Thiếu hụt lao động do COVID-19: 'Tiếp sức' bằng tăng trần làm thêm giờ
Các quy định về giới hạn làm thêm trong tháng, trong năm tại Điều 107 của Bộ luật Lao động cần có sự điều chỉnh ngắn hạn để hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi sản xuất, lao động có việc làm, thêm thu nhập.
Các doanh nghiệp dệt may thiếu hụt lao động lớn vì số lượng ca nhiễm F0 tăng nhanh. (Ảnh: PV/Vietnam+)
Giải pháp thích ứng linh hoạt trong phòng chống dịch COVID-19 của Chính phủ bắt đầu thực hiện từ đầu năm đã khiến cho hoạt động sản xuất, kinh doanh sôi động trở lại. Thế nhưng, tốc độ phục hồi sản xuất đã không được như mong muốn, số người lao động nhiễm COVID-19 tăng lên nhanh chóng dẫn tới thiếu hụt lao động cục bộ xảy ra ở hầu hết các doanh nghiệp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất.
Điều này không chỉ khiến doanh nghiệp gặp khó khăn lớn trong việc hoàn thành các đơn hàng đã ký kết mà còn khiến doanh nghiệp e ngại chưa dám ký kết các đơn hàng mới. Để gỡ khó cho doanh nghiệp, quy định về thời gian làm thêm giờ đang được xem xét điều chỉnh theo hướng mở rộng trần, đối tượng làm thêm giờ tối đa theo năm và theo tháng.
Điêu đứng vì "khủng hoảng" lao động
Năm 2021, mặc dù nằm ở "điểm nóng" của dịch CVOID-19 tại Yên Phong, Bắc Ninh nhưng Công ty cổ phần Catalan (chuyên sản xuất gạch ốp lát) nỗ lực thực hiện nhiều giải pháp phòng chống dịch và không có lao động nào nhiễm COVID-19. Những tưởng bước sang năm 2022, việc sản xuất sẽ thuận lợi hơn nhưng trong những tháng đầu năm lại là lúc công ty gặp khó khăn hơn bao giờ hết vì thiếu nhân lực cục bộ do nhiều lao động trở thành F0.
Ông Nguyễn Văn Nguyên, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Catalan cho biết doanh nghiệp phải cố gắng xoay sở để đảm bảo được tiến độ những đơn hàng đã ký, mở LC xuất khẩu. Thậm chí, có những đơn hàng mới công ty đã phải rất cân nhắc khi lựa chọn, có đơn bỏ, không dám nhận nhiều vì tình trạng sản xuất "phập phù" do thiếu lao động.
Công ty cổ phần Catalan gặp phải khó khăn do thiếu hụt lao động cục bộ vì COVID-19. (Ảnh: PV/Vietnam+)
Nằm trong nhóm ngành nghề được phép làm thêm giờ ở khung cao nhất là là 300 giờ/năm, thế nhưng Tổng công ty May 10 vẫn gặp nhiều khó khăn khi “chạy đua” hoàn thành các đơn hàng vì vướng mắc bởi quy định về trần làm thêm giờ theo tháng là tối đa 40 giờ/tháng.
Ông Bạch Thăng Long, Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty May 10 cũng chia sẻ các đơn hàng của công ty đã được ký từ năm 2021 và không ai lường trước được diễn biến dịch khiến số ca nhiễm tăng mạnh như thời gian vừa qua.
Tổng công ty May 10 có trên 12.000 lao động làm việc tại các công ty, xí nghiệp thành viên ở 8 tỉnh, thành phố. Trước và đặc biệt từ sau Tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022, công ty bị ảnh hưởng nặng nề bởi COVID-19 vì số công nhân bị F0 tăng cao. Có thời điểm, một số đơn vị có đến 70% công nhân là F0 phải nghỉ việc từ 10-14 ngày.
Ông Bạch Thăng Long nhẩm tính, từ sau Tết đến nay, bình quân các xí nghiệp, phân xưởng, số người lao động F0 đã chiếm khoảng 40%. Nhiều công nhân F0 phải nghỉ cả 10 ngày dẫn đến năng suất giảm tới 50-70%, ảnh hưởng nghiêm trong tới các đơn hàng. Doanh nghiệp đã phải làm việc lại với nhiều đối tác để xin kéo dài thời gian giao hàng, thậm chí doanh nghiệp phải tốn nhiều chi phí hơn khi thay đổi phương thức vận chuyển để kịp đơn hàng.
Xem xét "nới trần" trong ngắn hạn
Điều 107 Bộ Luật Lao động quy định người sử dụng lao động được phép thỏa thuận với người lao động làm thêm không quá 40 giờ/tháng, 200 giờ/năm và chỉ có một số ngành, nghề, công việc (như dệt may, da, giày, chế biến thủy hải sản…) được làm thêm từ 200 giờ đến 300 giờ/năm. Tuy nhiên, trong thời gian ảnh hưởng của đại dịch, rất nhiều doanh nghiệp có nhu cầu làm thêm quá 40 giờ/tháng để bù cho lực lượng lao động thiếu hụt cục bộ.
Ông Bạch Thăng Long cho rằng ngành dệt may có đặc thù sản xuất theo mùa vụ, có những tháng cao điểm sản xuất nhưng cũng có những tháng lao động không phải làm thêm giờ. Các doanh nghiệp rất cần được nâng trần làm thêm giờ theo tháng để có thể kịp sản xuất đơn hàng.
“Nếu để lỡ tiến độ giao hàng, không kịp sản xuất để gửi tàu thì doanh nghiệp sẽ phải chuyển sang vận chuyển đường hàng không hoặc chấp nhận phạt hợp đồng… dẫn đến thiệt hại rất nặng nề. Do đó, khi phải tăng tốc để sản xuất kịp các đơn hàng thì doanh nghiệp không còn cách nào khác ngoài việc phải thỏa thuận với người lao động về việc làm tăng ca,” ông Bạch Thăng Long chia sẻ.
Không chỉ có nhu cầu tăng trần làm thêm giờ theo tháng, nhiều doanh nghiệp còn mong muốn được linh hoạt trong việc thỏa thuận làm thêm giờ để phục hồi sản xuất, làm bù cho khoảng thời gian phải ngừng việc, quy định làm thêm giờ từ trên 200 giờ đến 300 giờ/năm mà không bị giới hạn ở một số ngành nghề, công việc như quy định hiện hành.
"Chúng tôi kiến nghị chỉ quy định giới hạn giờ làm thêm theo năm, không nên khống chế theo tháng, để doanh nghiệp có thể linh hoạt, chủ động hơn trong vận hành vì hầu hết các ngành nghề sản xuất đều có tính mùa vụ, thường tập trung vào những thời điểm nhất định.Vậy nên nếu được linh hoạt sử dụng số giờ làm thêm theo năm sẽ thuận lợi hơn cho doanh nghiệp xây dựng, cân đối kế hoạch hoạt động sản xuất,” ông Nguyễn Văn Nên nói.
Ông Nguyễn Văn Nguyên, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Catalan đề xuất nên linh hoạt không quy định trần làm thêm theo tháng. (Ảnh: PV/Vietnam+)
Ông Nguyễn Văn Nguyên cho biết công ty Catalan chiếm tới 15% thị phần xuất khẩu gạch ốp lát tại Việt Nam và lúc này doanh nghiệp rất trông đợi vào đề xuất tăng giờ làm thêm để "tiếp sức" cho doanh nghiệp "chạy đua" cho những đơn hàng xuất khẩu đi châu Âu, một thị trường khó tính, đòi hỏi tuân thủ nghiêm ngặt các thủ tục, nội dung đã ký kết.
Trước những khó khăn do COVID-19 của doanh nghiệp trong hai năm qua và vẫn đang kéo dài trong thời gian sắp tới, Hiệp hội Doanh nghiệp Nhật Bản, Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam, Hiệp hội Dệt may Việt Nam… cũng đều đã có đề nghị tăng giới hạn làm thêm giờ theo tháng và tăng trần thêm giờ một năm từ 300 giờ lên 400 giờ.
Bộ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung nhận định thực tế trên cho thấy các quy định về giới hạn làm thêm trong tháng, trong năm tại Điều 107 của Bộ luật Lao động cần có sự điều chỉnh ngắn hạn để hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi sản xuất, người lao động có việc làm và thêm thu nhập, ổn định lại cuộc sống.
Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đã xây dựng dự thảo Nghị quyết về thời giờ làm thêm trong 1 tháng và trong 1 năm của người lao động; trong đó có phương án tăng số giờ làm thêm hàng tháng tối đa từ 40 giờ/tháng lên 72 giờ/tháng và mở rộng áp dụng được phép làm thêm tối đa 300 giờ/năm cho tất cả các ngành nghề và thời gian áp dụng sẽ kéo dài đến hết năm 2022. Nội dung của dự thảo nghị quyết khác so với quy định hiện hành của Bộ luật Lao động năm 2019. Nhưng trong bối cảnh đặc biệt, Chính phủ đã đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc xem xét, quyết định thông qua.
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho rằng việc xây dựng dự thảo nghị quyết thể hiện được sự quan tâm, chia sẻ của Đảng, Nhà nước đối với người lao động và người sử dụng lao động gặp khó khăn do đại dịch COVID-19. Cùng với đó, quy định mới sẽ kịp thời phát hiện, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của doanh nghiệp đang bị tác động tiêu cực của đại dịch, góp phần ổn định sản xuất, kinh doanh, hồi phục và tạo đà phát triển trong thời gian tới./.
