Thị trường chứng khoán - kênh huy động vốn hiệu quả cho doanh nghiệp và nền kinh tế

Bà Nguyễn Thị Việt Hà - Quyền Chủ tịch Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (HOSE)

Phát triển vượt bậc về quy mô

Sau 25 năm hoạt động, thị trường chứng khoán đã chứng kiến sự phát triển vượt bậc về quy mô. Từ con số khiêm tốn chỉ hai doanh nghiệp niêm yết, sáu công ty chứng khoán và thanh khoản vài trăm triệu đồng trong những ngày đầu, đến tháng 6/2025, HOSE đã có 640 mã chứng khoán đang niêm yết và giao dịch, bao gồm 389 mã cổ phiếu, 4 mã chứng chỉ quỹ đóng, 17 mã chứng chỉ quỹ ETF và 230 mã chứng quyền có bảo đảm. Giá trị giao dịch bình quân đạt hơn 20.957 tỷ đồng mỗi ngày, trong khi giá trị vốn hóa cổ phiếu trên HOSE đạt hơn 5,91 triệu tỷ đồng, tương đương 51,4% GDP năm 2024 và chiếm hơn 94,33% tổng giá trị vốn hóa cổ phiếu niêm yết toàn thị trường.

Hàng hóa trên HOSE cũng có nhiều chuyển biến tích cực, vừa đa dạng về chủng loại vừa nâng cao về chất lượng. Ngoài cổ phiếu là sản phẩm truyền thống, thị trường ghi nhận sự hiện diện ngày càng rõ nét của các loại hình mới như chứng chỉ quỹ ETF và chứng quyền có bảo đảm. Chất lượng hàng hóa niêm yết không ngừng được nâng lên, thể hiện qua sự tham gia của nhiều doanh nghiệp đầu ngành. Hoạt động của các thành viên thị trường ngày càng chuyên nghiệp và đa dạng, với các công ty chứng khoán nâng cao năng lực, áp dụng dịch vụ mới và đầu tư hạ tầng công nghệ, từ đó thu hút nhiều nhà đầu tư tham gia. Tính đến tháng 6/2025, tổng số tài khoản giao dịch nhà đầu tư mở tại các công ty chứng khoán thành viên kết nối với HOSE đạt hơn 10.220.000 tài khoản, tăng gấp hơn 3.360 lần so với năm 2000.

Không chỉ đột phá về quy mô, chất lượng doanh nghiệp niêm yết trên sàn ngày càng được nâng cao và uy tín hơn trong mắt nhà đầu tư. Thị trường chứng khoán đã góp phần tạo ra nhiều doanh nghiệp tỷ đô tại Việt Nam, giúp huy động nguồn vốn từ trong và ngoài nước. Tính đến cuối năm 2024, tổng vốn điều lệ bình quân của các doanh nghiệp niêm yết đạt hơn 4.200 tỷ đồng, tăng gấp ba lần so với năm 2015. Trong suốt 25 năm qua, tổng giá trị huy động vốn qua phát hành cổ phiếu đã vượt 520 nghìn tỷ đồng với hơn 1.000 đợt phát hành thành công. Tỷ trọng nhà đầu tư nước ngoài tại các doanh nghiệp niêm yết hiện chiếm gần 17%, cho thấy sức hấp dẫn lớn từ nguồn vốn quốc tế.

Khi mới lên sàn, các doanh nghiệp lớn như Vingroup, FPT, Hòa Phát, Masan chỉ có vốn hóa từ vài trăm triệu đến gần một tỷ USD, nhưng đến nay vốn điều lệ của họ đã tăng lên hàng chục lần, chẳng hạn Vingroup (VIC) tăng 47,8 lần, tập đoàn FPT tăng 38 lần, minh chứng cho sự tăng trưởng về quy mô và khả năng huy động vốn khi niêm yết trên thị trường.

Thị trường chứng khoán Việt Nam đã thực hiện tốt vai trò kênh huy động vốn hiệu quả cho doanh nghiệp và nền kinh tế. Từ góc độ của Sở, HOSE luôn nỗ lực hoàn thiện hệ thống giao dịch, nâng cao tiêu chuẩn quản trị công ty, thúc đẩy hoạt động cổ phần hóa gắn với niêm yết, IPO gắn với niêm yết và hỗ trợ doanh nghiệp niêm yết phát triển theo hướng bền vững.

Các doanh nghiệp niêm yết khi hoạt động trên thị trường cũng hướng đến hoạt động chuyên nghiệp, minh bạch và hiệu quả, yếu tố then chốt để tạo dựng niềm tin với nhà đầu tư. Sự đồng hành giữa doanh nghiệp và thị trường là một quá trình lâu dài, và HoSE sẽ tiếp tục đóng vai trò là cầu nối tin cậy giữa doanh nghiệp và cộng đồng nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Nhà đầu tư trong và ngoài nước ngày càng được bảo vệ hơn nhờ thị trường chứng khoán minh bạch, công bằng và phát triển bền vững hơn. Thời gian qua, không chỉ HOSE mà tất cả các cơ quan quản lý đã rất nỗ lực trong việc gia tăng tính minh bạch và công bằng cho thị trường chứng khoán. Với nhiều giải pháp như tăng cường công bố thông tin bằng tiếng Anh, công bố thông tin về phát triển bền vững, khuyến khích doanh nghiệp áp dụng các chuẩn mực kế toán quốc tế, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, hay nâng cấp hệ thống giao dịch, qua đó góp phần bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.

Bên cạnh đó, HoSE cũng không ngừng hoàn thiện cơ chế giám sát theo hướng chủ động, minh bạch và nhất quán. Song song với việc giám sát, HoSE đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện công bố thông tin đầy đủ và hiệu quả, tổ chức các chương trình đào tạo và hội thảo nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, nhà đầu tư trong và ngoài nước nắm rõ các quy định. Nhà đầu tư ngày càng cảm thấy yên tâm hơn khi tham gia thị trường, bởi họ biết rằng các quy định ngày càng rõ ràng, minh bạch và có sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý, quyền lợi hợp pháp của họ được bảo vệ. Đó là yếu tố tích cực, không chỉ giúp thị trường phát triển lành mạnh mà còn thu hút thêm dòng vốn dài hạn, đặc biệt là từ nhà đầu tư nước ngoài.

Việc phát triển hệ thống công nghệ là một trong những yếu tố then chốt trong sự phát triển của thị trường. Thị trường chứng khoán Việt Nam vừa mới có hệ thống công nghệ thông tin mới chính thức đi vào vận hành ổn định, đánh dấu một bước chuyển lớn. Hệ thống công nghệ thông tin thị trường chứng khoán Việt Nam là hệ thống tích hợp giữa ba đơn vị HOSE, HNX và VSDC, trong đó hạ tầng máy chủ được đặt toàn bộ tại trụ sở HoSE. Hệ thống bao gồm các phân hệ chính với hệ thống giao dịch, hệ thống thông tin thị trường và hệ thống giám sát được quản lý và vận hành bởi HOSE và HNX, cùng với hệ thống đăng ký lưu ký được quản lý vận hành bởi VSDC.

Tạo nền tảng vững chắc bước vào kỷ nguyên vươn mình

Ngày 5/5/2025 vừa qua, HoSE đã cùng với các đơn vị của Việt Nam là Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội, VSDC, các thành viên thị trường và Nhà thầu KRX triển khai, vận hành chính thức thành công Hệ thống công nghệ thông tin KRX thuộc Gói thầu công nghệ thông tin, tạo nền tảng hiện đại hóa thị trường chứng khoán Việt Nam. Hệ thống công nghệ thông tin KRX có nhiều ưu điểm. Đối với hệ thống giao dịch, hệ thống cung cấp đa dạng nhiều sản phẩm với 44 sản phẩm thuộc nhóm thị trường cổ phiếu, trái phiếu, repo trái phiếu, hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn, trong đó có các sản phẩm nâng cao như trái phiếu kết hợp chỉ số, hợp đồng tương lai cổ phiếu, quyền chọn; đa dạng hơn về chức năng, một số tính năng giao dịch mới, tiên tiến như ngắt mạch thị trường; khớp lệnh ngẫu nhiên; kiểm soát biến động giá chứng khoán; có chức năng tích hợp với các đơn vị và bên ngoài bao gồm công ty chứng khoán, hãng tin và công ty quản lý quỹ; cải thiện phạm vi giám sát hoạt động thị trường giúp nâng cao năng lực quản lý, tích hợp phương pháp sử dụng đồng thời dữ liệu thực và dữ liệu quá khứ thông qua bộ tiêu chí giám sát đa dạng.

Đối với hệ thống đăng ký, lưu ký và thanh toán bù trừ, hệ thống tích hợp một số chức năng mới như cơ chế bù trừ thanh toán đối tác trung tâm (CCP) cho thị trường giao ngay; cơ chế thanh toán giao dịch mua bán trong ngày. Các tính năng mới, sản phẩm mới đã có sẵn trong hệ thống, tùy điều kiện thị trường và quy định của pháp luật để có thể áp dụng và triển khai.

25 năm là một chặng đường ý nghĩa và hiệu quả, tạo nền tảng vững chắc bước vào kỷ nguyên vươn mình trong giai đoạn mới. Trong vai trò và nhiệm vụ của mình, HoSE sẽ có những chiến lược phát triển cũng như đóng góp nhiều hơn cho thị trường chứng khoán trong giai đoạn tới. Bà Nguyễn Thị Việt Hà cho biết, HoSE sẽ tập trung vào một số chiến lược trọng tâm. Thứ nhất, tăng số lượng và nâng cao chất lượng hàng hóa niêm yết, nâng cao năng lực quản trị công ty của các doanh nghiệp niêm yết, phân bảng các doanh nghiệp niêm yết để sắp xếp các doanh nghiệp theo quy mô, hiệu quả hoạt động, hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp, FDI, tư nhân, và đẩy mạnh cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước gắn với niêm yết.

Thứ hai, thực hiện chuyển đổi số toàn diện đối với các hoạt động quản lý, nghiệp vụ và quản trị nội bộ để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp và nhà đầu tư. Thứ ba, tiếp tục đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ, ứng dụng các công nghệ mới như AI, Big Data, blockchain để tăng tính minh bạch, giám sát hiệu quả hơn. Thứ tư, triển khai các chức năng mới trên hệ thống công nghệ thông tin mới, cùng các sản phẩm mới như chứng quyền trên chỉ số, chứng quyền bán, quyền mua, DR, Investment Trust, nhằm đa dạng hóa sản phẩm, tiện ích cho thị trường chứng khoán và tăng sức hấp dẫn của thị trường. Thứ năm, tiếp tục tăng cường giám sát và minh bạch thông tin trên thị trường.

Với những nỗ lực này, HOSE tiếp tục khẳng định vị thế là nền tảng quan trọng cho sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán Việt Nam, góp phần vào sự vươn mình của nền kinh tế quốc gia.

Trần Hương