Định vị hình ảnh Thương hiệu quốc gia Việt Nam vững chắc tại thị trường có 'chuẩn mực cao nhất thế giới'

Sau 5 năm thực thi EVFTA, kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và EU liên tục tăng. (Nguồn: Báo Đấu thầu)

Sau 5 năm thực thi Hiệp định thương mại Việt Nam-Liên minh châu Âu (EU) - EVFTA - bất chấp biến động thị trường và kinh tế toàn cầu đối mặt với nhiều khó khăn, hợp tác kinh tế thương mại hai bên đã ghi nhận kết quả tăng trưởng và những chuyển dịch tích cực.

Vị thế hàng hóa Việt Nam đã thay đổi tích cực

Theo số liệu từ Cục Hải quan (Bộ Tài chính), sau 5 năm thực thi EVFTA, kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và EU liên tục tăng. Từ 48,9 tỷ USD năm trước khi hiệp định có hiệu lực lên gần 78 tỷ USD vào năm thứ 5 hiệp định có hiệu lực, ghi nhận mức tăng trưởng bình quân hơn 10% mỗi năm.

Trong số đó, xuất khẩu sang thị trường EU tăng bình quân 11,7%, nhập khẩu từ thị trường EU tăng bình quân 6,1%.

Khối 27 thành viên hiện là đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam, là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3, thị trường nhập khẩu lớn thứ 5 của Việt Nam. Ở chiều ngược lại, Việt Nam là đối tác thương mại lớn nhất của EU trong khối ASEAN, đứng top 10 nhà cung ứng hàng hóa cho thị trường EU.

Bộ Công Thương cũng nhận định, EVFTA không chỉ thúc đẩy giao thương và đa dạng hóa thị trường, mà còn tạo động lực quan trọng cho quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế, cải cách thể chế và cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh.

Hiệp định mở ra không gian hợp tác mới giữa Việt Nam và EU trong các lĩnh vực đang được ưu tiên như kinh tế xanh, kinh tế số, chuyển đổi năng lượng và phát triển bền vững, phù hợp với chính sách trọng tâm của EU và định hướng phát triển kinh tế-xã hội của Việt Nam.

TS. Mạc Quốc Anh, Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội. (Ảnh NVCC)

Chia sẻ với Báo Thế giới và Việt Nam, TS. Mạc Quốc Anh, Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội đánh giá, EU luôn được biết đến là thị trường “khó tính”, với các tiêu chuẩn cao và yêu cầu chặt chẽ trong tất cả các khâu từ sản xuất, phân phối đến tiêu dùng.

Tuy nhiên, đây cũng là thị trường có sức mua lớn, xu hướng tiêu dùng bền vững, và nhu cầu ngày càng gia tăng đối với các sản phẩm chất lượng cao từ châu Á, trong đó có Việt Nam.

TS. Mạc Quốc Anh nhận thấy, vị thế hàng hóa Việt Nam tại EU trong thời gian qua đã có nhiều thay đổi tích cực. Nhờ EVFTA, Việt Nam trở thành một trong số ít quốc gia châu Á có quan hệ thương mại tự do với EU, điều này tạo lợi thế cạnh tranh rõ rệt về thuế quan và mở ra cơ hội thâm nhập sâu hơn vào thị trường.

Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực như thủy sản, cà phê, hạt điều, trái cây nhiệt đới, đồ gỗ, dệt may… đều ghi nhận mức tăng trưởng tốt tại EU, không chỉ về số lượng mà còn nâng cao được giá trị thương hiệu. Hơn nữa, xu hướng tiêu dùng của người dân EU đang dịch chuyển mạnh mẽ sang các sản phẩm có tính xanh, bền vững và có trách nhiệm xã hội.

"Đây là cơ hội để Việt Nam tái cấu trúc sản phẩm theo hướng giá trị gia tăng cao hơn. Những doanh nghiệp tiên phong ứng dụng mô hình sản xuất sạch, tuần hoàn, hữu cơ hoặc công nghệ cao sẽ có cơ hội bứt phá rõ rệt tại thị trường này", TS. Mạc Quốc Anh nhấn mạnh.

Xây dựng thương hiệu dựa trên giá trị dài hạn

Tuy nhiên, phải thừa nhận rằng, thách thức cũng không nhỏ. Theo Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội, EU là thị trường cạnh tranh khốc liệt, với sự hiện diện của các nhà cung cấp hàng đầu thế giới. Để giữ vững và nâng cao vị thế, hàng hóa Việt Nam cần được định vị rõ ràng hơn về thương hiệu, nâng cấp chất lượng, cải tiến mẫu mã và đảm bảo truy xuất nguồn gốc minh bạch.

Đồng thời, phải nhanh chóng thích ứng với các yêu cầu mới của thị trường EU như các quy định về giảm phát thải carbon, báo cáo ESG (môi trường, xã hội và quản trị) và tiêu chuẩn sản phẩm xanh. Cần phát triển các kênh phân phối hiện đại - đặc biệt là thương mại điện tử và logistics xuyên biên giới - để rút ngắn thời gian và chi phí đưa hàng hóa tới tay người tiêu dùng EU.

Để đứng vững tại thị trường EU - một thị trường được xem là “chuẩn mực cao nhất thế giới”, TS. Mạc Quốc Anh cho hay, doanh nghiệp Việt Nam không thể dựa vào giá rẻ hay lợi thế nhân công.

“Chìa khóa” thành công nằm ở năng lực đáp ứng tiêu chuẩn, quản trị bền vững và xây dựng thương hiệu dựa trên giá trị dài hạn. Ngoài ra, cần tập trung vào 6 điều sau:

Thứ nhất, xây dựng năng lực tuân thủ tiêu chuẩn EU như một tài sản chiến lược. Doanh nghiệp cần xem các yêu cầu như: Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), Tiêu chuẩn báo cáo bền vững (ESRS), thiết kế sinh thái (Ecodesign), Luật chống phá rừng (EUDR)… không phải là chi phí bắt buộc mà là “vé thông hành” để bước vào chuỗi cung ứng cao cấp.

Những doanh nghiệp chủ động đầu tư hệ thống quản trị môi trường, minh bạch dữ liệu phát thải, thực hiện truy xuất nguồn gốc… sẽ trở thành đối tác ưu tiên của các tập đoàn EU. Đây là cuộc chơi dài hạn, ai đi trước sẽ chiếm lĩnh niềm tin của thị trường.

CBAM được EU đưa ra trong khuôn khổ cam kết giảm lượng khí thải carbon trên toàn thế giới và hiện thực hóa các mục tiêu của Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu. (Nguồn: Shutterstock)

Thứ hai, chuyển đổi xanh và chuyển đổi số là hai trụ cột không thể tách rời. EU đánh giá năng lực của nhà cung cấp không chỉ ở sản phẩm mà ở quy trình: mức phát thải, tỷ lệ tái chế, hiệu quả năng lượng, quản trị rủi ro, hệ thống dữ liệu…

Vì vậy, doanh nghiệp Việt Nam phải coi đầu tư ESG và công nghệ là chiến lược bắt buộc. Những doanh nghiệp tích hợp Hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP), blockchain, Internet vạn vật (IoT) vào quản lý sản xuất, logistics sẽ vượt trội trong kiểm toán, truy xuất, minh bạch và đáp ứng kiểm tra thị trường.

Thứ ba, xây dựng Thương hiệu quốc gia và thương hiệu doanh nghiệp dựa trên giá trị bền vững. Người tiêu dùng EU coi trọng câu chuyện phía sau sản phẩm: sản xuất có bền vững không, có trách nhiệm xã hội không, có minh bạch không.

Việt Nam cần chuyển từ “sản xuất theo đặt hàng” sang “sản xuất theo giá trị”, từ “nhà cung ứng” sang “đối tác thương hiệu”. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp xây dựng chiến lược thương hiệu bài bản, có chứng nhận uy tín, có câu chuyện ESG rõ ràng và nhất quán.

Thứ tư, tăng cường liên kết chuỗi, liên kết để mạnh hơn. Thực tế cho thấy doanh nghiệp nhỏ lẻ khó đáp ứng một mình các tiêu chuẩn phức tạp của EU. Mô hình liên kết, liên doanh, liên minh ngành hàng sẽ giúp doanh nghiệp chia sẻ chi phí chứng nhận, công nghệ, tư vấn pháp lý, và cùng xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc tập trung. Điều này giúp nâng cấp toàn chuỗi và tránh rủi ro hàng Việt bị “cấm cửa”.

Thứ năm, chủ động tham gia hệ sinh thái đổi mới sáng tạo EU-Việt Nam. EU đang có nhiều quỹ hỗ trợ chuyển đổi xanh, công nghệ cao, đổi mới sáng tạo mà doanh nghiệp Việt Nam có thể tiếp cận.

Thứ sáu, đầu tư vào nguồn nhân lực chất lượng cao. Hàng rào kỹ thuật không chỉ là tiêu chuẩn mà còn là năng lực con người. Doanh nghiệp cần đội ngũ chuyên gia ESG, quản trị rủi ro, pháp lý quốc tế, marketing thị trường EU.

"Đây là yếu tố quyết định doanh nghiệp có thể duy trì cạnh tranh bền vững hay không. Coi thị trường EU là sân chơi chiến lược chứ không phải cơ hội ngắn hạn. Doanh nghiệp muốn khẳng định vị thế phải xây dựng chiến lược ít nhất 5-10 năm, có lộ trình rõ ràng về xanh hóa, số hóa, nâng cấp giá trị, đa dạng hóa sản phẩm và tăng sức cạnh tranh.

Khi tư duy thay đổi, vị thế doanh nghiệp Việt Nam tại EU chắc chắn sẽ khác. Khi kết nối đúng, doanh nghiệp có thể tiếp cận hợp đồng dài hạn và giảm phụ thuộc trung gian", TS. Mạc Quốc Anh khẳng định.

TS. Mạc Quốc Anh tin rằng, trong thời gian tới, nếu doanh nghiệp Việt Nam tập trung vào đổi mới sáng tạo, nâng cấp giá trị, liên kết chuỗi cung ứng toàn cầu và đáp ứng xu thế tiêu dùng bền vững, thì cơ hội tại EU không chỉ dừng lại ở tăng trưởng xuất khẩu, mà còn khẳng định hình ảnh Thương hiệu quốc gia Việt Nam ở một cấp độ mới cao hơn.

Châu Linh