Thiết lập cơ chế giám sát cộng đồng để phát triển bền vững

Đây là bước tiến về tư duy quản trị môi trường: đặt người dân vào trung tâm giám sát và biến dữ liệu thành công cụ bảo vệ quyền lợi cộng đồng.

Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch phụ trách HĐND tỉnh Mai Văn Nhiều chủ trì Đoàn giám sát của HĐND tỉnh làm việc tại UBND tỉnh Ảnh: Kiều Bảo

Khuyến khích, thúc đẩy vai trò giám sát của người dân

Giai đoạn 2022 - 2024, tỉnh Long An đã chủ động, nghiêm túc thực hiện Luật Bảo vệ môi trường 2020. UBND tỉnh ban hành các kế hoạch, quyết định triển khai; xây dựng hệ thống văn bản pháp quy bám sát hướng dẫn Trung ương, tạo điều kiện thuận lợi cho các cấp chính quyền và doanh nghiệp trong thực thi pháp luật môi trường. Đặc biệt, tổng kinh phí chi thường xuyên cho sự nghiệp môi trường đạt tới 478,4 tỷ đồng - một con số cho thấy tỉnh đã đặt công tác bảo vệ môi trường ngang hàng với các mục tiêu phát triển kinh tế. Nguồn lực này chủ yếu phục vụ thu gom, xử lý chất thải rắn, kiểm soát ô nhiễm và triển khai hệ thống xử lý nước thải đô thị. Cùng với đó, Quỹ Bảo vệ môi trường tỉnh hoạt động đúng quy định, hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp ký quỹ, cải tạo, phục hồi môi trường sau khai thác - góp phần tăng cường tính ràng buộc trách nhiệm giữa phát triển sản xuất và bảo vệ môi trường.

Điểm đáng chú ý nữa là tỉnh đã đầu tư đáng kể vào hạ tầng xử lý môi trường: một số khu đô thị và khu dân cư mới đã có hệ thống thu gom, xử lý nước thải đạt chuẩn, từng bước giảm xả thải trực tiếp ra kênh, rạch. Trong lĩnh vực y tế, các bệnh viện, trung tâm y tế đã ứng dụng công nghệ xử lý hiện đại như lò đốt 2 buồng, công nghệ vi sóng, hợp đồng xử lý với các đơn vị chuyên trách, giúpgiảm thiểu rủi ro ô nhiễm từ chất thải y tế nguy hại. Đối với các khu công nghiệp và cụm công nghiệp, hầu hết các cơ sở xả thải đều có hệ thống xử lý nước thải trước khi xả ra môi trường, nhiều nơi đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, được kiểm tra và giám sát định kỳ...

Điểm nổi bật trong quản trị môi trường của Long An là khuyến khích và thúc đẩy vai trò giám sát của người dân. Theo đó, tỉnh đã thiết lập các kênh tiếp nhận thông tin linh hoạt như đường dây “nóng”, hộp thư điện tử, tổng đài 1022, giúp người dân phản ánh kịp thời các hành vi gây ô nhiễm - và được xử lý đạt tỷ lệ 100% trong 3 năm liền. Sở Nông nghiệp và Môi trường công khai các báo cáo đánh giá tác động môi trường, kết quả quan trắc không khí, nước, đất trên cổng thông tin - minh bạch hóa dữ liệu, tăng cường niềm tin công chúng… Tại một số địa phương đã xuất hiện mô hình đổi rác lấy cây giống, vật dụng học sinh - một tín hiệu tích cực của đổi mới sáng tạo cộng đồng trong bảo vệ môi trường.

Công khai chỉ số môi trường định kỳ

Cùng với ghi nhận những bước tiến đáng kể, thực trạng đáng lưu ý cũng đã được chỉ ra: hầu hết TP. Tân An, TX. Kiến Tường, các huyện đô thị như Đức Hòa, Bến Lức… chưa có hệ thống xử lý nước thải tập trung. Khu vực nông thôn còn phổ biến hình thức xử lý tự phát, kém hiệu quả, gây nguy cơ ô nhiễm nguồn nước. Không có nhà máy xử lý rác sinh hoạt hoạt động hiệu quả (ngoài Tâm Sinh Nghĩa - công nghệ lạc hậu), khiến Long An phụ thuộc vào TP. Hồ Chí Minh. 3/18 CCN chưa có hệ thống xử lý nước thải tập trung; nhiều nơi chưa bố trí cán bộ môi trường có chuyên môn. Sự phối hợp giữa các sở ngành chưa rõ vai trò, chưa có quy chế cụ thể, dẫn đến tình trạng bỏ sót trách nhiệm. Cấp xã phần lớn cán bộ kiêm nhiệm, thiếu chuyên môn sâu, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Đoàn giám sát của HĐND tỉnh khảo sát thực tế công tác bảo vệ môi trường tại một số doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Ảnh: Kiều Bảo

Nhìn nhận đúng thực trạng và nguyên nhân, Đoàn giám sát HĐND tỉnh Long An đã đưa ra hàng loạt giải pháp cụ thể, thiết thực, thể hiện quyết tâm nâng cao hiệu quả bảo vệ môi trường, hướng tới phát triển bền vững.

Theo đó, trước thực trạng toàn tỉnh hiện còn 14 văn bản quy định chi tiết theo Luật Bảo vệ môi trường 2020 chưa ban hành, trong đó có nhiều nội dung quan trọng về giá dịch vụ môi trường, quản lý rác thải sinh hoạt, phân loại rác tại nguồn… Đoàn giám sát kiến nghị UBND tỉnh đẩy nhanh tiến độ xây dựng, đặc biệt là: sửa đổi Quyết định số 06/2022/QĐ-UBND về giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt; ban hành quy trình phân loại rác thải tại nguồn, với sự phân vai rõ ràng: ai chịu trách nhiệm thu gom, ai kiểm tra, ai xử lý - tránh “mạnh ai nấy làm”. Đồng thời, đề nghị xây dựng cơ chế phối hợp giữa các sở ngành; ưu tiên đầu tư hệ thống thu gom - xử lý nước thải đô thị, nhất là TP. Tân An, Kiến Tường, Đức Hòa, Bến Lức… nơi chưa có nhà máy xử lý tập trung.Đẩy nhanh tiến độ các nhà máy đốt rác phát điện, như dự án tại xã Tân Đông và khu công nghệ môi trường xanh huyện Thủ Thừa...

Khắc phục tình trạng nhiều cán bộ môi trường cấp xã đang kiêm nhiệm, thiếu chuyên môn, Đoàn giám sát kiến nghị việc bố trí cán bộ chuyên trách, đúng ngành môi trường tại cả cấp xã và trong các CCN; tăng chỉ tiêu biên chế và đào tạo lại đội ngũ hiện có. Giao trách nhiệm rõ ràng cho từng sở/ngành trong quản lý môi trường tại KCN, CCN - không để “quy định có, người thực hiện mờ”.

Đặc biệt, giải pháp bền vững nhất là đẩy mạnh các chiến dịch truyền thông về “chống rác thải nhựa”, phân loại rác tại hộ gia đình. Kết hợp các chính sách khuyến khích tài chính: miễn giảm phí môi trường, tặng quà khuyến học nếu hộ gia đình tuân thủ phân loại rác. Đồng thời, cần thiết lập cơ chế giám sát cộng đồng, cho phép người dân phản ánh trực tiếp và theo dõi kết quả xử lý; công khai chỉ số môi trường định kỳ (nước mặt, nước ngầm, không khí), giúp người dân “giám sát chính quyền”.

KIỀU BẢO