Thỏa thuận Mỹ - Trung: Ông Trump 'hóa giải' cuộc khủng hoảng do chính mình tạo ra?

Trong những năm qua, Washington và Bắc Kinh đã nhiều lần leo thang căng thẳng rồi lại đình chiến, khiến dư luận nghi ngờ về tính bền vững của bất kỳ thỏa thuận mới nào. Ảnh: The New York Times

Chính quyền Tổng thống Donald Trump đang ca ngợi khả năng đạt được một thỏa thuận thương mại có thể đưa quan hệ Mỹ - Trung trở lại thời điểm trước khi ông khởi động cuộc chiến thuế quan với Bắc Kinh. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng, nếu thỏa thuận này được ký kết, nó có thể chỉ giúp Washington thoát khỏi một cuộc khủng hoảng do chính người đứng đầu đất nước tạo ra.

Thỏa thuận “giải nhiệt” căng thẳng

Theo các quan chức Mỹ, nước này và Trung Quốc đã đạt được khuôn khổ sơ bộ, trong đó Bắc Kinh sẽ nối lại việc mua đậu tương của Washington, tạm hoãn triển khai hệ thống cấp phép mới đối với khoáng sản đất hiếm, trong khi Washington sẽ hoãn hoặc dỡ bỏ một số mức thuế áp lên hàng hóa Trung Quốc. Phát biểu trên ABC News, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho biết, kế hoạch tăng gấp đôi thuế quan đối với hàng Trung Quốc dự kiến áp dụng từ ngày 1/11 đã bị hủy bỏ, đổi lại Bắc Kinh đồng ý “đóng băng” hệ thống cấp phép đất hiếm trong vòng một năm để xem xét lại.

Ông Bessent cũng thông tin thêm rằng, Trung Quốc cam kết hỗ trợ Mỹ trong việc ngăn chặn dòng chảy tiền chất sản xuất fentanyl - loại ma túy tổng hợp gây khủng hoảng nghiện ngập tại Mỹ - và sẽ tăng đáng kể nhập khẩu nông sản từ Mỹ. Bộ trưởng Nông nghiệp Brooke Rollins gọi việc Trung Quốc trở lại mua đậu tương Mỹ là “tin lớn”, cho rằng điều này “đưa thị trường trở lại cân bằng và đảm bảo thịnh vượng lâu dài cho nông dân Mỹ”.

Giới phân tích nhận định thỏa thuận chưa thể là giải pháp bền vững cho mối quan hệ đầy bất ổn giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới. Ảnh: Newzshort

Dự kiến, Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ chính thức bàn thảo nội dung thỏa thuận khi gặp nhau tại Hàn Quốc trong tuần này. Dù vậy, nhiều nhà phân tích nhận định, các biện pháp được đề xuất chủ yếu đưa quan hệ thương mại song phương quay về “vạch xuất phát”, thời điểm trước khi ông Donald Trump phát động cuộc chiến thuế quan mới.

Giải pháp “tự cứu mình”?

Nhiều ý kiến cho rằng, khuôn khổ sơ bộ của thỏa thuận cho thấy chính quyền Tổng thống Donald Trump đang tìm cách “tự cứu mình” khỏi cuộc khủng hoảng do chính chính sách thương mại cứng rắn của mình gây ra. Trung Quốc từng dừng mua đậu tương Mỹ sau khi Washington áp thuế hàng loạt lên hàng hóa Trung Quốc hồi tháng 4, khiến nông dân Mỹ chịu thiệt hại nặng nề.

Bên cạnh đó, hệ thống cấp phép xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc, một trong những công cụ phản ứng của Bắc Kinh trước hạn chế công nghệ từ phương Tây đã được mở rộng đáng kể sau khi ông Trump công bố gói thuế “Ngày Giải phóng” hồi tháng 4 và tiếp tục siết chặt trong tháng này, khi Mỹ áp thêm biện pháp kiểm soát đối với hàng nghìn công ty Trung Quốc.

Ông Paul Triolo, chuyên gia thuộc Tập đoàn tư vấn DGA-Albright Stonebridge nhận định, chính quyền Tổng thống Donald Trump đang áp dụng chiến lược “leo thang để hạ nhiệt”, song cho rằng đây là “một chiến lược không hiệu quả”. Theo ông, “cả Mỹ và Trung Quốc bên đều có khả năng làm tổn thương nhau, và kết quả là thị phần của các doanh nghiệp toàn cầu bị thu hẹp trên mọi lĩnh vực”.

Cái giá của chính sách “ăn miếng trả miếng”

So với nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Donald Trump, những tháng vừa qua cho thấy cả Washington và Bắc Kinh đều sẵn sàng có những hành động mạnh tay. Nếu trước đây ông Donald Trump từng áp thuế tới 25% lên một phần hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, thì chỉ trong những tháng đầu nhiệm kỳ thứ hai, Washington đã áp thuế 20% lên toàn bộ hàng hóa Bắc Kinh, có thời điểm tăng tới 125% trước khi giảm xuống 10%. Chính quyền Mỹ cũng mở rộng kiểm soát công nghệ, áp phí đối với tàu Trung Quốc cập cảng và đe dọa áp thêm 100% thuế vào đầu tháng 11.

Đáp lại, Trung Quốc cũng có những hành động quyết liệt. Nước này cũng tăng thuế đối với hàng xuất khẩu Mỹ, trong đó có nông sản chủ lực như đậu tương; đồng thời mở các cuộc điều tra nhắm vào các tập đoàn công nghệ Mỹ như Nvidia, Qualcomm và tiến hành chiến dịch “chống phân biệt đối xử” có thể gây khó khăn cho doanh nghiệp Mỹ.

Phó Thủ tướng Trung Quốc He Lifeng (trái) và Thứ trưởng Bộ Thương mại Trung Quốc Li Chenggang (giữa) tham gia cuộc họp với phái đoàn thương mại Mỹ tại Malaysia ngày 25/10. Ảnh: Bloomberg

Kết quả, các doanh nghiệp Mỹ phải chịu thiệt hại nặng nề khi bị kẹt giữa “hai làn đạn”. Một số nhà máy sản xuất phụ thuộc vào nguồn cung đất hiếm và nam châm từ Trung Quốc cảnh báo có thể phải ngừng hoạt động trong vài tuần tới. Một số khác lo ngại không thể cùng lúc tuân thủ các quy định mâu thuẫn từ hai chính phủ.

Tạm “yên” nhưng chưa “ổn”

Dù thị trường phản ứng tích cực trước tín hiệu “hạ nhiệt” của hai nền kinh tế hàng đầu thế giới, nhiều chuyên gia cho rằng thỏa thuận lần này có thể chỉ là bước lùi tạm thời, không giải quyết được các vấn đề cốt lõi trong quan hệ thương mại Mỹ - Trung.

Ông Jonathan A. Czin, chuyên gia tại Viện Brookings lưu ý rằng, ông Tập Cận Bình tham dự cuộc gặp với một kế hoạch 5 năm mới của Trung Quốc, nhấn mạnh phát triển công nghiệp và công nghệ - hai lĩnh vực vốn là tâm điểm tranh chấp với Mỹ. “Thật đáng chú ý khi hai bên dường như không còn bàn về những vấn đề gốc rễ, mà chỉ xoay quanh các lĩnh vực riêng lẻ như TikTok hay đậu tương”, ông nói.

Trong khi đó, Giáo sư Evan Medeiros thuộc Đại học Georgetown cảnh báo, cả Washington lẫn Bắc Kinh đều đang hành xử từ vị thế “tự tin thái quá”: “Cả hai bên đều tin rằng mình ở thế thượng phong, rằng bên kia cần họ hơn. Đó là một tình thế vô cùng nguy hiểm”.

Tạm thời, thỏa thuận mới có thể giúp ông Donald Trump tuyên bố một thắng lợi chính trị, nhất là trong bối cảnh kinh tế trong nước chịu áp lực từ lạm phát và nông dân Mỹ đang cần thị trường xuất khẩu. Nhưng giới quan sát nhận định, nếu không có sự thay đổi căn bản trong cách tiếp cận, mối quan hệ thương mại lớn nhất thế giới này vẫn tiềm ẩn nguy cơ rơi vào vòng xoáy căng thẳng lặp lại - một “khủng hoảng” có thể tái diễn bất cứ lúc nào.

Hồng Nhung