Thông điệp của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ trong chuyến công du đầu tiên tới châu Á

Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Gen Nakatani (phải) và người đồng cấp Mỹ Pete Hegseth tại cuộc gặp ở Tokyo ngày 30/3. Ảnh: Kyodo/TTXVN

Chuyến công du của ông Hegseth đến các đồng minh châu Á của Mỹ đã kết thúc vào ngày 30/3, tuy nhiên, người đứng đầu Lầu Năm Góc đã không đến Hàn Quốc.

Theo tờ Straits Times (Singapore), gần đây xuất hiện nhiều băn khoăn liệu Tổng thống Mỹ Donald Trump có rút khỏi các hiệp ước an ninh, tương tự như việc ông rút Mỹ khỏi các hiệp ước về thương mại tự do và khí hậu hay không.

Ngoài ra, cũng có lo lắng về mức độ tin cậy và bền vững của Mỹ với tư cách là bên bảo đảm an ninh, trong bối cảnh Washington gây sức ép buộc các đồng minh chi nhiều hơn cho quốc phòng của chính họ, sau nhiều thập niên dựa vào chiếc ô an ninh của Mỹ.

Quân đội Mỹ đang đồn trú tại Nhật Bản và Hàn Quốc, trong khi Philippines là đồng minh lâu năm.

Giáo sư Heng Yee Kuang tại Đại học Tokyo (Nhật Bản) nhận xét: “Sự khó đoán của Tổng thống Trump có tác động theo cả hai hướng. Một mặt, có thể tăng cường khả năng răn đe. Mặt khác, sẽ gia tăng nỗi sợ bị bỏ rơi”.

Trong chuyến công du của mình, ông Hegseth nhấn mạnh rằng các liên minh luôn vững chắc và là nền tảng của hòa bình và an ninh. Theo người đứng đầu Lầu Năm Góc, Manila và Tokyo là những đối tác quan trọng.

Tuy nhiên, quyết định không dừng chân tại Hàn Quốc của Bộ trưởng Hegseth được Seoul coi là một đòn giáng mới vào liên minh song phương. Hàn Quốc đã phải nỗ lực để hợp tác với chính quyền của Tổng thống Trump sau khi sắc lệnh thiết quân luật ngắn ngủi của Tổng thống Yoon Suk Yeol vào tháng 12/2024 dẫn đến tình trạng hỗn loạn chính trị nội địa. Vị trí Bộ trưởng Quốc phòng Hàn Quốc đã bị bỏ trống kể từ tháng 12 năm ngoái.

Tình hình tại Nhật Bản và Philippines lại có nhiều khác biệt. Tại Tokyo vào ngày 30/3, ông Hegseth và Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Gen Nakatani thể hiện nhiều kết nối bởi cả hai đều là cựu sĩ quan bộ binh. Bộ trưởng Hegseth chia sẻ: “Chúng tôi không nói cùng một ngôn ngữ, nhưng hiểu đe dọa là gì, tình đồng đội có nghĩa gì, tình anh em là như thế nào khi sát cánh bên nhau”. Ông Hegseth còn mô tả Nhật Bản là "đồng minh mẫu mực". Người đứng đầu Lầu Năm Góc lưu ý: "Tổng thống Trump đã rất rõ ràng và chúng tôi xin nhắc lại, chúng tôi sẽ đặt nước Mỹ trước tiên. Nhưng nước Mỹ trước tiên không đồng nghĩa với nước Mỹ đơn độc".

Hai ngày trước đó tại Manila, ông Hegseth đã nói với người đồng cấp nước chủ nhà Gilberto Teodoro Jr, rằng Mỹ sẽ khôi phục hoàn toàn gói viện trợ quân sự trị giá 500 triệu USD cho Philippines.

Trước những thông tin tích cực trong quan hệ Mỹ - Nhật Bản - Philippines, ông Tosh Minohara, Chủ tịch Viện Bghiên cứu Vấn đề Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, trụ sở tại New Zealand phân tích: “Tôi muốn cảnh báo các quan chức và chính trị gia rằng chỉ vì một chính khách nói điều gì đó, không có nghĩa là Tổng thống Trump nhất thiết tin vào điều đó”.

Chiến đấu cơ Super Hornet tham gia cuộc tập trận chung Mỹ - Nhật - Hàn "Freedom Edge" ngoài khơi đảo Jeju, Hàn Quốc năm 2024. Ảnh: Yonhap/TTXVN

Ông Satoru Nagao tại Viện Bghiên cứu Hudson có trụ sở ở Washington, tin rằng Mỹ dự kiến vẫn duy trì cam kết ở Ấn Độ Dương - Thái Bình. Ông bổ sung: "Mỹ sẽ không rút lui bởi điều đó tạo ra khoảng trống". Theo ông Nagao, điều này đồng nghĩa với việc các đồng minh của Mỹ liên tục phải nỗ lực để chứng minh rằng họ đang đóng góp công bằng cho an ninh khu vực. Mặt khác, các quốc gia sẽ mua thêm thiết bị để trang bị tốt hơn cho khả năng phòng thủ đồng thời xoa dịu ông Trump bằng các khoản chi quốc phòng lớn.

Ông Trump đã chỉ trích liên minh Mỹ - Nhật Bản là không bình đẳng. Vào ngày 6/3, Tổng thống Mỹ nói: "Chúng ta có một thỏa thuận thú vị với Nhật Bản rằng phải bảo vệ họ, nhưng họ không bắt buộc phải bảo vệ chúng ta".

Ứng cử viên cho chức thứ trưởng quốc phòng - ông Elbridge Colby - cũng đánh giá rằng Nhật Bản nên tăng chi tiêu quốc phòng lên 3% tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Con số này cao hơn mục tiêu hiện tại là 2% vào năm 2027. Nhật Bản hiện là quốc gia chi tiêu quân sự lớn thứ 10 thế giới.

Thủ tướng Shigeru Ishiba tuyên bố rằng Nhật Bản sẽ quyết định ngân sách quốc phòng dựa trên lợi ích quốc gia. Bên cạnh đó, ông cũng có quan điểm liên minh Mỹ - Nhật Bản là "không cân xứng".
Nhật Bản hiện được kỳ vọng sẽ hành động nhiều hơn, không chỉ vì an ninh của chính nước này mà còn vì an ninh của khu vực.

Ngày 20/3, nhiều cơ quan truyền thông Mỹ đưa tin rằng Lầu Năm Góc đang cân nhắc dừng kế hoạch mở rộng Lực lượng Mỹ tại Nhật Bản (USFJ) vì điều này sẽ tiết kiệm được khoảng 1,1 tỷ USD. Đến ngày 30/3, ông Hegseth đã tìm cách trấn an Tokyo qua cam kết rằng USFJ sẽ được "tái tổ chức thành một sở chỉ huy tác chiến" với nhiều binh lính hơn trên bộ.

Đối với Hàn Quốc, Tổng thống Trump đe dọa sẽ rút quân đội Mỹ khỏi nước này nếu Seoul không tăng đóng góp tài chính để hỗ trợ các lực lượng chung. Vào tháng 11/2024, Hàn Quốc đồng ý sẽ trả 1,52 nghìn tỷ won hàng năm, cao hơn gần 10% so với thỏa thuận trước đó. Tuy nhiên, con số này vẫn chưa đạt đến mức 10 tỷ USD/năm mà ông Trump yêu cầu.

Bà Byun Sang-jeong thuộc Viện Chiến lược An ninh Quốc gia Hàn Quốc nhận định rằng Seoul phải sẵn sàng cung cấp "một khoản đóng góp bổ sung phù hợp" nếu Tổng thống Trump yêu cầu. Bà cho biết có khả năng Seoul sẽ xem xét triển khai thêm các hệ thống Phòng thủ khu vực tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) để hỗ trợ an ninh của nước này cũng như phù hợp với chiến lược của Tổng thống Trump. Tuy nhiên, bà vẫn lạc quan rằng Mỹ sẽ duy trì sự hiện diện ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Bà nói: “Ông Trump hiểu được giá trị chiến lược của các căn cứ quân sự của Mỹ tại Hàn Quốc”.

Các nhà quan sát tin rằng các quốc gia đồng minh của Mỹ tại châu Á cần xây dựng quan hệ đối tác chặt chẽ hơn để đề phòng viễn cảnh Mỹ giảm hiện diện trong khu vực. Giáo sư Heng Yee Kuang lưu ý rằng châu Âu và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), cũng như Australia và Ấn Độ, là những đối tác tự nhiên của Nhật Bản.

Nhà phân tích địa chính trị người Philippines Robin Garcia tại công ty WR Numero lại đề cập với Straits Times rằng chính phủ của Tổng thống Ferdinand Marcos Jr hiểu rằng mặc dù Washington là đối tác quan trọng, nhưng đa dạng hóa chiến lược là chìa khóa. Manila đã ký một thỏa thuận tiếp cận qua lại với Nhật Bản, cho phép quân đội của cả hai quốc gia huấn luyện trên lãnh thổ của nhau, với các thỏa thuận tương tự đã đạt được với Canada, New Zealand và Pháp. Philippines còn mua tên lửa hành trình từ Ấn Độ và đang có kế hoạch sắm tàu chiến từ Hàn Quốc.

Hà Linh/Báo Tin tức