Thị trường việc làm ở Trung Quốc khắc nghiệt, nhiều thanh niên trở thành 'cháu toàn thời gian'

Khi thị trường việc làm ở Trung Quốc tiếp tục đối mặt nhiều khó khăn, một xu hướng mới đang trở nên phổ biến: Những người trẻ trở về quê nhà để chăm sóc ông bà, trở thành những “đứa cháu toàn thời gian”, theo trang SCMP.

Xu hướng này giúp họ giải quyết bài toán thất nghiệp cá nhân và cả nhu cầu bầu bạn ngày càng tăng ở người lớn tuổi.

Những người được gọi là "cháu toàn thời gian" cung cấp sự bầu bạn, hỗ trợ tinh thần và giúp đỡ hàng ngày cho các thành viên lớn tuổi hoặc khuyết tật trong gia đình.

So với "con cái toàn thời gian" - chủ yếu đi cùng cha mẹ khỏe mạnh, "cháu toàn thời gian" thường được coi là hiếu thảo hơn.

Một cô gái 26 tuổi không tìm được việc làm sau khi trượt kỳ thi sau đại học và công chức đã chấp nhận lời mời của ông mình để trở về nhà. Ông của cô nói: “Nếu cháu chăm sóc ông tốt và giúp ông sống thêm vài năm nữa, điều đó còn tốt hơn bất cứ điều gì cháu có thể làm ở ngoài kia”.

Cô gái nhận được 7.000 nhân dân tệ (1.000 USD) mỗi tháng từ khoản lương hưu 10.000 nhân dân tệ của ông.

Xu hướng mới trên bắt nguồn từ những thách thức nghiêm trọng về việc làm của thanh niên ở Trung Quốc. Vào tháng 4, tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị với những người từ 16 đến 24 tuổi là 15,8%, nghĩa là cứ 6 thanh niên thì có 1 người thất nghiệp.

Dù những người trẻ tuổi này trước đây có thể được nuông chiều ở nhà, họ nhanh chóng trưởng thành trong vai trò mới của mình: Đưa ông bà đi khám bệnh, quản lý lịch sinh hoạt và thuốc men, lo toan phần lớn công việc trong gia đình.

Một số thanh niên khuyến khích ông bà áp dụng những thói quen lành mạnh hơn bằng cách đưa họ đến các chuỗi cửa hàng trà sữa nổi tiếng và biến những buổi đi chơi đơn giản thành những trải nghiệm vui vẻ, đầy động lực.

Những người khác, nhận thức được thói quen tiết kiệm của ông bà, đã đưa họ đến những nhà hàng thời thượng.

Vì ông bà thường thích tự mình giải quyết mọi việc, nên vai trò này thường là cung cấp sự hỗ trợ tinh thần và cảm xúc.

Một người trẻ tuổi nói: “Ở nơi làm việc, tất cả những gì tôi nhận được cho những nỗ lực của mình là các lời hứa suông. Song với tư cách là một đứa cháu toàn thời gian, nếu tôi nhắc đến việc thèm món gì đó vào ban đêm, bà tôi sẽ đi mua nó vào sáng hôm sau”.

Không tìm được việc, nhiều thanh niên Trung Quốc chọn làm "cháu toàn thời gian" - Ảnh: SCMP

Nhiều người cũng nói rằng trải nghiệm này đã dẫn đến sự phát triển cá nhân và việc đánh giá lại ý nghĩa thực sự của cuộc sống.

Một “cháu toàn thời gian” 24 tuổi khác, được xác định là Xiaolin, nói với Sanlian Life Lab: “Chúng ta chỉ có khoảng 30.000 ngày trong đời và với ông bà tôi, mỗi ngày là một phần của quá trình đếm ngược. Tôi có thể kiếm được tiền thưởng trong công việc sau này, nhưng thời gian ở bên họ, một khi đã mất đi, thì sẽ mất mãi mãi”.

Sanlian Life Lab là bộ phận nghiên cứu thuộc Sanlian Lifeweek - tạp chí tuần nổi tiếng tại Bắc Kinh (thủ đô Trung Quốc) chuyên về báo chí điều tra sâu và bình luận văn hóa.

Gây tranh cãi

Xu hướng này đã gây ra một cuộc tranh luận sôi nổi trên mạng.

Một người bình luận: “Thuê người ngoài chăm sóc người già rất tốn kém. Có người thân trong gia đình làm việc đó sẽ chu đáo hơn, tốt hơn cho mọi người”.

Tuy nhiên, người khác lại phản bác: “Tiêu chuẩn để trở thành ‘cháu toàn thời gian’ quá cao. Bao nhiêu người thực sự có ông bà nhận lương hưu đủ để tự nuôi sống bản thân? Ông tôi là nông dân, với lương hưu hàng tháng chỉ có 100 nhân dân tệ (14 USD)”.

Bức tranh tổng thể về mức độ khó khăn của thị trường việc làm ở Trung Quốc hiện nay

1. Tỷ lệ thanh niên thất nghiệp cao và dai dẳng

Tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị nhóm tuổi 16 - 24 vẫn ở mức 14 - 17%, ví dụ hồi tháng 4.2025 là 15,8% và tháng 5 giảm nhẹ còn 14,9%. Trung bình từ năm 2021 đến 2025 là khoảng 16,6%, với đỉnh 21,3% vào tháng 6.2023. Một số nguồn đánh giá rằng tỷ lệ thật có thể cao hơn nhiều.

2. Ngành sản xuất truyền thống suy yếu

Các ngành sử dụng nhiều lao động như giày dép, dệt may đã giảm hàng triệu việc làm trong 10 năm qua, riêng giai đoạn 2019 -2023 giảm thêm khoảng 3,4 triệu. Nguyên nhân do sự cạnh tranh giá thành từ Đông Nam Á, tự động hóa, áp lực từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung.

3. Cung vượt cầu

Trung Quốc mỗi năm có khoảng 12 triệu sinh viên tốt nghiệp, tạo áp lực lớn cho thị trường.

Nhiều sinh viên Trung Quốc sau khi tốt nghiệp đại học đang chọn tiếp tục học cao học (thạc sĩ, tiến sĩ) hoặc ôn thi vào công chức (hệ thống rất phổ biến ở Trung Quốc), vì các ngành như đại học, công nghệ hay tài chính không còn đủ chỗ làm việc phù hợp cho họ nữa.

4. Suy giảm tiêu dùng và xu hướng tiết kiệm

Thế hệ Z (những người sinh từ khoảng 1997 đến 2012) đang chi tiêu rất dè dặt, giảm bớt mua sắm, chuyển sang tiết kiệm nhiều hơn, vì lo lắng về tương lai hoặc thu nhập không ổn định.

Khi người trẻ ít tiêu tiền hơn, doanh thu của các doanh nghiệp (đặc biệt trong ngành bán lẻ, dịch vụ, giải trí…) giảm sút, khiến họ hạn chế tuyển thêm nhân viên hoặc cắt giảm nhân sự.

5. Việc làm bấp bênh

Nhiều người trẻ ở Trung Quốc không thể tìm được việc ổn định, nên đành làm các việc thời vụ hoặc lao động phổ thông như giao hàng, phục vụ tại nhà hàng và quán cà phê, công nhân ở nhà máy... Một số công việc trong đó có chế độ rất khắc nghiệt, chẳng hạn 9-9-6: Làm từ 9 giờ sáng đến 9 giờ tối, 6 ngày mỗi tuần (tức 72 giờ/tuần).

Song song đó, người trẻ từ chối chạy đua trong công việc, chỉ làm tối thiểu để giảm căng thẳng, giữ sức khỏe tâm lý.

Nhiều công ty cũng ngại tuyển dụng vì chi phí sa thải cao, khiến họ không muốn thuê mới.

6. Chuyển đổi mô hình kinh tế

Trung Quốc đang chuyển đổi mô hình kinh tế từ sản xuất truyền thống sang các lĩnh vực hiện đại hơn như tự động hóa, dịch vụ cao cấp, AI (trí tuệ nhân tạo), công nghệ cao….

Những lĩnh vực này cần lao động có kỹ năng chuyên môn cao, chẳng hạn kỹ sư AI, chuyên viên dữ liệu, kỹ thuật phần mềm.

Tuy nhiên, thị trường lao động lại đang thiếu nghiêm trọng nguồn nhân lực có kỹ năng thực tiễn phù hợp. Trong khi đó, rất nhiều người trẻ có bằng đại học nhưng kỹ năng lại không phù hợp với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Điều này dẫn đến tình trạng “thừa bằng cấp nhưng thiếu kỹ năng”, còn gọi là không khớp giữa cung và cầu lao động.

Hệ quả là người lao động có bằng đại học vẫn thất nghiệp vì không đáp ứng được yêu cầu kỹ năng mới. Doanh nghiệp thiếu nhân lực, phải thuê chuyên gia nước ngoài hoặc đầu tư nhiều cho đào tạo lại, từ đó tăng áp lực lên hệ thống giáo dục: Cần đổi mới chương trình học để bám sát thực tế.

Các hãng công nghệ Trung Quốc vội vã tuyển dụng thêm nhân tài về AI, đặc biệt là những người có thành tích nổi bật, trong bối cảnh thiếu hụt chuyên gia hàng đầu tại nước này, theo truyền thông địa phương và dữ liệu ngành.

Theo nghiên cứu được công bố cuối năm ngoái bởi trang mạng xã hội nghề nghiệp Maimai, trong mỗi 5 công việc mới về AI tại Trung Quốc, chỉ có 2 người lao động đủ trình độ trên thị trường.

Một báo cáo của công ty tư vấn quản trị toàn cầu McKinsey (Mỹ) được công bố năm ngoái ước tính rằng đến 2030, nhu cầu về các chuyên gia có kỹ năng phát triển sản phẩm AI ở Trung Quốc sẽ tăng gấp 6 lần, tăng từ 1 triệu lên 6 triệu, khi các công ty nỗ lực khai thác giá trị tiềm năng mà công nghệ này có thể mang lại.

Sơn Vân