Thế giới ngày càng gia tăng chênh lệch giữa người giàu và người nghèo

Trang bìa báo cáo của Oxfam.

Ngày 20/1/2025, Oxfam Quốc tế công bố Báo cáo “Di sản chủ nghĩa thực dân: Bất công giữa giàu có và đói nghèo” trước thềm Diễn đàn Kinh tế Thế giới 2025 tại Davos, Thụy Sỹ. Báo cáo cho biết trong năm 2024, trên thế giới đã xuất hiện thêm 204 tỷ phú USD. Tính trung bình, cứ mỗi tuần thế giới xuất hiện thêm 4 tỷ phú USD mới.

36% TÀI SẢN TỶ PHÚ LÀ DO THỪA KẾ

Ông Amitabh Behar, Giám đốc Điều hành Oxfam Quốc tế, cho biết tài sản của các tỷ phú trên thế giới đã tăng thêm 2 nghìn tỷ USD chỉ trong năm 2024, tương đương khoảng 5,7 tỷ USD mỗi ngày, với tốc độ nhanh gấp ba lần so với năm trước.

Năm 2024, số lượng tỷ phú USD đã tăng lên 2.769 người, từ 2.565 người vào năm 2023. Tổng tài sản của họ đã tăng từ 13 nghìn tỷ USD lên 15 nghìn tỷ USD chỉ trong 12 tháng. Đây là mức tăng tài sản hàng năm lớn thứ hai kể từ khi có số liệu thống kê. Tài sản của mười người đàn ông giàu nhất thế giới đã tăng trung bình gần 100 triệu USD mỗi ngày — ngay cả khi họ mất 99% tài sản, họ vẫn sẽ là tỷ phú.

Năm ngoái, Oxfam dự đoán thập kỷ tới sẽ xuất hiện tỷ phú “nghìn tỷ USD” đầu tiên. Tuy nhiên, với tốc độ gia tăng tài sản của các tỷ phú nhanh hơn, dự báo này đã thay đổi đáng kể — với tốc độ hiện tại, thế giới đang trên đà chứng kiến ít nhất 5 tỷ phú “nghìn tỷ USD” trong thập kỷ tới.

Oxfam cho rằng sự tập trung tài sản ngày càng tăng này được thúc đẩy bởi sự tập trung quyền lực độc quyền, khi các tỷ phú ngày càng có ảnh hưởng với các ngành công nghiệp và dư luận.

Báo cáo cũng cho thấy một thực tế rằng trái với quan niệm thường gặp, tài sản của các tỷ phú phần lớn không phải do lao động, mà có 60% tài sản tỷ phú đến từ nguồn thừa kế, quyền lực độc quyền hoặc quan hệ thân hữu. Oxfam tính toán rằng 36% tài sản của các tỷ phú USD hiên tại là từ thừa kế.

Nghiên cứu của tạp chí Forbes cho thấy tất cả các tỷ phú dưới 30 tuổi đều được thừa kế tài sản, trong khi Ngân hàng UBS ước tính hơn 1.000 tỷ phú hiện nay sẽ chuyển giao trên 5,2 nghìn tỷ USD cho những người thừa kế trong vòng hai đến ba thập kỷ tới. “Sự giàu có cực độ của các tỷ phú phần lớn là không xứng đáng”, Oxfam nhận định.

BẤT CÔNG TRONG CHÍNH SÁCH THUẾ Ở NHIỀU QUỐC GIA

Báo cáo của Oxfam cho hay các nước Bắc Bán cầu kiểm soát 69% tài sản toàn cầu và là nơi chiếm 68 % các tỷ phú. Trung bình một người Bỉ có quyền biểu quyết tại Ngân hàng Thế giới cao hơn gấp 180 lần so với một người Ethiopia.

Trong khi đó, số người sống trong cảnh nghèo đói hầu như không thay đổi kể từ năm 1990 đến nay, theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới. Các nước thu nhập thấp và trung bình chi trung bình gần một nửa ngân sách quốc gia để trả nợ, chủ yếu cho các chủ nợ giàu có ở New York và London. Con số này vượt xa tổng chi tiêu của họ cho giáo dục và y tế cộng lại. Trong khoảng thời gian từ năm 1970 đến 2023, các chính phủ ở Nam Bán cầu đã trả 3,3 nghìn tỷ USD tiền lãi cho các chủ nợ ở Bắc Bán cầu.

Nghiên cứu cho thấy mức lương ở Nam Bán cầu thấp hơn từ 87% đến 95% so với Bắc Bán cầu khi cùng một công việc có kỹ năng tương đương. Dù đóng góp tới 90% lao động vận hành nền kinh tế toàn cầu, người lao động ở các nước thu nhập thấp và trung bình chỉ nhận về 21% tổng thu nhập toàn cầu.

Phụ nữ trên toàn cầu thường phải làm các công việc phi chính thức rất bấp bênh, bao gồm làm việc nhà, so với nam giới. Trung bình lao động nhập cư ở các nước giàu kiếm được ít hơn 13% so với lao động bản địa, và khoảng cách thu nhập này thậm chí là 21% đối với lao động nhập cư là phụ nữ.

“Giới siêu giàu thường nói với chúng ta rằng trở nên giàu có đòi hỏi kỹ năng, bản lĩnh, và làm việc chăm chỉ. Nhưng sự thật là hầu hết tải sản của họ là do chiếm được, chứ không phải lao động mà có. Do đó, rất nhiều người được gọi là “tự thân” thực chất là nhờ thừa kế khối tài sản khổng lồ, được truyền lại qua nhiều thế hệ với đặc quyền không xứng đáng. Hàng tỷ USD tài sản thừa kế không bị đánh thuế là một sự bất công nghiêm trọng, củng cố một tầng lớp quý tộc mới, nơi tài sản và quyền lực chỉ luân chuyển trong tay một số ít người,” ông Behar nói.

Trong khi đó, số tiền mà các quốc gia rất cần để đầu tư vào giáo viên, mua thuốc men và tạo ra việc làm tốt lại bị rút sạch để chảy vào tài khoản ngân hàng của giới siêu giàu. Điều này không chỉ tồi tệ cho nền kinh tế mà còn tồi tệ đối với toàn nhân loại.

Phân tích của Oxfam cho thấy một nửa số tỷ phú trên thế giới sinh sống ở các quốc gia không đánh thuế thừa kế đối với đối tượng thừa kế trực tiếp. Thuế thừa kế cần được áp dụng để xóa bỏ tầng lớp quý tộc mới. Do đó, Oxfam kêu gọi các chính phủ đánh thuế người giàu nhất để giảm bất bình đẳng, chấm dứt sự giàu có cực đoan và phá bỏ tầng lớp quý tộc mới. Các cường quốc thực dân trước đây phải giải quyết những tổn hại trong quá khứ bằng cách bồi thường. Các Chính phủ cần cam kết đảm bảo rằng, ở cấp độ toàn cầu và quốc gia, thu nhập của 10% người giàu nhất không cao hơn 40% người nghèo nhất.

Theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới, giảm bất bình đẳng có thể chấm dứt tình trạng nghèo đói nhanh hơn gấp ba lần. Các chính phủ cũng cần giải quyết và chấm dứt nạn phân biệt chủng tộc, phân biệt giới tính và chia rẽ, những yếu tố đang duy trì sự bóc lột kinh tế hiện nay.

“Đánh thuế những người giàu nhất để chấm dứt tình trạng giàu cực đoan. Chính sách thuế toàn cầu nên nằm trong công ước thuế mới của Liên Hợp Quốc, đảm bảo những người giàu nhất và các tập đoàn trả thuế công bằng. Các thiên đường thuế phải được bãi bỏ”, ông Amitabh Behar nhấn mạnh.

Chu Khôi