Thị trường lớn nhất thế giới đã điện khí hóa ngành xe máy như thế nào?

Ưu đãi chính sách

Thành công của Trung Quốc so với các quốc gia khác trong việc điện khí hóa xe hai bánh là nhờ chính sách của chính phủ nước này.

Bắt đầu từ năm 1999, Bắc Kinh đã quy định những xe hai bánh điện không thể chạy nhanh hơn 20 km/giờ (12 dặm/giờ) là "xe đạp". Điều đó có nghĩa là chúng có thể được sử dụng mà không cần giấy phép hoặc đăng ký và được chạy trên làn đường dành cho xe đạp. Tiếp theo, chính quyền đã hạn chế quyền sở hữu xe hai bánh chạy bằng xăng ở các khu vực trung tâm thành phố.

Ngày nay, xe hai bánh điện rất phổ biến ở Trung Quốc, chiếm tới 80% tổng lượng khí thải nhà kính được giảm thiểu nhờ sử dụng xe điện trên toàn thế giới.

Một lý do khiến xe hai bánh điện được ưa chuộng là vì giá thành thấp hơn so với các dòng xe chạy bằng xăng. Chúng có ít bộ phận chuyển động hơn, giúp giảm chi phí phần cứng và yêu cầu về pin cũng khiêm tốn.

Ở một số vùng của Trung Quốc, các nhà sản xuất cũng bán xe bốn bánh tốc độ thấp. Những chiếc xe này có giá chỉ khoảng 1.000 USD, chỉ bằng một phần nhỏ so với giá của những chiếc xe điện hoàn chỉnh rẻ nhất. Và vì tuân thủ các quy định về tốc độ tương tự như xe hai bánh điện, những chiếc xe siêu nhỏ này không cần đăng ký. Theo một ước tính, chỉ riêng trong năm 2017, khoảng 1,75 triệu xe điện siêu nhỏ đã được bán ra, gấp đôi số lượng xe điện hoàn chỉnh.

Trung Quốc hiện đang áp dụng những bài học kinh nghiệm từ thành công trong việc điện khí hóa đội xe hai bánh để tạo đà cho việc điện khí hóa xe du lịch. Ví dụ, các thành phố lớn hiện đang hạn chế số lượng xe động cơ đốt trong (ICE) mới có thể đăng ký, và trong nhiều trường hợp, đã tăng chi phí của một số ít giấy phép ICE hiện có lên cao đến mức chúng thường đắt hơn chính những chiếc xe đó.

Nhưng không có hạn chế nào trong số đó áp dụng cho giấy phép xe điện. Chính quyền trung ương Trung Quốc cũng có trợ cấp cho người mua xe điện, cả dưới hình thức tiền mặt để cắt giảm chi phí trả trước và dưới hình thức giảm thuế bán hàng.

Giá thành hợp lý

Xe hai bánh thông thường của Trung Quốc có phạm vi hoạt động dưới 40 km và yêu cầu không hoạt động ở tốc độ cao, đồng nghĩa với việc công suất pin - lượng năng lượng bạn có thể tiêu thụ mỗi giây - thấp hơn, khiến giá thành rẻ hơn.

Xe máy điện hai bánh lần đầu tiên xuất hiện trên đường phố Trung Quốc khoảng 20 năm trước, nhưng nhờ sự hội tụ của nhiều yếu tố, chúng hiện đã trở nên phổ biến. Với thị trường nội địa ngày càng bão hòa, các công ty sản xuất chúng đang hướng tham vọng ra nước ngoài.

"Cơ hội tiếp theo là vươn ra toàn cầu", Zhou Chao, phó chủ tịch Yadea, một thương hiệu xe máy điện lớn của Trung Quốc, cho biết.

Có hơn 45 triệu chiếc xe điện hai bánh được bán ra mỗi năm tại Trung Quốc, Joseph Constanty, giám đốc cấp cao về chiến lược và tăng trưởng toàn cầu tại NIU, một thương hiệu xe điện hai bánh của Trung Quốc được niêm yết trên Nasdaq, nói.

Trên toàn quốc, khoảng 400 triệu xe điện hai bánh - chủ yếu là xe máy điện - đã lăn bánh trên đường vào cuối năm 2023, theo Xinhua, so với 20,4 triệu ô tô điện.

Tại Thượng Hải, số lượng xe máy điện đã đạt 10 triệu vào năm 2023, nghĩa là cứ 2,5 người thì có một người sở hữu một chiếc. Phần lớn những chiếc xe này trông giống như xe Vespa và được thiết kế để di chuyển với tốc độ không quá 25 km, tương đương khoảng 15 dặm một giờ. Về mặt kỹ thuật, chúng được phân loại là xe máy điện ở Trung Quốc và khi được sạc đầy, có thể di chuyển được 40-60 km.

Từ việc đi lại hàng ngày đến đưa đón con đi học và mọi thứ khác, những chiếc xe máy điện này chở chủ nhân đi khắp mọi nơi, bên ngoài các khu chợ, ga tàu điện ngầm và trung tâm mua sắm, chúng tràn ngập vỉa hè, đồng thời được dán nhãn dán cá nhân hóa để giúp chủ xe dễ dàng nhận ra.

Ngành xe hai bánh của Trung Quốc có một số đặc điểm tương đồng với xe bốn bánh, vốn được hiểu rõ hơn - và cũng bị e ngại hơn - ở phương Tây. Xe máy điện được hưởng lợi từ các khoản trợ cấp cho người tiêu dùng cũng như năng lực sản xuất khổng lồ của Trung Quốc, và các công ty sản xuất chúng đã được định hình bởi sự mở rộng nhanh chóng và cuộc chiến giá cả khốc liệt, tạo nên một số thương hiệu nổi tiếng: Yadea, có trụ sở tại thành phố Vô Tích ở phía đông và được niêm yết trên Sàn giao dịch chứng khoán Hồng Kông, đã bán được 16,5 triệu xe hai bánh điện vào năm 2023, với doanh thu gần 5 tỷ USD.

Vươn tầm quốc tế

Cũng giống như thị trường nội địa Trung Quốc đã bão hòa với xe điện, thúc đẩy các nhà sản xuất ô tô tìm kiếm thị trường nước ngoài, các nhà sản xuất xe hai bánh cũng đang đi theo xu hướng này.

Phó chủ tịch Zhou của Yadea chia sẻ rằng ông kỳ vọng Đông Nam Á sẽ là thị trường xuất khẩu lớn nhất cho xe hai bánh Trung Quốc, tiếp theo là Nam Mỹ và Châu Phi. Vào tháng 5, công ty này đã khởi công xây dựng một nhà máy trị giá 150 triệu USD tại Indonesia, dự kiến sản xuất 3 triệu xe hai bánh mỗi năm. Công ty cũng đã mở rộng sang Việt Nam. Một số công ty đã mạo hiểm tiến xa hơn khi nhắm đến thị trường châu Âu và Mỹ bên cạnh Đông Nam Á.

Deloitte dự báo nhu cầu hàng năm về xe hai bánh điện bên ngoài Trung Quốc sẽ tăng vọt từ 21,1 triệu chiếc vào năm 2022 lên 46,3 triệu chiếc vào năm 2026.

Năm ngoái, Mỹ là thị trường nước ngoài lớn nhất của các nhà sản xuất xe hai bánh Trung Quốc, một phần là do xe đạp điện và linh kiện của chúng được miễn trừ khỏi danh sách các sản phẩm Trung Quốc chịu mức thuế 25% do Tổng thống Mỹ Donald Trump mới đắc cử áp đặt, theo công ty tư vấn iResearch có trụ sở tại Thượng Hải. Tuy nhiên, việc miễn trừ thuế quan này đã kết thúc vào tháng 6, và chính quyền của ông Biden đã công bố mức thuế 25% đối với pin xe đạp điện bắt đầu từ năm 2026.

Tuy nhiên, cũng có những yếu tố độc đáo thúc đẩy thị trường xe hai bánh. Xe máy đã bị cấm hoặc hạn chế nghiêm ngặt ở nhiều khu vực của Trung Quốc kể từ khi cuộc khủng hoảng tài chính nổ ra. Vào thời điểm đó, các thành phố lớn cũng bắt đầu cấm hàng chục triệu xe máy chạy bằng xăng nhằm giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí.

Doanh số bán xe máy điện bùng nổ ngay sau đó, với hơn 32 triệu xe được bán ra mỗi năm trong suốt những năm 2010, theo Deloitte. Tăng trưởng nhanh chóng từ năm 2019 sau khi chính quyền trung ương sửa đổi các yêu cầu về an toàn và đưa ra các khoản trợ cấp.

Giá cả của chúng cũng cực kỳ phải chăng. Tại một cửa hàng ở phía bắc Thượng Hải, một mẫu xe màu kẹo do Aima, một thương hiệu nổi tiếng khác, sản xuất, được quảng cáo với giá 2.399 nhân dân tệ (336 USD), chỉ bằng khoảng 20% thu nhập trung bình hàng tháng của một cư dân thành phố. "Hầu hết các mẫu xe chúng tôi có đều có giá dưới 4.000 nhân dân tệ (560 USD)", chủ cửa hàng nói.

Mặc dù đặt nhiều kỳ vọng, các công ty Trung Quốc sẽ phải đối mặt với những thách thức khi mở rộng sang Đông Nam Á. Indonesia, thị trường xe hai bánh lớn thứ ba thế giới sau Ấn Độ và Trung Quốc, là một ví dụ điển hình.

Việc chuyển đổi sang xe hai bánh điện diễn ra chậm chạp tại quốc gia 284 triệu dân này do chi phí ban đầu tương đối cao và số lượng trạm sạc còn hạn chế. Xe máy thông thường cũng mang tầm quan trọng về mặt văn hóa và kinh tế. Nhiều người Indonesia coi xe hai bánh là "một trong những tài sản quý giá nhất của họ", Aditya Hadiputra, giám đốc công ty đầu tư mạo hiểm MDI Ventures có trụ sở tại Jakarta, nói.

Ông Hadiputra cho biết, điều quan trọng hơn cả "nhiều mối lo ngại" của họ khi chuyển sang xe điện chính là thương hiệu. Thị trường xe máy chạy xăng của quốc gia này đang bị chi phối bởi các công ty Nhật Bản như Honda và Yamaha, những công ty đã "dành nhiều năm" để xây dựng danh tiếng, trong khi các đối thủ xe điện đến từ Trung Quốc của họ có thể là những thương hiệu mới mà người Indonesia chưa từng nghe đến.

Tại Ấn Độ - thị trường xe hai bánh lớn thứ hai thế giới - đã có những thương hiệu nội địa hàng đầu như Hero và Bajaj, sản xuất gần như toàn bộ linh kiện cho xe máy và xe tay ga chạy bằng xăng tại địa phương. Hiện tại, các công ty sản xuất xe hai bánh điện của Ấn Độ vẫn phụ thuộc vào các nhà cung cấp Trung Quốc về vật liệu pin, theo Charith Konda, chuyên gia năng lượng tại Viện Kinh tế Năng lượng và Phân tích Tài chính có trụ sở tại Hyderabad.

Nam Nguyễn