Thống nhất mô hình tổ chức và nâng cao hiệu lực giám sát

Dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội đã nghe Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong trình bày báo cáo tóm tắt quá trình tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo luật. Theo ông Phong, dự thảo luật đã tiếp thu 37 nhóm ý kiến của đại biểu Quốc hội, thể hiện nỗ lực nghiêm túc trong việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho công tác thanh tra.

Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong trình bày Báo cáo.

Một điểm nổi bật trong Luật Thanh tra (sửa đổi) là quy định thống nhất khái niệm "thanh tra" mà không còn tách biệt giữa thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành. Theo đó, thanh tra được hiểu là hoạt động xem xét, đánh giá, kết luận và kiến nghị xử lý đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân – bao quát toàn diện cả hoạt động trong và ngoài cơ quan hành chính nhà nước.

Luật cũng điều chỉnh mô hình tổ chức hệ thống cơ quan thanh tra, quy định tổ chức theo hai cấp gồm: Thanh tra Chính phủ và Thanh tra cấp tỉnh. Bên cạnh đó, các cơ quan thanh tra có tính đặc thù như Thanh tra Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Ngân hàng Nhà nước và một số cơ quan khác theo quy định của Chính phủ tiếp tục được duy trì. Với Thanh tra Cơ yếu và cơ quan thanh tra thành lập theo điều ước quốc tế, luật quy định nguyên tắc chung và giao Chính phủ hướng dẫn cụ thể.

Dự thảo luật cũng không quy định chức năng quản lý nhà nước về phòng, chống lãng phí cho các cơ quan thanh tra, mà chỉ xác định trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ này thông qua hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng. Chức năng quản lý nhà nước về tiết kiệm, chống lãng phí vẫn thuộc Bộ Tài chính.

Về mối quan hệ phối hợp, luật bổ sung các quy định cho phép cơ quan thanh tra ở trung ương và địa phương đề nghị các bộ, ngành, địa phương cử cán bộ chuyên môn tham gia đoàn thanh tra khi cần thiết, góp phần nâng cao tính phối hợp và hiệu quả giám sát.

Các vấn đề về trùng lặp, chồng chéo giữa hoạt động thanh tra và các thiết chế kiểm tra, giám sát khác được xử lý rõ ràng tại các Điều 55, 56 và 57 của luật. Đồng thời, việc xử lý xung đột giữa thanh tra với kiểm tra chuyên ngành cũng sẽ được hướng dẫn cụ thể trong dự thảo Nghị định do Thanh tra Chính phủ chủ trì xây dựng.

Tổng Thanh tra Chính phủ khẳng định, Luật Thanh tra (sửa đổi) đã thể chế hóa đầy đủ các chủ trương của Đảng, phù hợp thực tiễn và góp phần quan trọng trong việc hoàn thiện tổ chức bộ máy thanh tra tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; tăng cường giám sát, ngăn ngừa vi phạm pháp luật, tham nhũng, lãng phí và tiêu cực trong bộ máy nhà nước.

Luật Thanh tra (sửa đổi) chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.

Huy Tùng