Thể thao học đường góc nhìn từ CLB bóng đá Đại học Văn Hiến

Tiềm năng còn bỏ ngỏ

Câu chuyện CLB Đại học Văn Hiến bước lên hạng Nhất cho thấy một mô hình liên kết đáng để học hỏi. Nơi đây đã xây dựng được một hệ sinh thái thể thao có chiều sâu và chính sự gắn kết chặt chẽ giữa giáo dục, huấn luyện và thi đấu đã giúp CLB tạo ra một thế hệ cầu thủ vừa có kiến thức, vừa có chuyên môn, đủ sức cạnh tranh ở cấp độ cao.

Niềm vui lên hạng của CLB ĐH Văn Hiến

Thực tế cho thấy, chúng ta không thiếu học sinh, sinh viên tài năng trong thể thao. Nhưng những “mầm xanh” ấy rất dễ bị lãng quên nếu không có “mặt trời” là hệ thống chính sách phù hợp, “đất lành” là môi trường huấn luyện đạt chuẩn và “nước tưới” là sự đồng hành của thầy cô, gia đình và xã hội.

Trong khi CLB Văn Hiến là một mô hình thành công, thì tại hàng nghìn trường học trên cả nước, các đội tuyển thể thao học sinh vẫn gặp khó trong việc tổ chức luyện tập; các giải đấu vẫn bị coi là hoạt động phong trào; vận động viên là HSSV ít khi nhận được học bổng hay cơ hội phát triển tài năng tiếp theo giống như nhiều nước phát triển khác.

Ở Mỹ, với nền tảng thể thao học đường tốt nên thành phần các tuyển thủ quốc gia đa số xuất thân từ các trường học. Tại Olympic Paris 2024 có tới 75% VĐV Mỹ từng thi đấu ở giải đấu của trường đại học và ở Olympic Tokyo con số đó là 70%. Con số thống kê cũng cho thấy các VĐV xuất thân từ thể thao học đường của Mỹ đóng góp 80% tổng số huy chương Olympic cho đoàn thể thao nước này.

Một mô hình hay cần nhân rộng

Số liệu thống kê năm 2019 cho thấy cả nước có gần 80.000 giáo viên thể dục thể thao, trong đó khoảng 74% giáo viên chuyên trách và 26% giáo viên bán chuyên trách. Đội ngũ giáo viên thể dục ở các trường còn thiếu về số lượng, cơ cấu chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển.

Đặc biệt, ở bậc tiểu học, chỉ 20% số trường có giáo viên chuyên trách. Hầu hết các trường dạy chương trình cũ ban hành từ năm 2000, ít các hướng dẫn, các kỹ năng thực hành, không có các hoạt động thể thao ngoại khóa.

Đội ngũ giáo viên thiếu về số lượng so với yêu cầu, vừa yếu về kiến thức kỹ năng, đặc biệt kỹ năng hướng dẫn vận động và huấn luyện thực hiện phong trào thể thao, trong khi xã hội đang rất quan tâm.

Không chỉ thiếu người dạy, trường học cũng thiếu nơi để dạy. Số liệu thống kê cũng cho thấy, có tới 85% trường học trong cả nước không có sân tập thể thao; hơn 99% trường không có bể bơi và chỉ khoảng 20% trường có nhà tập đa năng đạt chuẩn.

Ở khu vực thành thị, việc mở rộng không gian cho giáo dục thể chất bị bó hẹp bởi quỹ đất; ở vùng sâu, vùng xa, điều kiện kinh tế hạn chế khiến các hạng mục cơ sở vật chất thể thao gần như bị “gác lại” vô thời hạn.

Để thể thao học đường thực sự trở thành nền móng cho thể thao thành tích cao, cần thiết lập một chiến lược toàn diện và đồng bộ hơn. Trước hết là nâng cao năng lực giáo viên thể chất thông qua các chương trình đào tạo chuyên sâu; bổ sung đội ngũ huấn luyện viên bán chuyên tại các trường học có phong trào mạnh; tiếp theo là đầu tư xây dựng cơ sở vật chất tối thiểu như sân chơi, nhà tập; xây dựng chương trình giáo dục thể chất đa dạng, hấp dẫn và linh hoạt; lồng ghép thể thao vào hoạt động ngoại khóa một cách thường xuyên thay vì thời vụ.

Đặc biệt, cần có chính sách khuyến khích học sinh, sinh viên năng khiếu thể thao thông qua học bổng; cơ chế liên kết nhà trường, câu lạc bộ, trung tâm huấn luyện; và tổ chức giải đấu theo hệ thống để học sinh được thi đấu, được ghi nhận và được phát triển theo lộ trình chuyên nghiệp. Thể thao học đường là “vườn ươm” cho thể thao chuyên nghiệp.

Minh Hoàng