Thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng về phát huy dân chủ ở cơ sở

Chiều 22/10, tiếp tục chương trình làm việc của Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV, các đại biểu Quốc hội đã nghe Tờ trình, Báo cáo thẩm tra về dự án Luật Hợp tác xã (sửa đổi); thảo luận về dự án Luật Thực hiện dân chủ cơ sở.

Kiến nghị quy định cụ thể công dân được quyền tiếp cận thông tin nào.

Trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, dự thảo Luật sau khi được tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện theo ý kiến đại biểu Quốc hội có 6 Chương và 92 Điều (giảm 1 Chương, tăng 18 Điều so với dự thảo Luật trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 3). Đồng thời, đã bám sát các quan điểm xây dựng luật, thể chế hóa kịp thời chủ trương, chính sách của Đảng về phát huy dân chủ ở cơ sở và phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo Giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.

Nhất trí với Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, đa số đại biểu Quốc hội cho rằng, dự thảo Luật lần này đã tiếp thu đầy đủ ý kiến của các đại biểu Quốc hội, các chuyên gia, đưa ra những quy định hợp lý hơn, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật, tháo gỡ những nút thắt trong việc thực hiện, thể hiện đậm nét tinh thần dân chủ. Cơ quan chủ trì thẩm tra đã phối hợp với các cơ quan chủ trì soạn thảo và các cơ quan hữu quan tổ chức các hoạt động nghiên cứu khảo sát dưới nhiều hình thức, lấy ý kiến rộng rãi của các đối tượng chịu sự tác động trực tiếp là người dân ở các địa bàn dân cư, cán bộ, công chức, viên chức ở các cơ quan Nhà nước, đại diện các doanh nghiệp, tổ chức công đoàn cũng như các chuyên gia, nhà khoa học để giải trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật. Đây cũng là cách làm phù hợp với tính chất đặc thù của dự án Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.

Về nguyên tắc thực hiện dân chủ ở cơ sở (Điều 3), có ý kiến đề nghị sửa đổi, bổ sung các nguyên tắc về thực hiện dân chủ ở cơ sở theo hướng gọn, rõ nội dung, tư tưởng chỉ đạo; bổ sung nguyên tắc tôn trọng, tiếp thu và phát huy ý kiến đóng góp của Nhân dân, nghị quyết của cộng đồng dân cư.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Bà Rịa – Vũng Tàu) phát biểu thảo luận.

Phát biểu về nội dung này, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Bà Rịa – Vũng Tàu) đề nghị, cần làm rõ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và cộng đồng dân cư cụ thể là quyền và lợi ích gì, cơ chế bảo vệ như thế nào? Cần luật hóa rõ những nội dung cụ thể liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và cộng đồng dân cư. Đại biểu Trịnh Bình Minh (Vĩnh Long) đề nghị, cần bổ sung thêm quy định thông tin công dân được tiếp cận có điều kiện, bởi không phải thông tin nào là công dân cũng được quyền tiếp cận. Đồng thời, quy định rõ nghĩa vụ của công dân khi được cung cấp thông tin, đó là công dân không được làm sai lệch nội dung thông tin đã được cung cấp, không xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức hoặc của người khác khi thực hiện quyền tiếp cận thông tin…

Quy định cụ thể về quy trình, cách thức, thủ tục kiểm tra, giám sát của người dân

Về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà (Quảng Ninh) đánh giá cao nội dung quy định về hình thức, nội dung giám sát; xử lý kết quả kiểm tra, giám sát của Nhân dân; trách nhiệm trong việc bảo đảm để Nhân dân thực hiện kiểm tra, giám sát tại cơ sở. Tuy nhiên, đề Nhân dân kiểm tra được, cần có cơ chế cụ thể, cách thức tiến hành phù hợp, nếu không hướng dẫn quy trình, cách thức thì sẽ thiếu đi một khâu để thực hiện các nội dung luật quy định. Đại biểu đề nghị bổ sung điều quy định cụ thể về quy trình, cách thức, thủ tục để người dân thực hiện quyền kiểm tra, giám sát của mình.

Đại biểu đề nghị làm rõ khái niệm kiểm tra, giám sát của Nhân dân, phân biệt rõ hoạt động kiểm tra, giám sát của Nhân dân với hoạt động thanh tra của Đảng, Nhà nước, từ đó đi đến cách hiểu thống nhất, xác định rõ mức độ, phạm vi, thẩm quyền, đối tượng kiểm tra, giám sát cụ thể, tránh chồng chéo. Về Ban Thanh tra nhân dân, đại biểu đề nghị bổ sung quy định giao Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam hướng dẫn việc bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm, bầu bổ sung, công nhận, hướng dẫn hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân. Việc cụ thể hóa trách nhiệm sẽ nhấn mạnh vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong chủ động hướng dẫn triển khai, giám sát việc thực hiện dân chủ ở cơ sở.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương) phát biểu thảo luận.

Cũng quan tâm về Thanh tra nhân dân, đại biểu Trần Đình Gia (Hà Tĩnh) nhất trí với việc mở rộng thành lập Ban Thanh tra nhân dân ở tất cả các loại hình cơ sở, nhằm đảm bảo sự bình đẳng và tạo cơ chế để Nhân dân, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thực hiện quyền kiểm tra, giám sát, kể cả người lao động ở các tổ chức có sử dụng lao động ở khu vực ngoài công lập. Tuy nhiên, thực tế hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân ở các cơ quan Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp còn khó khăn và hiệu quả thấp do không có đủ điều kiện và thời gian, cũng như nghiệp vụ công tác thanh tra còn hạn chế nên hiệu quả chưa cao. Chính vì vậy, dự thảo Luật và các văn bản quy định cụ thể cần phải có cơ chế để đảm bảo thực hiện đảm bảo tính khả thi, bồi dưỡng kỹ năng nghiệp vụ để cho Ban thanh tra nhân dân hoạt động có hiệu quả hơn.

Các đại biểu tại phiên họp.

Còn đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương) thì cho biết, theo quy định của Luật Thanh tra 2010, nhiều đơn vị thành lập Ban Thanh tra nhân dân nhưng hoạt động còn mang tính hình thức và chưa thực sự được chú trọng. Vì vậy, để đảm bảo các cơ quan, đơn vị tổ chức thực hiện thành lập và duy trì hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân theo đúng quy định và phát huy được các chức năng, trách nhiệm, quyền hạn của Ban Thanh tra nhân dân theo luật định, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị cần quy định cơ chế, chế tài để các đơn vị, tổ chức phải tuân thủ thực hiện, khắc phục tình trạng nhiều cơ quan, tổ chức không có Ban Thanh tra nhân dân theo quy định như hiện nay, đặc biệt là khi dự thảo Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở đã mở rộng phạm vi thành lập Ban Thanh tra nhân dân đến các tổ chức sử dụng lao động ngoài Nhà nước.

Phương Thủy