Thu hút nguồn vốn FDI để phát triển nông nghiệp bền vững

Gần 730 dự án FDI trong lĩnh vực nông nghiệp

Trước năm 1986, nền kinh tế Việt Nam vận hành theo cơ chế kế hoạch hóa tập trung, chưa có khung pháp lý cho nguồn vốn đầu tư nước ngoài. Các hình thức hợp tác đầu tư từ nước ngoài trong nông nghiệp hầu như không có, hoặc chỉ tồn tại ở mức hỗ trợ kỹ thuật, viện trợ song phương hoặc hợp tác nghiên cứu giữa các cơ quan khoa học.

Giai đoạn từ khi thực hiện Đổi mới đến năm 2000, Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam (năm 1987) đã mở đường cho dòng vốn FDI vào nước ta. Trong nông nghiệp, dù số lượng dự án còn hạn chế, một số lĩnh vực bắt đầu thu hút nhà đầu tư, như chế biến nông sản xuất khẩu, sản xuất thức ăn chăn nuôi...

Nguồn vốn FDI trong nông nghiệp hướng tới các dự án nông nghiệp công nghệ cao

Từ năm 2000 - 2010, quá trình hội nhập quốc tế diễn ra mạnh mẽ. Số lượng dự án FDI vào nông nghiệp tăng lên đáng kể, tập trung vào sản xuất giống cây trồng, vật nuôi; chế biến thực phẩm; chăn nuôi công nghiệp; thủy sản công nghệ cao. Một số tập đoàn quốc tế lớn bắt đầu hiện diện thông qua các dự án chế biến và chăn nuôi quy mô lớn.

Giai đoạn 2010 - 2020, trong bối cảnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp, thu hút FDI bắt đầu chuyển theo hướng công nghệ cao, gắn với chuỗi giá trị. Giai đoạn này xuất hiện nhiều mô hình nông nghiệp công nghệ cao. Các doanh nghiệp FDI đầu tư mạnh hơn vào chế biến sâu - đóng vai trò “đầu tàu” liên kết nông dân.

Giai đoạn 2020 - 2024, xu hướng chuyển đổi xanh và kinh tế tuần hoàn mở ra cơ hội mới. Tác động của đại dịch Covid-19, yêu cầu về an ninh lương thực toàn cầu và xu thế nông nghiệp bền vững đã tạo động lực cho FDI trong các lĩnh vực như công nghệ bảo quản và chế biến sau thu hoạch; nông nghiệp hữu cơ; nông nghiệp số...

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng số hóa, Việt Nam, với vị thế ngày càng được nâng cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu, cùng với nền nông nghiệp đa dạng, hệ sinh thái phong phú, dân số trên 100 triệu người, có thể tạo nên những giá trị đặc sắc trong chuỗi giá trị toàn cầu. Bên cạnh đó, các hiệp định thương mại tự do đã ký kết là điều kiện thuận lợi để Việt Nam vươn lên trở thành trung tâm sản xuất, chế biến nông sản của khu vực.

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến cuối năm 2024, Việt Nam có 729 dự án FDI còn hiệu lực trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, với tổng vốn đăng ký gần 11,89 tỷ USD. Trong đó, có 537 dự án thuộc lĩnh vực nông nghiệp, 106 dự án khai khoáng, 86 dự án xử lý nước, rác thải và môi trường.

Những con số này cho thấy tiềm năng lớn và sức hút ngày càng lớn của lĩnh vực nông nghiệp và môi trường tại Việt Nam đối với nhà đầu tư quốc tế. Ngoài ra, nếu tính thêm các ngành hỗ trợ như chế biến, vật tư, thương mại, thì tổng vốn FDI toàn ngành đạt hơn 26 tỷ USD, chiếm khoảng 6% tổng vốn FDI vào Việt Nam.

Khu vực FDI đã tạo ra khoảng 500.000 việc làm trực tiếp và gián tiếp trong lĩnh vực nông nghiệp. Nhiều tập đoàn hàng đầu thế giới đã chọn Việt Nam làm điểm đến chiến lược, điển hình như Nestlé (Thụy Sĩ), CP Group (Thái Lan), De Heus (Hà Lan), Cargill (Hoa Kỳ), Bayer (Đức)…

Nguồn vốn FDI đã và đang góp phần chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp, đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao giá trị hàng hóa nông sản xuất khẩu. Nhờ đó, xuất khẩu nông, lâm sản và thủy sản của Việt Nam năm 2024 đạt hơn 62 tỷ USD, cao nhất từ trước đến nay.

Kiến tạo thể chế mới để thu hút đầu tư vào nông nghiệp, môi trường

Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng theo đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, thu hút FDI trong nông nghiệp vẫn chưa tương xứng với tiềm năng. Nguyên nhân khách quan xuất phát từ tính rủi ro cao của nông nghiệp (phụ thuộc vào thời tiết, khí hậu, dịch bệnh). Trên bình diện quốc tế, Việt Nam phải cạnh tranh gay gắt với các nước trong khu vực có môi trường đầu tư hấp dẫn hơn…

Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định, về lâu dài, thu hút vốn FDI vào nông nghiệp có triển vọng lạc quan. Giai đoạn tới, cơ hội từ chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và nhu cầu lương thực toàn cầu sẽ tạo ra cú hích lớn nếu Việt Nam biết tận dụng tốt, có chiến lược thu hút FDI mới dựa trên công nghệ, phát triển bền vững và gắn với chuỗi giá trị toàn cầu. Nếu thực hiện đồng bộ các giải pháp, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành điểm đến hấp dẫn của dòng vốn FDI chất lượng cao trong nông nghiệp, đóng góp vào mục tiêu phát triển nông nghiệp hiện đại, sinh thái và bền vững.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Võ Văn Hưng khẳng định, trong bối cảnh và yêu cầu nhiệm vụ mới, lĩnh vực nông nghiệp sẽ tiếp tục là một trong những trụ cột quan trọng, có tiềm năng và dư địa rất lớn để thu hút đầu tư.

Nêu các định hướng lớn của ngành nhằm thu hút FDI trong giai đoạn mới, Thứ trưởng Võ Văn Hưng cho biết, ngành Nông nghiệp và Môi trường đã xác lập các mục tiêu, chính sách mang tính chiến lược, như chuyển từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang phát triển kinh tế nông nghiệp; phát triển văn hóa và thương hiệu nông sản gắn với địa phương.

Cùng với đó, ưu tiên thu hút đầu tư vào lĩnh vực tài nguyên và môi trường, như xử lý nước thải, rác thải sinh hoạt, công nghiệp, ứng dụng công nghệ tái chế, năng lượng tái tạo, phát triển thị trường carbon...; thu hút FDI gắn với tăng trưởng xanh, an ninh sinh thái trong bối cảnh biến đổi khí hậu và yêu cầu giảm phát thải toàn cầu.

Nhằm thúc đẩy đầu tư và phát triển bền vững trong nông nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang hoàn thiện Nghị định thay thế Nghị định số 57/2018/NĐ-CP về cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn.

Thứ trưởng Võ Văn Hưng cho biết, nghị định mới này được kỳ vọng sẽ có những đột phá để tháo gỡ các rào cản, thúc đẩy dòng vốn đầu tư vào nông nghiệp, xây dựng mối quan hệ đối tác tin cậy, cùng có lợi và mở rộng hợp tác quốc tế. Đồng thời, mở ra giai đoạn phát triển mới cho nông nghiệp Việt Nam theo hướng xanh hơn, hiện đại hơn và bền vững hơn.

Để dòng vốn FDI thực sự trở thành “đòn bẩy” cho nông nghiệp trong giai đoạn mới, cần sự đổi mới quyết liệt từ chính sách đến cách làm, từ đó hướng tới mục tiêu đến năm 2030, vốn FDI đăng ký trong lĩnh vực nông nghiệp đạt 25 tỷ USD, tập trung vào các dự án đầu tư có hàm lượng khoa học công nghệ cao, thân thiện với môi trường và các ngành hàng nông sản mà Việt Nam có thế mạnh.

Nam Khánh