Thời cuộc phức tạp hóa vấn đề

Cuộc tìm kiếm nhân sự cho cương vị Tổng Thư ký Liên hợp quốc (LHQ) vừa chính thức bắt đầu với việc Chủ tịch Đại hội đồng (ĐHĐ) LHQ và Hội đồng Bảo an (HĐBA) LHQ gửi thư chung tới tất cả thành viên, đề nghị đề cử người đảm trách cương vị này thay thế ông Antonio Guterres từ ngày 1-1-2027. Sau 2 nhiệm kỳ làm Tổng Thư ký LHQ, ông Guterres không còn có thể tự ứng cử và được bầu thêm lần nữa.

Tiến trình tìm kiếm và bầu chọn Tổng Thư ký LHQ luôn mất thời gian. Bức thư chung trên là sự khởi đầu của con đường rất dài và diễn biến phức tạp, bất ngờ. Các thành viên LHQ đề cử và giới thiệu. Có cá nhân tự ứng cử. Chủ tịch ĐHĐ LHQ tham vấn các thành viên và gặp gỡ những ứng viên được giới thiệu để rồi đưa ra khuyến nghị cho HĐBA LHQ. Cơ quan này chốt và khuyến nghị nhân sự được đưa ra biểu quyết tại ĐHĐ.

Từ quy trình trên có thể thấy HĐBA quyết định ứng cử viên để cho ĐHĐ bầu và chỉ với đa số áp đảo phản đối, ĐHĐ mới bác bỏ được khuyến nghị nhân sự này. Trước nay, đề xuất nhân sự của HĐBA luôn được ĐHĐ thông qua. Trong HĐBA, 5 thành viên thường trực lại có quyền lực nhất vì nắm trong tay quyền phủ quyết. Vì thế, việc chọn lựa Tổng Thư ký LHQ mới luôn là chuyện giằng co và thỏa hiệp chính trị giữa 5 thành viên này, mà thường là giữa Mỹ và Nga hay giữa Mỹ, Anh, Pháp với Nga, Trung Quốc. Cũng chính vì thế chuyện thời cuộc chính trị thế giới luôn đóng vai trò quyết định tới việc thỏa hiệp nhân sự cho cương vị Tổng Thư ký LHQ giữa các thành viên thường trực HĐBA.

Bà Rebeca Grynspan, cựu Phó Tổng thống Costa Rica, tại một cuộc họp báo ở thủ đô San José - Costa Rica hôm 8-10. Ảnh: AP

Thời cuộc chính trị thế giới hiện tại lại làm cho chuyện tìm kiếm nhân sự lãnh đạo LHQ càng thêm phức tạp và nhạy cảm. Mỹ, Anh, Pháp đang đối đầu quyết liệt với Nga, Trung Quốc. Mỹ tuy không coi trọng và sẵn sàng bất chấp LHQ nhưng LHQ vẫn là diễn đàn đa phương quốc tế có vai trò quan trọng nổi bật trong thế giới hiện đại. Nga, Trung Quốc, Anh, Pháp đặc biệt coi trọng LHQ. Vì thế, ai trong số ấy cũng sẽ có ứng cử viên Tổng Thư ký LHQ của riêng họ và cũng đều không muốn "người của bên khác hoặc phe khác" thắng cuộc.

Theo thông lệ lâu nay trong LHQ về công bằng theo khu vực, Tổng Thư ký mới sẽ là người ở Mỹ Latin và Caribe. Hiện có 3 người được đề cử và một người tự ứng cử đến từ khu vực này, gồm cựu Tổng thống Chile Michelle Bachelet; cựu Phó Tổng thống Costa Rica Rebeca Grynspan, hiện là Tổng Thư ký Hội nghị LHQ về Thương mại và Phát triển (UNCTAD); Phó Tổng thống Bolivia David Choquehuanca và ông Rafael Grossi, Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA).

Điều đặc biệt ở lần lựa chọn này là bức thư chung khuyến nghị các thành viên LHQ đề cử ứng viên phụ nữ vì cho đến nay tất cả Tổng Thư ký LHQ đều là nam giới. Do đó, nhiều khả năng Tổng Thư ký mới của LHQ sẽ là một phụ nữ.

Tiến trình bầu chọn còn rắc rối bởi Mỹ công khai chủ định bất chấp thông lệ công bằng khu vực như đã nêu ở trên. Quan hệ giữa Liên minh châu Âu (EU), NATO với Nga hiện rất căng thẳng nên chắc chắn Moscow sẽ không chấp nhận ứng cử viên nào đến từ châu Âu. Các quốc gia châu Á khó đồng thuận được với nhau về ứng cử viên mới. Còn lại chỉ có khu vực Mỹ Latin, Caribe và châu Phi.

NGẢI SA