Thu bảo hiểm xã hội bắt buộc với hộ kinh doanh: Không sai về bản chất, nhưng sai đối tượng

Tại phiên chất vấn sáng 6/6, nội dung thu bảo hiểm xã hội bắt buộc với hộ kinh doanh cá thể được nhiều đại biểu chất vấn.

Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, thời gian qua, cơ quan bảo hiểm xã hội có thu sai với một tỷ lệ không nhỏ các chủ hộ kinh doanh cá thể. Đây không phải là đối tượng được quy định đóng bảo hiểm bắt buộc. Việc thu sai này đã diễn ra từ năm 2003 đến năm 2016. Bộ trưởng nêu rõ, Bộ đã chấn chỉnh Bảo hiểm xã hội, về cơ bản, vấn đề này đã được giải quyết.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc.

Bộ trưởng cho biết, đây là nội dung chưa được quy định trong Luật Bảo hiểm xã hội, do đó, cần đánh giá rất cụ thể, tuy nhiên, về quan điểm cá nhân, Bộ trưởng cho rằng cần đặt lợi ích của người lao động, của chủ hộ kinh doanh lên hàng đầu. Cơ quan công quyền làm sai thì phải xin lỗi và xử lý theo quy định.

Về hướng giải quyết, Bộ trưởng cho biết Bộ đang đề xuất chuyển toàn bộ số hộ kinh doanh này sang bảo hiểm bắt buộc, để đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Với trường hợp không có nhu cầu có thể chuyển sang bảo hiểm tự nguyện. Trường hợp cả người lao động lẫn cơ quan đều không đồng ý thì cần thoái thu, tính lãi bằng tăng trưởng của Quỹ bảo hiểm.

Chất vấn thêm nội dung này, đại biểu Huỳnh Thị Phúc (Bà Rịa - Vũng Tàu) nêu rõ, qua kết quả giám sát, nhiều địa phương đã có tình trạng thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với các chủ hộ kinh doanh cá thể trong khi các đối tượng không thuộc đối tượng phải đóng bảo hiểm bắt buộc. Điều này cho thấy cơ quan bảo hiểm xã hội đã không thực hiện đúng với quy định của pháp luật, gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích của các đối tượng liên quan.

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc đề nghị làm rõ có tiêu cực trong thu bảo hiểm xã hội hay không? Trách nhiệm thuộc về cơ quan nào? Hướng xử lý trong thời gian tới?

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung lần nữa khẳng định, việc thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với hộ kinh doanh cá thể là sai về chủ trương. Trách nhiệm này thuộc về cơ quan tổ chức thực hiện là Bảo hiểm xã hội Việt Nam, đặc biệt là bảo hiểm xã hội của các địa phương. Bộ trưởng cho biết, vấn đề này đã được phát hiện, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đã làm việc với Bảo hiểm xã hội Việt Nam và có văn bản chấn chỉnh việc này.

Bộ trưởng cho biết thêm, phần lớn các vướng mắc đã được các địa phương linh hoạt xử lý với chủ hộ kinh doanh, nhiều trường hợp đồng ý chuyển sang đóng bảo hiểm tự nguyện, nhiều trường hợp đề nghị thoái thu, có những trường hợp đề nghị chuyển sang bảo hiểm bắt buộc.

Số liệu đại biểu nêu là tính đến năm 2016, qua kiểm tra của Ban Kinh tế Trung ương cho thấy, có địa phương báo cáo là 62 trường hợp nhưng kiểm tra thực tế chỉ còn 8 trường hợp, như vậy đã giải quyết về căn bản.

Về câu hỏi của đại biểu có tình trạng tiêu cực hay không, Bộ trưởng cho biết chưa phát hiện được tiêu cực nhưng việc thu này là sai về chủ trương, cần phải xử lý theo quy định của pháp luật hiện hành.

Về giải pháp căn cơ, trong chương trình xây dựng pháp luật đề xuất đưa các đối tượng này vào đối tượng đóng bảo hiểm bắt buộc khi sửa Luật bảo hiểm xã hội. Nếu được Quốc hội cho phép tại nghị quyết chất vấn tại Kỳ họp này, Bộ kiến nghị cho phép Chính phủ thực hiện các biện pháp cần thiết để đảm bảo quyền lợi cho người lao động, như cộng nối thời gian đóng bảo hiểm nếu như người lao động có nhu cầu.

Trả lời thêm về nội dung này, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc nêu rõ, thực hiện Nghị định 01 năm 2003 với chủ trương mở rộng bao phủ bảo hiểm xã hội nên Bảo hiễm Xã hội Việt Nam có hướng dẫn cho 1 số tỉnh về đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc. Theo đó từ năm 2003 - 2016 có 54 tỉnh thu với 4.240 đối tượng. Năm 2016 chủ trương dừng lại, tuy nhiên có 1.332 cá nhân tiếp tục nộp tới năm 2020.

“Bản chất và đạo lý thì việc đóng bảo hiểm xã hội không có gì sai. Nhưng quy định của bảo hiểm là phải có hợp đồng giao kết bảo hiểm. Ở đây chủ hộ kinh doanh không có hợp đồng cam kết chỉ có hợp đồng của họ với nhân viên của họ thì nhân viên của họ được nộp bảo hiểm bắt buộc. Chủ hộ không có hợp đồng lao động. Về bản chất họ là chủ hộ vừa là người lao động, vừa có thu nhập thì họ vẫn đóng được. Nhưng quy định của pháp luật chưa có nên vẫn sai đối tượng”, Bộ trưởng Bộ Tài chính nhấn mạnh.

Theo Bộ trưởng, đã trao đổi với Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội làm thế nào để sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội tới đây, cho phép chủ hộ kinh doanh được tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc.

Huyền Châu