Thổ Nhĩ Kỳ ráo riết thăm dò năng lượng và mở rộng ảnh hưởng toàn cầu

Thổ Nhĩ Kỳ ráo riết thăm dò năng lượng và mở rộng ảnh hưởng toàn cầu. (Ảnh: AFP)

Thổ Nhĩ Kỳ đang tăng tốc tìm kiếm nguồn năng lượng và nguyên liệu thô trên toàn thế giới, từ khí đốt ở Mỹ, dầu mỏ tại Đông Nam Á đến uranium ở châu Phi. Ankara tận dụng chính sách đối ngoại linh hoạt để gia tăng lợi thế trong cuộc đua tài nguyên toàn cầu.

Chiến dịch này trở nên sôi động trong năm 2025, khi Thổ Nhĩ Kỳ ký hàng loạt thỏa thuận thăm dò tại ba châu lục, mới nhất là với Oman. Cùng lúc đó, nước này cũng triển khai các tàu thăm dò chuyên dụng và chuẩn bị để công ty khí đốt quốc doanh Botas bước ra thị trường quốc tế với vai trò nhà giao dịch năng lượng.

Mục tiêu của Ankara là đảm bảo nguồn cung ổn định cho nền kinh tế 1.400 tỷ USD, vốn đang rất “khát” năng lượng trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu còn bất ổn. Cách làm này gợi nhớ chiến lược mở rộng toàn cầu của Trung Quốc từ những năm 1990. Với Tổng thống Recep Tayyip Erdogan, đây còn là cơ hội để nâng tầm ảnh hưởng và thúc đẩy hợp tác kinh tế với nhiều đối tác.

Ông Ahmet Turkoglu - lãnh đạo công ty dầu khí quốc doanh Turkiye Petrolleri AO - cho biết các dự án đang được triển khai tại Nga, Azerbaijan, Iraq và trong nước là “không thể trì hoãn”, bởi yếu tố địa chính trị và nhu cầu an ninh năng lượng đã trở thành ưu tiên bắt buộc.

Tuy nhiên, chiến lược này cũng tiềm ẩn không ít rủi ro. Việc giao cho các cơ quan nhà nước phụ trách nhiều dự án thăm dò - vốn thường do các tập đoàn năng lượng tư nhân đảm nhận - khiến gánh nặng tài chính đè nặng lên vai nhà nước.

Bà Valerie Marcel - Giám đốc mạng lưới New Producers for Sustainable Energy - cảnh báo: “Giao cho công ty nhà nước thực hiện thăm dò ở những khu vực xa xôi là một canh bạc đắt đỏ với tiền thuế của dân. Dù có thể mang lại lợi nhuận lớn, lĩnh vực này cũng ẩn chứa nguy cơ thua lỗ rất cao”.

Chiến lược tiếp thị năng lượng của Thổ Nhĩ Kỳ

Không chỉ Thổ Nhĩ Kỳ, nhiều quốc gia khác cũng đang tích cực tìm kiếm nguồn tài nguyên. Châu Âu, chẳng hạn, đẩy mạnh nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) để giảm phụ thuộc vào Nga. Trong bối cảnh cạnh tranh đó, Ankara đã xây dựng chiến lược riêng nhằm gia tăng ảnh hưởng và tiếp thị năng lực năng lượng ra toàn cầu.

Khi làm việc với các chính phủ nước ngoài, Thổ Nhĩ Kỳ thường viện dẫn dự án khai thác khí ở vùng biển sâu Biển Đen như một minh chứng cho năng lực triển khai các dự án quy mô lớn, phức tạp. Bên cạnh đó, vị trí địa lý nằm giữa châu Âu và châu Á, cùng với bối cảnh lịch sử khác biệt so với các nước phương Tây, cũng được xem là yếu tố giúp Ankara dễ tiếp cận và xây dựng quan hệ với nhiều đối tác.

Nước này cũng đầu tư mạnh vào mở rộng đội tàu thăm dò. Gần đây, công ty dầu khí quốc doanh TPAO đã mua 2 tàu khoan hiện đại từ Na Uy, trị giá khoảng 245 triệu USD mỗi chiếc.

Trong năm 2025, các công ty dưới quyền Bộ Năng lượng Thổ Nhĩ Kỳ đã ký nhiều thỏa thuận thăm dò dầu khí thượng nguồn với các quốc gia như Oman, Libya, Pakistan, Azerbaijan và Hungary - những nước Ankara đang thúc đẩy quan hệ chiến lược.

Không chỉ năng lượng, Ankara còn mở rộng hoạt động khai khoáng, nổi bật là việc khảo sát các mỏ vàng ở Sudan. Bên cạnh đó, họ cũng đang đàm phán hợp tác tại nhiều nước như Angola, Malaysia, Indonesia, Niger, Turkmenistan, Iraq và Bulgaria.

Đáng chú ý, các cuộc đàm phán với Niger - quốc gia khai thác uranium hàng đầu - cho thấy Ankara biết tận dụng biến động chính trị. Sau cuộc đảo chính năm 2023, khi chính quyền quân sự muốn loại bỏ tập đoàn Orano (Pháp), Thổ Nhĩ Kỳ nhanh chóng bước vào thay thế.

Chiến lược này không chỉ nhằm kiểm soát tài nguyên, mà còn mở rộng ảnh hưởng quốc tế. Việc tăng cường sự hiện diện năng lượng giúp Ankara thúc đẩy hợp tác ở các lĩnh vực khác như thương mại và quốc phòng.

Theo bà Defne Arslan - Giám đốc cấp cao tại Hội đồng Đại Tây Dương ở Thổ Nhĩ Kỳ - Ankara đang theo đuổi ngoại giao năng lượng nhằm củng cố vị thế quốc gia như một cường quốc khu vực, tương tự cách Trung Quốc từng mở rộng ảnh hưởng qua các tập đoàn dầu khí quốc doanh.

Thổ Nhĩ Kỳ mở rộng hoạt động giao dịch năng lượng

Công ty khí đốt quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ - Botas - đang dần chuyển mình từ một bên nhập khẩu thụ động thành nhà giao dịch năng lượng toàn cầu. Công ty hiện đã ký một số hợp đồng nhập khẩu LNG, cho phép kiểm soát cả khâu vận chuyển - một bước đi quan trọng để từng bước chủ động hơn trên thị trường.

Nguồn tin cho biết Botas đang đàm phán mua thêm các lô LNG, đặc biệt từ Mỹ, và dự kiến sẽ mở văn phòng tại Thụy Sĩ trong năm nay - trung tâm của thị trường giao dịch hàng hóa toàn cầu. Điều này đặt Thổ Nhĩ Kỳ vào vị trí thuận lợi hơn trong chuỗi cung ứng và mua bán năng lượng.

Việc gia nhập thị trường giao dịch LNG mang lại nhiều cơ hội sinh lời, đặc biệt trong bối cảnh nguồn cung từ Mỹ tăng mạnh, còn nhu cầu toàn cầu cũng không ngừng tăng. Nhiều nước như Trung Quốc, hay Nhật Bản, cũng đã tận dụng xu thế này để bán lại LNG sang các thị trường khác, nhất là châu Âu.

Chiến lược này giúp Thổ Nhĩ Kỳ giảm phụ thuộc vào ba nguồn cung lớn hiện tại - Nga, Iran và Azerbaijan - đồng thời dần nâng vị thế như một nhà cung cấp năng lượng có ảnh hưởng trong khu vực và xa hơn nữa.

Thăm dò mở rộng ra nước ngoài

Song song với hoạt động giao dịch, Thổ Nhĩ Kỳ cũng tích cực mở rộng thăm dò năng lượng. Dự án nổi bật nhất hiện nay là tại Somalia, nơi tàu nghiên cứu của công ty TPAO vừa hoàn tất chuyến khảo sát kéo dài 7 tháng tìm kiếm dầu khí. Nếu phát hiện trữ lượng khả quan, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ nắm quyền khai thác độc quyền tại quốc gia này.

Tuy nhiên, câu hỏi lớn vẫn là nguồn tài chính cho các dự án rủi ro cao này đến từ đâu. Cho đến nay, Chính phủ chưa công bố kế hoạch tài trợ cụ thể. Ông Ali Arif Akturk - cựu Trưởng bộ phận mua khí của Botas - nhận định rằng phần lớn các hoạt động thăm dò, dù trong nước hay quốc tế, đều dựa vào ngân sách nhà nước. Ông cảnh báo: “Không có gì đảm bảo thành công, trong khi chưa rõ đã có bao nhiêu tiền thuế đang bị đem ra đặt cược”.

Nh.Thạch

AFP