Thí điểm phân bổ hạn ngạch phát thải, áp dụng toàn quốc từ năm 2028
Sáng 24/12, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp nghe báo cáo về việc phê duyệt tổng hạn ngạch phát thải khí nhà kính cho năm 2025 - 2026.
Toàn cảnh cuộc họp. Nguồn: VGP.
Tại cuộc họp, Phó Thủ tướng yêu cầu xác định rõ quy mô doanh nghiệp đưa vào thí điểm, để rút kinh nghiệm và chuẩn bị cho việc triển khai trên 100% các đối tượng phát thải sau này.
Trong danh mục các cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính tại Quyết định số 13 ngày 13/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ có 110 cơ sở (34 nhà máy nhiệt điện, 25 cơ sở sản xuất sắt thép, 51 cơ sở sản xuất xi măng) đủ điều kiện để báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét cho phép thí điểm phân bổ hạn ngạch.
Phó Thủ tướng nhấn mạnh, việc giao hạn ngạch sẽ tạo áp lực buộc doanh nghiệp đổi mới công nghệ, nâng cao quản trị, giảm phát thải và bảo vệ môi trường. Chính sách cần cho phép các đơn vị cắt giảm tốt được bán, trao đổi hạn ngạch dư thừa, từng bước hình thành cơ chế thị trường, biến giảm phát thải thành nguồn lực phát triển.
Đây là lần đầu Việt Nam phân bổ hạn ngạch phát thải, dù thí điểm nhưng phải làm nghiêm túc, có khung pháp lý rõ ràng, tránh hình thức. “Giao rồi là phải quản lý, kiểm tra, giám sát; chỉ tiêu phải có đo đếm, kiểm kê, báo cáo, dựa trên số liệu khoa học, đáp ứng yêu cầu quốc tế,” Phó Thủ tướng lưu ý.
110 cơ sở đầu tiên được đưa vào thí điểm
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, việc đề xuất hạn ngạch dựa trên số liệu sản xuất 2022 – 2023 và kết quả kiểm kê khí nhà kính năm 2024 đã được địa phương thẩm định.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành phát biểu. Nguồn: VGP.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành cho biết, giai đoạn này chịu tác động nặng của Covid-19, nếu áp dụng cứng nhắc có thể hạn chế khả năng phục hồi sản xuất. Do đó, Bộ đã xây dựng hệ số điều chỉnh dựa trên ba yếu tố: mục tiêu tăng trưởng, mục tiêu giảm phát thải và năng lực công nghệ của từng cơ sở.
Theo đề xuất, tổng hạn ngạch phân bổ cho các nhà máy thấp hơn tổng lượng phát thải dự kiến: 1,6 – 2,0% với nhà máy nhiệt điện; 3,8 – 4,4% với các cơ sở sản xuất thép (thép thô); 4,0 – 4,5% với các cơ sở sản xuất xi măng (clanhke).
Đo đạc, thẩm định độc lập theo chuẩn quốc tế
Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân kiến nghị rà soát phương pháp phân bổ, tính đến khác biệt công nghệ và điều kiện sản xuất giữa các cơ sở; đồng thời cần cơ chế đo đạc, kiểm tra độc lập để bảo đảm số liệu trung thực.
Đại diện các tập đoàn năng lượng, than – khoáng sản, xi măng, vật liệu xây dựng… cho rằng, phân bổ hạn ngạch cần hài hòa giữa mục tiêu giảm phát thải và tăng trưởng. Nhiều ý kiến đề xuất chuyển từ cách tiếp cận tuyệt đối sang định mức phát thải trên một đơn vị sản phẩm, sớm vận hành thị trường tín chỉ carbon minh bạch.
Hoàn thiện cơ chế quản lý để áp dụng toàn quốc từ 2028
Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà khẳng định thí điểm phân bổ hạn ngạch là bước đệm quan trọng trước khi áp dụng bắt buộc trên phạm vi toàn quốc.
Phó Thủ tướng yêu cầu xác định rõ hạn ngạch theo từng lĩnh vực, quy mô doanh nghiệp tham gia để rút kinh nghiệm; đồng thời hoàn thiện đồng bộ từ phương pháp đo đạc, kiểm kê, báo cáo, thẩm định đến khung pháp lý, bảo đảm phù hợp với chuẩn mực quốc tế (như Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu - UNFCC) để đảm bảo số liệu được quốc tế thừa nhận. Điều này gắn liền với trách nhiệm và cam kết của Việt Nam trong Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC).
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thí điểm phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính như là bước đệm quan trọng để hoàn thiện cơ chế quản lý trước khi áp dụng bắt buộc trên phạm vi toàn quốc. Nguồn: VGP.
Về thẩm quyền, thống nhất ủy quyền cho Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường quyết định tổng hạn ngạch các lĩnh vực thí điểm và phân bổ cụ thể đến từng doanh nghiệp, bảo đảm khoa học, khách quan, minh bạch, công bằng.
Về lộ trình thực hiện, Phó Thủ tướng chỉ đạo giai đoạn từ nay đến năm 2027 sẽ tập trung thí điểm để hoàn thiện đồng bộ các cơ chế, chính sách. Từ năm 2028, việc quản lý hạn ngạch phát thải sẽ được triển khai chính thức và bắt buộc trên phạm vi toàn quốc đối với tất cả các lĩnh vực, doanh nghiệp.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường phải công bố công khai lộ trình này ngay từ bây giờ để doanh nghiệp biết và chủ động chuẩn bị, tránh tình trạng bị động khi áp dụng chính thức; rà soát và bổ sung các quy định pháp lý về quyền, trách nhiệm và nghĩa vụ của các bên liên quan (cơ quan quản lý Nhà nước, đơn vị đo đạc, chứng nhận, doanh nghiệp).
Đặc biệt, cần bổ sung các chế tài xử phạt đối với các hành vi vi phạm, gian lận số liệu, cũng như các công cụ kinh tế để khuyến khích giảm phát thải, "chỉ khi hình thành được thị trường trao đổi tín chỉ và hạn ngạch, có cơ chế mua bán rõ ràng, doanh nghiệp mới thực sự có động lực tham gia".
