Thị trường nông sản toàn cầu biến động vì Trung Quốc dừng mua đậu tương Mỹ

Với vị thế là quốc gia nhập khẩu đậu tương lớn nhất thế giới, Trung Quốc có ảnh hưởng đáng kể đến cung - cầu toàn cầu. Các nhà phân tích nhận định việc Bắc Kinh tạm dừng mua hàng từ Mỹ là sự lặp lại chiến lược từng áp dụng trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Donald Trump, khi hai nền kinh tế bước vào giai đoạn “đình chiến mong manh” trong chiến tranh thương mại.

Ảnh minh họa

Số liệu của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) cho thấy, tính đến ngày 11/9, gần hai tuần sau khi bước vào niên vụ mới, Trung Quốc chưa ký bất cứ hợp đồng nào mua đậu tương Mỹ. Đây là lần đầu tiên kể từ năm 1999, khi dữ liệu được thống kê, tình huống này xảy ra. Năm 2024, Mỹ xuất sang Trung Quốc lượng đậu tương trị giá hơn 12 tỷ USD, chiếm khoảng 20% tổng nhập khẩu của quốc gia này và hơn một nửa kim ngạch xuất khẩu đậu tương của Mỹ.

Giới chuyên gia cho rằng, nhờ nguồn dự trữ dồi dào, Bắc Kinh phát đi thông điệp sẵn sàng chờ đợi và coi đậu tương là một yếu tố mặc cả trong các cuộc đàm phán thương mại.

Động thái này diễn ra ngay trước khi Chủ tịch Tập Cận Bình dự kiến điện đàm với Tổng thống Donald Trump vào ngày 19/9 (giờ Mỹ), trong bối cảnh hai bên vẫn còn nhiều bất đồng liên quan đến chất bán dẫn và đất hiếm.

Trong khi Trung Quốc chủ động “án binh bất động”, nông dân Mỹ lại rơi vào tình thế khó khăn. Dù được mùa, giá đậu tương trong nước đã xuống mức thấp nhất trong nhiều năm. Hiệp hội Nông dân trồng đậu tương Mỹ cảnh báo nguy cơ “bờ vực thương mại và tài chính”, đồng thời kêu gọi chính quyền Mỹ sớm đạt được thỏa thuận với Trung Quốc nhằm tháo gỡ thuế quan. Hiện tại, đậu tương Mỹ khi nhập khẩu vào Trung Quốc vẫn phải chịu thuế hơn 20%.

Ngược lại, thị trường nội địa Trung Quốc khá ổn định. Các nhà ép dầu, trang trại chăn nuôi lợn và doanh nghiệp sản xuất thức ăn gia súc, vốn chịu ảnh hưởng nặng nề trong các giai đoạn căng thẳng thương mại trước đây đã chủ động nhập khẩu số lượng lớn đậu tương từ Brazil nhiều tháng qua. Một số công ty thậm chí đã tăng gấp đôi dự trữ, trong khi nguồn dự trữ quốc gia cũng được cho là đủ để bảo đảm an toàn nguồn cung trong ngắn hạn.

Theo nguồn tin trong ngành, các nhà nhập khẩu Trung Quốc đã mua đủ lượng đậu tương cho nhu cầu đến hết năm 2025. Như vậy, ít nhất đến quý I/2026, họ mới phải cân nhắc quay lại mua hàng từ Mỹ.

Thông thường, Trung Quốc thường nhập khẩu đậu tương Mỹ từ tháng 10 đến tháng 2, trước khi mùa vụ Nam Mỹ bước vào thu hoạch. Tuy nhiên, năm nay, Bắc Kinh chủ động tránh nguồn cung từ Mỹ nhằm hạn chế rủi ro thuế quan cũng như căng thẳng địa chính trị.

Không chỉ dừng lại ở đậu tương, Trung Quốc còn cắt giảm nhập khẩu ngô, lúa mì và lúa miến từ Mỹ, đồng thời tăng mua từ Brazil, Canada và Australia. Sự thay đổi trong chiến lược nhập khẩu này góp phần định hình lại thị trường nông sản toàn cầu, gây ra những biến động đáng kể về dòng chảy thương mại.

Ông Andy Rothman, cựu nhà ngoại giao Mỹ và hiện là Giám đốc điều hành Sinology LLC, nhận định nông sản, đặc biệt là đậu tương sẽ tiếp tục là một trong những điểm nóng trong các cuộc đàm phán thương mại song phương Mỹ - Trung.

Trong khi nông dân Mỹ nhiều lần cảnh báo nguy cơ khủng hoảng, Tổng thống Trump kêu gọi Trung Quốc cần tăng gấp bốn lần đơn hàng đậu tương. Tuy nhiên, theo ông Rothman, rất khó có một thỏa thuận mang tính thực chất chỉ từ một cuộc điện đàm, nhất là khi hai bên dự kiến còn gặp trực tiếp vào cuối năm nay.

TH