biển và cao tốc Bắc - Nam phía đông - được coi là những dự án mang tính “lan tỏa phát triển”, tạo công ăn việc làm và thúc đẩy liên kết vùng.

Cùng với đó là định hướng phát triển hạ tầng số, năng lượng tái tạo, và đô thị xanh thông minh, đảm bảo hài hòa giữa tăng trưởng và bền vững.

Khoa học công nghệ, chuyển đổi số là một trong những trụ cột chính của phát triển đất nước - Ảnh: Báo Chính phủ

Bảo đảm an sinh xã hội, quốc phòng - an ninh và hội nhập quốc tế

Chính phủ khẳng định, tăng trưởng kinh tế phải đi đôi với phát triển xã hội. Năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn dưới 2,2%, bảo hiểm y tế bao phủ hơn 93% dân số, và giáo dục nghề nghiệp, đào tạo kỹ năng số được triển khai rộng rãi.

Chính phủ cũng đề cao vai trò xây dựng xã hội an toàn, nhân văn và bao trùm, trong đó, “không để ai bị bỏ lại phía sau” là cam kết xuyên suốt. Song song, quốc phòng – an ninh tiếp tục được củng cố; chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới, an ninh mạng được đảm bảo trong bối cảnh khu vực có nhiều biến động.

Đặc biệt, ngoại giao kinh tế và hội nhập quốc tế trở thành điểm nhấn nổi bật của năm 2025. Việt Nam tăng cường vai trò tại các diễn đàn đa phương như ASEAN, APEC, LHQ, đồng thời thúc đẩy hiệp định thương mại song phương và đầu tư xanh với các đối tác chiến lược như Hoa Kỳ, Nhật Bản, EU, và Hàn Quốc. Năm 2025, xuất khẩu đạt hơn 850 tỉ USD, xuất siêu 26 tỉ USD, đưa Việt Nam vào nhóm 10 quốc gia thương mại hàng đầu thế giới.

Những thách thức nội tại

Dù đạt được nhiều kết quả tích cực, báo cáo của Chính phủ cũng thẳng thắn chỉ ra ba thách thức lớn đang kìm hãm tăng trưởng bền vững:

- Năng suất lao động còn thấp, chưa tương xứng với tốc độ tăng trưởng GDP; năng lực đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp trong nước còn yếu.

- Chất lượng nguồn nhân lực cao chưa đáp ứng yêu cầu của kinh tế tri thức, đặc biệt trong các ngành công nghệ, kỹ thuật và quản trị.

- Thể chế và cơ chế chính sách vẫn còn chậm hoàn thiện, gây ách tắc trong triển khai các dự án đầu tư công, chuyển đổi số, và thu hút vốn FDI.

Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu, già hóa dân số và rủi ro địa chính trị cũng là những yếu tố có thể ảnh hưởng đến ổn định vĩ mô và tăng trưởng dài hạn.

Hướng tới 2026: Tăng trưởng nhanh, bền vững và bao trùm

Chính phủ đặt mục tiêu cho năm 2026 là duy trì ổn định vĩ mô, phấn đấu GDP tăng 10%, trong khi kiểm soát lạm phát dưới 4% và đảm bảo bội chi ngân sách không vượt 3,5% GDP.

Ba đột phá chiến lược: thể chế, hạ tầng, nhân lực tiếp tục là trụ cột. Trong đó, thể chế được xác định là đột phá trung tâm, khoa học công nghệ là “động cơ kép” và an sinh xã hội là nền tảng ổn định.

Mục tiêu tổng quát là xây dựng nền kinh tế tự cường, xã hội bao trùm, Nhà nước pháp quyền hiện đại, và đất nước có vị thế cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Bức tranh KT-XH 2025 cho thấy Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mới với tâm thế tự tin, chủ động và sáng tạo. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số trong năm 2026, Chính phủ cần tiếp tục tháo gỡ nút thắt thể chế, đầu tư mạnh cho khoa học - công nghệ, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và hiệu quả đầu tư công. Đó không chỉ là yêu cầu của hiện tại, mà còn là cam kết cho một Việt Nam phát triển nhanh, bền vững và thịnh vượng trong thập kỷ tới.

Phong Anh