Thư viện đại học, cao đẳng: Động lực thúc đẩy khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trong giáo dục

Sự kiện do Trường cao đẳng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Du phối hợp với Viện Nghiên cứu và Phát triển Tri thức số (IDK), thuộc Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, và Liên chi hội Thư viện đại học, cao đẳng các tỉnh phía bắc (NALA) tổ chức.

Hội thảo không chỉ là một diễn đàn để chia sẻ tri thức mà còn là nơi các nhà khoa học, chuyên gia và nhà quản lý cùng nhau thảo luận, định hướng cho sự phát triển của thư viện học thuật trong bối cảnh mới, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược của Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Sự tham gia của Hội Thông tin khoa học và công nghệ Việt Nam (VASTI), một đối tác chiến lược của Viện IDK, cùng các đại diện từ Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam và Hội Thư viện Việt Nam đã làm tăng thêm sức nặng và ý nghĩa của các cuộc thảo luận.

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 đang định hình lại mọi lĩnh vực của đời sống, thư viện đại học và cao đẳng đã vượt xa vai trò truyền thống là nơi lưu trữ tri thức để trở thành trung tâm kết nối, thúc đẩy nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Hội thảo tại Hà Tĩnh đã khẳng định vị trí then chốt của thư viện học thuật trong việc hỗ trợ các trường đại học, cao đẳng đáp ứng những yêu cầu mới của thời đại. Đây là nơi quy tụ các nhà quản lý, chuyên gia đầu ngành, cán bộ thư viện và các đơn vị liên quan để chia sẻ kinh nghiệm, thảo luận những giải pháp đột phá nhằm nâng cao năng lực của hệ thống thư viện, từ đó góp phần vào sự phát triển bền vững của giáo dục Việt Nam.

Sự hợp tác chặt chẽ giữa Viện IDK và VASTI, một tổ chức uy tín trong lĩnh vực thông tin khoa học và công nghệ, đã mang lại những giá trị thực tiễn, tạo nền tảng cho các sáng kiến đổi mới trong lĩnh vực thư viện học thuật.

Một trong những điểm nhấn của hội thảo là bài tham luận của PGS-TS Đỗ Văn Hùng - Phó chủ tịch Hội Thông tin khoa học và công nghệ Việt Nam, Trưởng khoa Thông tin - Thư viện, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học quốc gia Hà Nội.

Với bề dày kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý thông tin và thư viện học thuật, PGS-TS Đỗ Văn Hùng đã trình bày một góc nhìn sâu sắc về việc tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) vào hoạt động thư viện. Ông nhấn mạnh rằng, trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, các thư viện đại học cần tận dụng AI để tối ưu hóa quy trình quản lý, truy xuất và cung cấp thông tin, từ đó đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của giảng viên, sinh viên và nhà nghiên cứu.

Tham luận Tăng cường năng lực AI cho thư viện: Hướng tiếp cận chiến lược trong bối cảnh triển khai Nghị quyết 57 của PGS-TS Đỗ Văn Hùng đã làm sáng tỏ tiềm năng của AI trong việc cách mạng hóa thư viện học thuật, từ tự động hóa các tác vụ như phân loại tài liệu, xây dựng cơ sở dữ liệu thông minh, đến cung cấp các dịch vụ tri thức cá nhân hóa, giúp người dùng tiếp cận thông tin một cách nhanh chóng và hiệu quả. Những ý tưởng này không chỉ mang tính lý thuyết mà còn mang lại giá trị thực tiễn, định hướng cho sự phát triển của thư viện trong thời đại số.

PGS-TS Đỗ Văn Hùng, Phó chủ tịch Hội Thông tin khoa học và công nghệ Việt Nam, Trưởng khoa Thông tin Thư viện Trường Đại học KHXH&NV Đại học quốc gia Hà Nội trình bày tham luận tại hội thảo

Bên cạnh đó, hội thảo còn đi sâu vào vai trò của thư viện trong việc tăng cường nguồn lực thông tin số, một yếu tố cốt lõi để thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới sáng tạo. Ông Hoàng Dũng, Phó viện trưởng Viện IDK, Ủy viên Ban Chấp hành VASTI, đã mang đến hội thảo những chia sẻ thực tiễn quý giá về việc xây dựng và phát triển các nền tảng thông tin số.

Trong tham luận Tăng cường nguồn lực thông tin số để hỗ trợ nghiên cứu và đổi mới sáng tạo, đáp ứng các yêu cầu của Nghị quyết 57, ông nhấn mạnh rằng các thư viện học thuật cần đóng vai trò tiên phong trong việc cung cấp nguồn lực thông tin số chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu nghiên cứu liên ngành và đổi mới sáng tạo. Kinh nghiệm của Viện IDK, với sự hỗ trợ từ VASTI, cho thấy việc xây dựng các cơ sở dữ liệu số tích hợp AI, điện toán đám mây và các công nghệ tiên tiến như blockchain có thể biến thư viện thành “trái tim” của hệ sinh thái nghiên cứu.

Những nền tảng này không chỉ hỗ trợ truy cập tài liệu mà còn tạo điều kiện để các nhà khoa học, giảng viên và sinh viên khai thác dữ liệu lớn, phân tích thông tin và phát triển các giải pháp công nghệ mới, từ đó góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của giáo dục Việt Nam.

Các tham luận khác tại hội thảo cũng mang hàm lượng khoa học cao, được trình bày từ nhiều khía cạnh và góc độ, tạo nên một bức tranh toàn diện về vai trò của thư viện học thuật trong bối cảnh mới.

Tham luận Phát triển dịch vụ tri thức hỗ trợ nghiên cứu, đáp ứng yêu cầu đại học nghiên cứu, đổi mới và sáng tạo đã làm rõ cách thức thư viện có thể cung cấp các dịch vụ tri thức tiên tiến, hỗ trợ các trường đại học chuyển đổi thành các đại học nghiên cứu hàng đầu; tham luận Nghị quyết 57 – Cơ hội và thách thức với các thư viện học thuật đã phân tích những cơ hội mà Nghị quyết 57-NQ/TW mang lại, chỉ ra những thách thức về hạ tầng, nguồn nhân lực và chính sách mà các thư viện cần vượt qua để đáp ứng yêu cầu của thời đại.

Một tham luận đáng chú ý khác: Kết nối tri thức toàn cầu và AI – Giải pháp từ iGroup thúc đẩy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại Việt Nam đã giới thiệu các giải pháp kết nối tri thức toàn cầu thông qua các nền tảng công nghệ tiên tiến, nhấn mạnh vai trò của các đối tác quốc tế trong việc hỗ trợ chuyển đổi số tại Việt Nam.

Ngoài ra, mô hình thư viện thông minh UC cũng được giới thiệu trong tham luận Giải pháp xây dựng thư viện thông minh trong hoạt động thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, chuyển đổi số trường học. Đây một giải pháp tích hợp công nghệ tiên tiến để quản lý không gian thư viện, cung cấp dịch vụ tri thức và hỗ trợ nghiên cứu đa ngành.

Hội thảo cũng là dịp để các đại biểu thảo luận về những thách thức mà hệ thống thư viện đại học, cao đẳng đang đối mặt trong quá trình chuyển đổi số. Một trong những vấn đề nổi bật là sự thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, có khả năng làm chủ các công nghệ tiên tiến như AI, dữ liệu lớn hay Internet vạn vật (IoT). Để giải quyết vấn đề này, các tham luận đã đề xuất nhiều giải pháp chiến lược, bao gồm tăng cường đào tạo cán bộ thư viện về kỹ năng số, xây dựng các chương trình hợp tác với doanh nghiệp công nghệ để chuyển giao công nghệ, và thiết lập các trung tâm đổi mới sáng tạo trong khuôn viên trường học.

Những giải pháp này không chỉ giúp nâng cao năng lực của thư viện mà còn tạo ra một hệ sinh thái giáo dục liên kết chặt chẽ, nơi thư viện, giảng viên, sinh viên và doanh nghiệp cùng hợp tác để tạo ra những giá trị mới.

Sự hợp tác giữa Viện IDK và VASTI, cùng với sự tham gia của Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam và Hội Thư viện Việt Nam, đã được các đại biểu đánh giá cao như một mô hình mẫu mực, cho thấy tiềm năng của sự kết nối giữa các tổ chức nghiên cứu và các hiệp hội chuyên môn trong việc thúc đẩy chuyển đổi số.

Hội thảo cũng nhấn mạnh vào việc xây dựng thư viện thông minh, một mô hình được xem là tương lai của thư viện học thuật. Thư viện thông minh không chỉ là nơi lưu trữ tài liệu mà còn là không gian tích hợp công nghệ, cung cấp các dịch vụ tri thức tiên tiến và hỗ trợ nghiên cứu đa ngành.

Các đại biểu đã thảo luận sôi nổi về cách thức triển khai mô hình này, từ việc ứng dụng IoT để quản lý không gian thư viện, sử dụng AI để phân tích hành vi người dùng, đến xây dựng các nền tảng học tập trực tuyến mở, cung cấp tài liệu số miễn phí cho cộng đồng. Những ý tưởng này không chỉ phản ánh xu hướng phát triển của thư viện học thuật mà còn phù hợp với định hướng của Nghị quyết 57-NQ/TW, trong đó nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Trong bối cảnh đất nước đang bước vào một giai đoạn phát triển mới, với những cơ hội và thách thức từ Cách mạng Công nghiệp 4.0, hội thảo tại Hà Tĩnh đã đánh dấu một cột mốc quan trọng trong hành trình chuyển đổi số của hệ thống giáo dục Việt Nam. Thư viện đại học, cao đẳng, với vai trò là trung tâm tri thức và đổi mới, sẽ tiếp tục là động lực thúc đẩy khoa học, công nghệ và sáng tạo, góp phần xây dựng một tương lai số hóa, bền vững và thịnh vượng cho đất nước.

Bằng Giang