Thủ tướng Ishiba từ chức mở ra giai đoạn bất ổn mới của chính trường Nhật Bản
Đảng LDP cầm quyền đang chuẩn bị bước vào cuộc bầu cử chủ tịch mới trong bối cảnh chia rẽ nội bộ sâu sắc, trong khi đất nước phải đối mặt với nhiều thách thức về kinh tế và đối ngoại.
Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba thông báo quyết định từ chức tại cuộc họp báo ở Tokyo ngày 7/9/2025. (Ảnh: Kyodo/TTXVN)
Quyết định bất ngờ ngày 7/9 của Thủ tướng Shigeru Ishiba từ chức Chủ tịch đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền để “nhận trách nhiệm chính trị” sau thất bại trong cuộc bầu cử thượng viện vừa qua không chỉ khép lại gần một năm lãnh đạo của ông mà còn mở ra một giai đoạn bất ổn mới cho chính trường Nhật Bản.
Theo hệ thống chính trị Nhật Bản, người đứng đầu LDP - đảng cầm quyền lớn nhất, đồng thời giữ chức thủ tướng. Do đó, quyết định này đồng nghĩa với việc ông Ishiba rời khỏi vị trí lãnh đạo chính phủ.
LDP cầm quyền đang chuẩn bị bước vào cuộc bầu cử chủ tịch mới trong bối cảnh chia rẽ nội bộ sâu sắc, trong khi đất nước phải đối mặt với nhiều thách thức về kinh tế và đối ngoại. Chuyên gia Tatsuya Tokuhashi (NHK) nhận định việc ông Ishiba rời vị trí lãnh đạo sẽ tạo ra khoảng trống quyền lực đáng kể.
Ở trong nước, từ sau cuộc bầu cử thượng viện cách đây gần 2 tháng, LDP gần như không đạt tiến triển nào trong thảo luận chính sách. Vấn đề bãi bỏ thuế xăng tạm thời vẫn gây tranh cãi, trong khi các cải cách về thuế tiêu dùng và thanh toán tiền mặt bị đình trệ. Cuộc bầu cử chủ tịch LDP sắp tới có thể kéo dài tình trạng này, khiến chính phủ rơi vào thế “chờ đợi” và làm suy yếu niềm tin của cử tri.
Về đối ngoại, Nhật Bản đối mặt thách thức không nhỏ. Mặc dù Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa ký sắc lệnh giảm thuế nhập khẩu ôtô của Nhật Bản, song nhiều vấn đề thương mại chưa được giải quyết. Đồng thời, sự xích lại gần nhau giữa Trung Quốc, Nga và Triều Tiên đặt Tokyo trước yêu cầu phải xác định rõ thông điệp chiến lược gửi tới cộng đồng quốc tế.
Trong bối cảnh nhiều vấn đề chồng chất, một chính phủ trì trệ càng khiến Nhật Bản mất lợi thế trên bàn cờ khu vực.
Ông Fumitake Fujita, đồng lãnh đạo đảng Đổi mới Nhật Bản (JIP), nhấn mạnh: “Một khoảng trống chính trị kéo dài trong nội bộ LDP sẽ không có lợi cho người dân. Tôi muốn thấy ban lãnh đạo mới của đảng này sớm được thành lập.”
Ngay sau khi ông Ishiba tuyên bố từ chức, LDP bắt đầu thảo luận về quy trình bầu chủ tịch. Theo điều lệ, nếu bầu cử diễn ra trước khi nhiệm kỳ kết thúc, có thể áp dụng “phương pháp đơn giản” mà không cần lấy phiếu toàn thể đảng viên. Phương thức này giúp rút ngắn thời gian còn khoảng 2-3 tuần kể từ khi quyết định tổ chức được công bố. Ngược lại, nếu tiến hành bỏ phiếu toàn đảng viên, quá trình có thể kéo dài tới một tháng.
Điểm then chốt là liệu LDP sẽ chọn cách nhanh chóng để ổn định tình hình hay dành thêm thời gian nhằm phản ánh đầy đủ ý kiến đảng viên cơ sở. Lựa chọn này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tính chính danh của tân chủ tịch và vị thế lãnh đạo trong nội bộ.
Giới quan sát Nhật Bản nhận định hiện còn quá sớm để dự đoán đội hình ứng cử viên cho cuộc bầu cử lần này, tuy nhiên những chính khách từng cạnh tranh với ông Ishiba trong cuộc bầu cử chủ tịch năm 2024 sẽ là tâm điểm.
Ông Takahide Kiuchi, chuyên gia kinh tế điều hành tại Viện Nghiên cứu Nomura, đánh giá những ứng cử viên tiềm năng kế nhiệm ông Ishiba sẽ là những người giành được nhiều phiếu bầu nhất trong vòng đầu tiên của cuộc đua tháng 10/2024, bao gồm bà Sanae Takaichi - cựu Bộ trưởng An ninh Kinh tế theo đường lối cứng rắn, Bộ trưởng Nông nghiệp Shinjiro Koizumi, Chánh Văn phòng Nội các Yoshimasa Hayashi và cựu Bộ trưởng An ninh Kinh tế Takayuki Kobayashi. Trong số này, bà Takaichi được chú ý đặc biệt khi từng tiến vào vòng hai với ông Ishiba năm 2024.
Bà Sanae Takaichi đại diện cho phe bảo thủ cứng rắn trong LDP. Bà nổi bật với lập trường mạnh mẽ về an ninh-đối ngoại, đồng thời ủng hộ chính sách kích thích tài khóa và nới lỏng tiền tệ. Theo chuyên gia Kiuchi, nếu LDP muốn gửi thông điệp "đổi mới", nữ chính khách này có thể là lựa chọn hàng đầu.
Ông Shinjiro Koizumi, con trai của cựu Thủ tướng Junichiro Koizumi. (Ảnh: Kyodo/TTXVN)
Tiếp đến là ông Shinjiro Koizumi, Bộ trưởng Nông Lâm Ngư nghiệp, con trai cựu Thủ tướng Junichiro Koizumi. Ông là gương mặt trẻ trung, năng động, có khả năng truyền thông tốt, từng xử lý hiệu quả vấn đề giá gạo tăng cao. Ông cũng được xem là người thân cận với Thủ tướng Ishiba nhưng gần đây đã khởi xướng nhiều đề xuất cải cách.
Chánh Văn phòng Nội các Yoshimasa Hayashi, từng giữ chức ngoại trưởng, có kinh nghiệm đối ngoại dày dặn, chú trọng củng cố quan hệ với phương Tây và đối phó “thông tin sai lệch” từ bên ngoài. Và cuối cùng là cựu Bộ trưởng An ninh Kinh tế Takayuki Kobayashi, nổi bật với quan điểm tăng cường năng lực phòng thủ và kiểm soát đầu tư nước ngoài trong các lĩnh vực nhạy cảm.
Tuy nhiên, ngay cả khi LDP bầu được chủ tịch mới, chưa chắc chính khách này sẽ đương nhiên trở thành thủ tướng. Sau cuộc bầu cử hạ viện năm ngoái, đảng cầm quyền rơi vào thế thiểu số và ông Ishiba lên nắm quyền là do phe đối lập không thống nhất trong đề cử thủ tướng.
Lần này, dư luận chờ xem liệu các đảng đối lập có vượt qua khác biệt để hình thành mặt trận thống nhất hay không. Nếu phe đối lập đạt được đồng thuận, khả năng LDP tiếp tục duy trì quyền lãnh đạo sẽ bị thách thức. Ngược lại, sự chia rẽ của phe đối lập sẽ tạo cơ hội cho LDP giữ ghế thủ tướng dù ở thế thiểu số.
Trong mọi kịch bản, cách thức LDP tương tác với phe đối lập - tìm kiếm hợp tác theo từng chính sách hay hướng tới liên minh lâu dài, sẽ là vấn đề mấu chốt. Đây cũng là phép thử khả năng lãnh đạo và tầm nhìn chiến lược của tân chủ tịch đảng.
Quyết định từ chức của Thủ tướng Shigeru Ishiba khép lại một giai đoạn ngắn ngủi nhưng đầy biến động và đưa chính trường Nhật Bản đến một ngã rẽ mới. LDP đứng trước bài toán khó: vừa phải nhanh chóng ổn định tình hình để tránh khoảng trống quyền lực, vừa cần chọn được một nhà lãnh đạo có đủ uy tín để tái xây dựng niềm tin công chúng. Trong khi đó, cơ hội cho phe đối lập cũng rộng mở nếu biết tận dụng thời điểm này để đoàn kết.
Dù ai lên thay ông Ishiba, thách thức phía trước vẫn còn lớn: phục hồi niềm tin chính trị, đưa ra giải pháp kinh tế khả thi trong bối cảnh giá cả leo thang, đồng thời giữ vững vị thế chiến lược của Nhật Bản trong một khu vực châu Á-Thái Bình Dương đầy biến động./.
