Thông qua sáng kiến 'La bàn chiến lược' đầy tham vọng của EU

Đây là lời khẳng định của ông Josep Borrell, Cao ủy phụ trách An ninh và Chính sách Đối ngoại Liên minh châu Âu (EU) tại cuộc họp Hội đồng Bộ trưởng Ngoại giao và Quốc phòng ở Brussels hôm 21/3, sau khi EU chính thức thông qua kế hoạch về an ninh và quốc phòng “La bàn chiến lược”.

Nỗ lực thúc đẩy quyền tự chủ chiến lược

Theo Euronews, kế hoạch cung cấp cho EU một chương trình hành động đầy tham vọng để tăng cường chính sách an ninh và quốc phòng của liên minh vào năm 2030, chú trọng vào nâng cao quyền tự chủ chiến lược của khối và khả năng làm việc với các đối tác để bảo vệ các giá trị và lợi ích của EU.

Thông cáo của EU có đoạn: “Khối đã thảo luận về kế hoạch suốt hai năm qua và với bối cảnh môi trường an ninh ngày một bất ổn, liên minh buộc phải tăng cường năng lực, nhất là đầu tư vào năng lực phòng vệ để sẵn sàng hành động bất cứ lúc nào. Đây chỉ là một phần nhỏ trong câu trả lời lớn của EU đối với tình hình tại Ukraine”.

Chiến lược mà ông Josep Borrell chắp bút là nỗ lực cụ thể nhất để tạo ra một lực lượng quân sự độc lập của EU mà không dựa vào Mỹ. Ảnh: Reuters.

Cụ thể, kế hoạch mà 27 nước thành viên châu Âu thông qua gồm bốn trụ cột chính gồm hành động, đầu tư, đối tác và bảo mật. Trong đó, trọng tâm của kế hoạch là việc sử dụng các nhóm tác chiến được thành lập vào năm 2007 để xây dựng một đơn vị có năng lực điều động nhanh khi cần thiết lên đến 5.000 binh sĩ trước năm 2025.

Lực lượng này sẽ bao gồm các bộ phận lục quân, không quân và thủy quân lục chiến có thể được sử dụng trong các giai đoạn khác nhau của một chiến dịch, trong một môi trường không thuận lợi, như xâm nhập lúc đầu, củng cố hoặc dự bị để đảm bảo thoát ra an toàn.

Theo sáng kiến, không nhất thiết toàn bộ 27 quốc gia thành viên phải góp quân vào lực lượng chung, nhưng bất kỳ việc điều động nào cũng cần đạt được sự đồng thuận từ tất cả các bên. Phía Đức ngay sau đó đã bảy tỏ mong muốn cung cấp bộ phận nòng cốt của lực lượng phản ứng nhanh trong năm đầu tiên.

Kế hoạch "La bàn chiến lược" tập trung vào bốn trụ cột chính gồm hành động, đầu tư, đối tác và bảo mật. Ảnh: BSG.

Giới chuyên gia đánh giá, hai thập kỷ sau khi các nhà lãnh đạo EU lần đầu tiên đồng ý thành lập một lực lượng 50.000-60.000 quân nhưng không thể hoạt động, chiến lược của người đứng đầu chính sách đối ngoại của khối Josep Borrell là nỗ lực cụ thể nhất để tạo ra một lực lượng quân sự độc lập không dựa vào Mỹ.

Ngoài việc cử ngay 200 chuyên gia về chính sách an ninh quốc phòng đến những địa điểm phức tạp về an ninh, tổ chức các cuộc tập trận chung và tăng cường vai trò với tư cách là một tổ chức an ninh hàng hải, EU cũng sẽ đầu tư vào các vũ khí mà khối hiện đang thiếu, bao gồm máy bay không người lái, xe tăng, hệ thống phòng không và chống tên lửa.

Đồng thời, EU sẽ tiếp tục tăng cường hợp tác với các đối tác chiến lược như NATO, Liên hợp quốc và các đối tác khu vực như Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE), Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), song song với việc phát triển quan hệ đối tác song phương với Mỹ, Canada, Na Uy, Anh, Nhật Bản cùng những quốc gia khác.

NATO mạnh hơn khi EU mạnh hơn

Phản bác lại quan điểm về việc thúc đẩy quân sự hóa của EU có thể làm suy yếu sức mạnh của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), một trong những lực lượng bảo vệ lâu đời của lục địa già, Cao ủy Josep Borrell nhấn mạnh các kế hoạch của EU thực sự là “một cách để làm cho NATO mạnh hơn, thông qua việc củng cố sức mạnh phòng thủ”.

Benjamin Hodges, cựu chỉ huy các lực lượng Mỹ ở châu Âu, hiện công tác tại Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu, đánh giá, NATO thiếu trầm trọng hệ thống phòng thủ trên không và tên lửa. Ông Hodges viện dẫn, chỉ để bảo vệ căn cứ không quân lớn của Mỹ tại Ramstein, phía Tây Nam Đức, sẽ cần đến cả một tiểu đoàn tên lửa Patriot và “chúng ta chỉ có duy nhất một tiểu đoàn Patriot ở châu Âu".

Các mối đe dọa mới sẽ củng cố logic về một mối hợp tác mạnh mẽ về quốc phòng giữa EU và NATO. Ảnh: KCL.

Rõ ràng, chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine là hồi chuông cảnh báo với NATO về khả năng ứng phó với các cuộc tấn công tương tự trong tương lai. Do đó, các mối đe dọa mới sẽ củng cố logic về một mối hợp tác mạnh mẽ về quốc phòng giữa EU và NATO, hơn là việc làm suy yếu sức mạnh của tổ chức này.

Tại cuộc họp, ông Josep Borrell cũng đặc biệt nhắc lại rằng bất kỳ tiến bộ hữu hình nào đối với các cường quốc quân sự của EU đều đòi hỏi phải bắt đầu từ việc tăng chi tiêu quốc phòng.

Không có mục tiêu định lượng nào được đưa vào các cam kết của EU. Tuy nhiên, tất cả các nước NATO, 21 trong số đó là thành viên của EU, đã cam kết dành 2% GDP của mình cho chi tiêu quân sự vào năm 2024. Đức, Bỉ và Đan Mạch, ba quốc gia tụt hậu xa so với cam kết này, cũng đã tuyên bố tăng ngân sách của mình sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự tại Ukraine.

Được biết, các cam kết quân sự của EU sẽ tiếp tục được thảo luận với Tổng thống Mỹ Joe Biden vào ngày 24/3 tại Hội nghị Thượng đỉnh bất thường của NATO. Việc chia sẻ chi phí đồn trú các lực lượng Mỹ ở các nước vùng Baltic như Ba Lan, Romania, Bulgaria và Slovakia sẽ là một trong những chủ đề trong các cuộc thảo luận.

Linh Đan