Thông tin về việc khởi xướng điều tra chống bán phá giá thép HRC nhập khẩu

Dây chuyền sản xuất thép tại Công ty CP Gang thép Thái Nguyên. (Ảnh: MINH DŨNG)

Tuy nhiên, có 12 doanh nghiệp sản xuất tôn mạ và ống thép Việt Nam (đây là những doanh nghiệp sử dụng HRC làm nguyên liệu chính cho sản xuất) cho rằng, lượng HRC nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam gia tăng là điều tất yếu, trong bối cảnh nguồn cung HRC tại nội địa không đáp ứng đủ nhu cầu.

Thép HRC nhập khẩu tăng đột biến

Hiện ngành thép Việt Nam đang “nóng” trước 2 luồng ý kiến trái chiều về vấn đề khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với HRC nhập khẩu vào Việt Nam. Nhưng rõ ràng, mọi quyết định cần dựa trên những dữ liệu cụ thể và khách quan để tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh.

Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan (Bộ Tài Chính), trong năm 2023, Việt Nam nhập khẩu tới 13,8 triệu tấn thép các loại, tăng 3,2% so với 2022 và 11% so với năm 2021, với giá trị đạt 10,4 tỷ USD.

Riêng với thép HRC nhập khẩu vào Việt Nam trong năm 2023 là 9,6 triệu tấn, chủ yếu đến từ thị trường Trung Quốc và Ấn Độ, tăng 19% so với năm 2022, bằng 143% so với sản lượng sản xuất trong nước.

Trong quý 1/2024, ước tính lượng nhập khẩu HRC sẽ đạt 3 triệu tấn, gấp 1,5 lần so với lượng sản xuất trong nước với giá trị sẽ vượt 4 tỷ USD, riêng lượng nhập từ Trung Quốc và Ấn Độ tăng đột biến, chiếm 75%.

Sự gia tăng mạnh mẽ của HRC nhập khẩu, đặc biệt từ thị trường Trung Quốc và Ấn Độ đã ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp sản xuất HRC trong nước. Năm 2023, sản lượng sản xuất chỉ đạt 79% so với công suất, giảm mạnh so với mức 86% vào năm 2021, phần lớn do sự cạnh tranh từ các sản phẩm nhập khẩu có giá thành rẻ hơn.

Điều này khiến thị phần bán hàng nội địa của một số doanh nghiệp sản xuất thép khác như Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh giảm từ 45% xuống còn 30%, trong khi tỷ lệ nhập khẩu tăng từ 32% lên gần 46%. Dự báo, tình trạng nhập khẩu thép sẽ còn tiếp tục tăng trong năm 2024, đặt ra thêm thách thức cho sản xuất thép nội địa.

Sản xuất phôi thép tại Công ty TNHH Khoáng sản và Luyện kim Việt – Trung (Lào Cai). (Ảnh: MINH DŨNG)

Theo Hiệp Hội thép Việt Nam (VSA), lượng HRC nhập khẩu từ Trung Quốc tăng đột biến là do giá HRC Trung Quốc nhập về Việt Nam đã giảm mạnh từ 613 USD/tấn vào đầu năm 2023 xuống còn 541 USD/tấn trong quý IV/2023. Tính đến cuối tháng 3 vừa qua, giá nhập khẩu HRC Trung Quốc chỉ còn 501 USD/tấn.

Tình trạng này xảy ra là do những năm gần đây, ngành thép của một số quốc gia, trong đó có Trung Quốc phải đối diện với vấn đề dư thừa nguồn cung do tình trạng thị trường bất động sản không thuận lợi. Do đó, Trung Quốc đang tìm cách đưa lượng lớn hàng tồn dư của mình sang các nước khác. Thậm chí trước tình trạng dư thừa nguồn cung, nhiều công ty thép Trung Quốc đã và đang chấp nhận bán lỗ dưới giá vốn để đưa được sản phẩm ra bên ngoài.

Mức giá này được Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh cho là có dấu hiệu bán phá giá, bán dưới giá thành và các cơ quan quản lý nhà nước cần phải đánh giá kỹ lưỡng có các hàng rào kỹ thuật, phòng vệ thương mại để bảo vệ sản xuất trong nước trước tình trạng dư thừa nguồn cung.

Tránh để sản xuất thép trong nước rơi vào thế bị động trong các hoạt động sản xuất có liên quan do quá phụ thuộc vào hàng nhập khẩu bán phá giá để chiếm thị trường.

Cần xem xét có biện pháp bảo hộ nền sản xuất thép trong nước

Các doanh nghiệp sản xuất tôn mạ tại Việt Nam cho biết, hiện họ đang ưu tiên sử dụng nguyên liệu nội địa để sản xuất các đơn hàng xuất khẩu sang Hoa Kỳ, Mexico do những quốc gia này đặt ra yêu cầu phải chứng minh nguồn gốc xuất xứ rất gay gắt và chặt chẽ để tránh bị áp thuế chống lẩn tránh hoặc phù hợp với các quy định theo các Hiệp định Thương mại tự do. Thế nhưng, sản phẩm thép HRC được sản xuất trong nước lại luôn trong tình trạng "cung không đủ cầu".

Tuy nhiên, trong thống kê của VSA, thép HRC sản xuất trong nước cơ bản đáp ứng phục vụ cho nhu cầu trong nước, hiện khoảng 11 triệu tấn mỗi năm, riêng Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh là hai đơn vị sản xuất thép HRC lớn với sản lượng khoảng 8,5 triệu tấn/năm.

Dây chuyền sản xuất thép tại Công ty CP Thép Hòa Phát. (Ảnh: Danh Lam)

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp sản xuất tôn mạ, ống thép của Việt Nam nêu ra quan điểm, nếu áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại đối với HRC có thể ảnh hưởng tiêu cực tới ngành thép Việt Nam nói riêng và toàn bộ nền kinh tế nói chung.

Bởi việc áp thuế phòng vệ thương mại hoặc xây dựng bất kỳ rào cản thuế quan, phi thuế quan nào khác đối với HRC nhập khẩu đều làm giảm khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp sản xuất tôn mạ và ống thép nội địa.

Hơn nữa, điều này còn làm ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh lành mạnh giữa các doanh nghiệp, cũng như tác động dây chuyền đến các ngành nghề khác như xây dựng, bất động sản, công nghiệp, logistics,…

Song, nhiều chuyên gia thương mại cho rằng, nếu để kéo dài tình trạng gia tăng lượng thép HRC nhập khẩu nhiều hơn cả lượng sản xuất như hiện nay sẽ gây rủi ro mất cân bằng cán cân thương mại.

Việt Nam hiện nay cũng đang đối diện với khoảng 240 vụ việc liên quan kiện phòng vệ thương mại. Trong đó, có tới gần 70 vụ kiện phòng vệ thương mại đối với mặt hàng thép của Việt Nam trong giai đoạn năm 2004–2022.

Vì vậy, việc khởi xướng điều tra áp dụng biện pháp chống bán phá giá đối với mặt hàng HRC nhập khẩu để bảo vệ nền sản xuất trong nước khi có dấu hiệu bất thường về lượng và giá bán của hàng nhập khẩu là việc hết sức bình thường và cần thiết.

Trên thế giới việc bảo vệ ngành công nghiệp sản xuất thép thượng nguồn (luyện thép) là ưu tiên hàng đầu bởi đây là nguồn cung cấp nguyên liệu chính cho nhiều lĩnh vực sản xuất và chế tạo quan trọng, bao gồm cơ khí, đóng tàu, ô tô, cũng như các ngành quốc phòng, khai khoáng và công nghiệp điện.

Chủ tịch VSA Nghiêm Xuân Đa cho biết, trong định hướng của Chính Phủ, việc tự chủ về sản xuất thép thượng nguồn (luyện thép) là bước đi cần thiết để đảm bảo tự chủ về nguyên vật liệu, giảm nhập khẩu, từng bước xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường.

Không phải cứ điều tra là sẽ đi đến áp dụng thuế chống bán phá giá hay thuế tự vệ. Tuy nhiên, việc điều tra là hoạt động cần thiết để các cơ quan quản lý nhà nước có nhận định rõ ràng và chính xác về hiện trạng sản xuất trong nước và hoạt động xuất nhập khẩu với mặt hàng đó.

Đây là động thái quan trọng để thu thập dữ liệu chính xác, qua đó, đề xuất các biện pháp hợp lý nhằm bảo vệ ngành sản xuất thượng nguồn trong nước. Từ đó có các chính sách phù hợp để quản lý sản xuất, xuất nhập khẩu, tạo dựng một nền kinh tế vững mạnh và không bị chảy máu ngoại tệ, tránh phụ thuộc vào sản phẩm nhập khẩu.

Trước áp lực từ thép nhập khẩu, ngay từ năm 2023 VSA đã lên tiếng cảnh báo và trên cơ sở kiến nghị của VSA, tháng 10/2023 Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã giao Bộ Công thương kiểm soát chặt chẽ việc nhập khẩu các sản phẩm thép theo đúng quy định về quản lý chất lượng thép sản xuất trong nước và thép nhập khẩu.

Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục hỗ trợ tích cực các doanh nghiệp sản xuất thép trong nước; áp dụng các biện pháp phòng vệ cần thiết, phù hợp quy định của pháp luật trong nước và thông lệ quốc tế để chống bán phá giá đối với các sản phẩm thép nhập khẩu, hạn chế cạnh tranh không lành mạnh.

Theo thông tin mới nhất, trước yêu cầu của Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh, Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công thương) đang nghiên cứu và yêu cầu 2 doanh nghiệp trên bổ sung thêm hồ sơ để làm rõ các nội dung, thông tin có liên quan đến cáo buộc về hành vi bán phá giá của hàng hóa thép HRC nhập khẩu, thiệt hại của ngành sản xuất trong nước và mối quan hệ nhân quả giữa hành vi bán phá giá và thiệt hại của ngành sản xuất trong nước theo đúng quy định.

Đối với hồ sơ hợp lệ, trong vòng 45 ngày, căn cứ vào kiến nghị của cơ quan điều tra, trong quá trình thẩm định, Cục Phòng vệ thương mại sẽ xem xét, đánh giá kỹ lưỡng và khách quan các thông tin theo đúng quy định pháp luật để có căn cứ ra quyết định về việc có khởi xướng điều tra hay không điều tra.

Thời hạn điều tra sẽ kéo dài trong khoảng 12-18 tháng. Sau đó, nếu phát hiện có hành vi bán phá giá, Cục Phòng vệ thương mại sẽ kiến nghị và Bộ Công thương sẽ đưa ra kết luận cuối cùng về việc áp thuế với thép HRC nhập khẩu hay không và nếu áp thuế thì mức thuế là bao nhiêu.