Thu hút doanh nghiệp làm 'đầu tàu' dẫn dắt kinh tế ở miền núi

Đó là ý kiến của đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn Hà Nội) khi thảo luận tại tổ chiều ngày 3/12, về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035.

Chương trình được hợp nhất từ 3 chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới; giảm nghèo bền vững; phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Đại biểu Hoàng Văn Cường phát biểu tại tổ. Ảnh: Media Quốc hội

Đại biểu Hoàng Văn Cường đánh giá cao việc sáp nhập chương trình với quan điểm đây là hướng đi đúng để tránh trùng lặp. Ông đề xuất một số nội dung cần đặc biệt lưu ý khi thực hiện các hợp phần để mang lại hiệu quả cao.

Thứ nhất là trong phát triển cơ sở hạ tầng nông thôn, cần ưu tiên hình thành các cụm dân cư ổn định, an toàn. Theo ông, thực tế nhiều năm cho thấy vùng miền núi thường chịu thiệt hại nặng khi xảy ra lũ quét, sạt lở, trong đó nguyên nhân lớn là người dân sinh sống ở khu vực có nguy cơ cao. Vì vậy, cần rà soát các địa bàn rủi ro, bố trí dân cư đến nơi an toàn và đầu tư hạ tầng đồng bộ tại các cụm dân cư mới. “Chỉ khi đó, đời sống người dân miền núi mới thực sự được bảo đảm lâu dài,” ông Cường nói.

Đại biểu Hoàng Văn Cường cũng lưu ý nội dung xây dựng trường mầm non, mẫu giáo tại vùng miền núi. Theo ông, nên có chỉ tiêu rõ ràng hơn về việc trẻ em vùng cao được tiếp cận giáo dục, nhất là giáo dục hai buổi/ngày, trường bán trú và nội trú. Việc đi lại quá vất vả qua núi, khe suối khiến nhiều trẻ thiệt thòi, do vậy các mô hình trường bán trú là giải pháp thiết thực để bảo đảm tỷ lệ đi học và an toàn cho học sinh.

Thứ hai, về phát triển sản xuất hàng hóa, đại biểu đề nghị không lặp lại cách làm cũ là cấp phát bò, giống cây cho từng hộ dân. Theo ông, cách làm này không tạo ra kinh tế hàng hóa thực sự. Thay vào đó, cần tập trung phát triển vùng sản xuất tập trung, ưu tiên cây công nghiệp hoặc sản phẩm đặc thù.

Đại biểu phân tích thêm, sản xuất hàng hóa muốn phát triển phải có doanh nghiệp đứng đầu chuỗi: Bao tiêu sản phẩm, hướng dẫn kỹ thuật, kết nối thị trường. Doanh nghiệp muốn tham gia cần có quỹ đất tối thiểu và được tạo điều kiện để đầu tư, từ đó mới có thể liên kết bền vững với người dân.

Vì vậy, ông cho rằng chương trình cần cơ chế ưu đãi mạnh hơn để thu hút doanh nghiệp làm “đầu tàu” dẫn dắt vùng nguyên liệu, hình thành các mô hình công nghiệp hóa nông nghiệp ở miền núi.

“Chuyển đổi vùng sản xuất hàng hóa phải gắn với năng lực tiếp cận thị trường và giảm phụ thuộc vào hỗ trợ trực tiếp. Điều này giúp người dân thực sự chủ động, đồng thời tạo động lực để doanh nghiệp phát triển bền vững tại địa phương,” đại biểu Hoàng Văn Cường nêu quan điểm.

Theo đề xuất của Chính phủ, Chương trình do Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì; gồm hai hợp phần.

Hợp phần thứ nhất: Các nội dung chung thực hiện trên địa bàn cả nước, là những nội dung chung nhằm xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Trong đó, gồm 10 nhóm nội dung được triển khai trên phạm vi toàn quốc, ưu tiên địa bàn xã nghèo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Hợp phần thứ hai: Các nội dung đặc thù phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Gồm 5 nhóm nội dung, đây là những chính sách đặc thù riêng, được đầu tư bổ sung cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi và các đối tượng liên quan.

Cần “rõ người, rõ việc”

Đại biểu Vũ Xuân Hùng (Đoàn Thanh Hóa). Ảnh: Đinh Nhung/Mekong ASEAN

Nhất trí với việc hợp nhất nhưng đại biểu Vũ Xuân Hùng (Đoàn Thanh Hóa) băn khoăn khi 3 chương trình trước đây quá đồ sộ, có sự khác nhau. “Nếu giao toàn bộ Chương trình hợp nhất cho một Bộ chủ quản duy nhất là Bộ Nông nghiệp và Môi trường thì tôi e rằng với bộ máy mới và con người mới, việc triển khai sẽ rất khó khăn, dễ phát sinh vướng mắc mới,” đại biểu nêu quan điểm.

Đại biểu đề xuất gộp lại thành một chương trình chung, nhưng chia thành hai hợp phần rõ ràng và giao hai Bộ chủ quản khác nhau. Hợp phần thứ nhất giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì. Hợp phần thứ hai giao Bộ Dân tộc và Tôn giáo như hiện nay sẽ thuận lợi hơn, bảo đảm tiến độ và đáp ứng tốt hơn nguyện vọng chính đáng của đồng bào dân tộc thiểu số.

Về vốn, Chính phủ dự kiến bố trí giai đoạn 2026-2030 là trên 1,2 triệu tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách Trung ương hỗ trợ trực tiếp khoảng 100.000 tỷ đồng. Mức này, theo ông Hùng là quá thấp, không bảo đảm để phân bổ, đặc biệt là tập trung trọng điểm cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Đại biểu cũng băn khoăn khi bố trí tới 33% nguồn vốn ngân sách địa phương đối ứng (khoảng 400.000 tỷ đồng). Ông cho rằng con số này là khó với các tỉnh chưa tự cân đối được ngân sách, đang phải nhận bổ sung hàng năm từ Trung ương.

Cùng quan điểm, đại biểu Nguyễn Hải Trung (Đoàn Hà Nội) đề nghị xác định cơ quan chủ trì từng hợp phần để “rõ người, rõ việc”. Cụ thể, hợp phần thứ nhất - các nội dung chung giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường; hợp phần thứ hai - gồm năm nội dung đặc thù vùng dân tộc thiểu số và miền núi giao Bộ Dân tộc và Tôn giáo. Theo ông, điều này phù hợp với kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; đúng chức năng của Bộ. Bộ Dân tộc và Tôn giáo đã có kinh nghiệm qua giai đoạn 2021-2025; đồng thời hệ thống cơ quan dân tộc tôn giáo từ Trung ương đến cơ sở đã được kiện toàn, đủ năng lực tổ chức thực hiện.

Đinh Nhung