Thích ứng khí hậu: Nền tảng mới cho phát triển kinh tế bền vững

Trồng rừng ngập mặn.

Khí hậu biến đổi, kinh tế phải đổi hướng

Biến đổi khí hậu đang dần định hình lại các mô hình phát triển kinh tế trên toàn cầu. Với Việt Nam – một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ nước biển dâng và thời tiết cực đoan – câu hỏi không còn là “ứng phó thế nào” mà là “chuyển đổi ra sao để thích nghi và vươn lên”. Thay vì chỉ đầu tư vào các biện pháp đối phó ngắn hạn, việc tái thiết chiến lược phát triển theo hướng thích ứng khí hậu và tăng trưởng xanh đang trở thành một yêu cầu bắt buộc.

Những năm gần đây, các đợt hạn hán kéo dài, xâm nhập mặn vào sâu trong nội đồng, mưa lớn bất thường và lũ lụt cường độ cao liên tiếp xảy ra đã để lại hậu quả nặng nề về kinh tế. Sản xuất nông nghiệp – ngành đang chiếm gần 12% GDP – liên tục chịu thiệt hại từ thay đổi thời tiết, trong khi các đô thị ven biển và vùng thấp ngày càng đối mặt với nguy cơ ngập úng, ảnh hưởng đến hạ tầng, logistics và chuỗi cung ứng. Những tổn thất này không chỉ gây áp lực lên ngân sách nhà nước mà còn đẩy nhiều hộ dân vào tình trạng mất sinh kế, gia tăng bất bình đẳng và giảm năng lực phát triển dài hạn.

Thích ứng không chỉ để phòng vệ mà để bứt phá

Trong bối cảnh đó, Việt Nam cần chuyển đổi cách tiếp cận từ “chống chịu” sang “thích ứng chủ động” – nghĩa là biến thách thức khí hậu thành động lực cho đổi mới chiến lược phát triển. Đây không chỉ là một lựa chọn về môi trường mà còn là một tính toán kinh tế thông minh, khi chi phí đầu tư sớm vào hạ tầng thích ứng và chuyển đổi mô hình sản xuất thường thấp hơn nhiều so với chi phí khắc phục hậu quả sau thiên tai.

Các mô hình như nông nghiệp sinh thái, đô thị chống chịu khí hậu, năng lượng tái tạo và giao thông carbon thấp không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro môi trường mà còn mở ra cơ hội tăng trưởng mới. Khi chuỗi cung ứng toàn cầu đang ngày càng ưu tiên yếu tố phát thải thấp, khả năng thích ứng trở thành lợi thế cạnh tranh chứ không còn là gánh nặng.

Bên cạnh đó, chuyển đổi xanh và thích ứng khí hậu còn có thể tạo ra những lĩnh vực việc làm mới, từ quản lý rủi ro thiên tai, kỹ thuật hạ tầng bền vững đến dịch vụ tài chính xanh. Nếu có chính sách đào tạo phù hợp và hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, đây sẽ là cơ hội quan trọng để tái cơ cấu thị trường lao động theo hướng hiện đại hơn.

Tái định hình chiến lược quốc gia từ nền tảng khí hậu

Việt Nam đã đặt mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, nhưng để mục tiêu này khả thi, cần có bước đi cụ thể từ hôm nay. Thích ứng khí hậu không nên được coi là một hạng mục phụ trong chiến lược kinh tế, mà phải trở thành nền tảng xuyên suốt trong quy hoạch, đầu tư công, chính sách tài khóa và cả định hướng phát triển địa phương.

Các khoản đầu tư vào đê biển, hệ thống thoát nước, hồ điều hòa hay rừng ngập mặn không chỉ là chi phí hạ tầng mà là bảo hiểm cho nền kinh tế quốc gia. Tương tự, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi công nghệ sạch, phát triển thị trường carbon và tăng cường năng lực tài chính khí hậu là những bước đi cần thiết để tạo đà tăng trưởng mới, lâu dài và vững bền hơn.

Khi thế giới đang dịch chuyển theo hướng kinh tế xanh, thích ứng với khí hậu không còn là một gánh nặng bắt buộc, mà đang trở thành một hướng đi chiến lược để tái định vị vị thế phát triển của quốc gia. Với vị trí địa lý đặc thù, quy mô dân số lớn và tiềm năng tài nguyên dồi dào, Việt Nam có đầy đủ điều kiện để trở thành một hình mẫu về tăng trưởng thích ứng và phát triển bền vững, nếu hành động bắt đầu từ hôm nay.

Duy Khánh