Thư viện lưu động thu hẹp khoảng cách hưởng thụ văn hóa vùng miền

Lấy người sử dụng thư viện làm trung tâm

- Những năm gần đây, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (Vụ Thư viện, nay là Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện) đẩy mạnh hỗ trợ phát triển văn hóa đọc, trong đó có mô hình thư viện lưu động đưa sách đến vùng sâu, vùng xa, đối tượng trẻ em và người dân ít tiếp cận thư viện truyền thống. Bà có thể chia sẻ cụ thể hơn về mô hình này?

- Ngày 15/3/2017, Thủ tướng Chính phủ ký ban hành Quyết định số 329/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, trong đó xác định rõ nhiệm vụ “đẩy mạnh dịch vụ thư viện lưu động tại các địa phương, nhất là ở vùng nông thôn, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn”. Hoạt động phục vụ lưu động - đặc biệt là xe ô tô thư viện lưu động đã có bước phát triển đáng kể, được chuẩn hóa tại Thông tư số 33/2018/TT-BVHTTDL ngày 15/10/2018 quy định về hoạt động thư viện lưu động và luân chuyển tài liệu.

Mô hình thư viện lưu động đã xác định một cách làm mới của ngành thư viện trong thực hiện chủ trương đổi mới hoạt động thư viện với nguyên tắc lấy người sử dụng thư viện, người đọc là trung tâm, cùng phương châm “sách đi tìm bạn đọc”, không để ai bị bỏ lại phía sau… góp phần xây dựng môi trường văn hóa trực tiếp phục vụ người dân tại cơ sở.

Thư viện lưu động đã khẳng định là một mô hình hiệu quả và có sức lan tỏa cao tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Ảnh: Thế Hiệp

- Luật Thư viện 2019 đã quy định cụ thể hơn về mô hình thư viện lưu động như thế nào, thưa bà?

- Tại Luật Thư viện, trong chính sách của Nhà nước về phát triển thư viện quy định: “Tổ chức dịch vụ thư viện lưu động, luân chuyển tài nguyên thông tin phục vụ khu vực biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn”.

Triển khai Luật Thư viện, nội dung phục vụ lưu động được Nghị định số 93/2020/NĐ-CP ngày 18/8/2020 cụ thể hóa thành các điều kiện, tiêu chí về cơ sở vật chất để thư viện hoạt động; được đổi mới, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và phù hợp với điều kiện thực tiễn theo Thông tư số 05/2022/TT-BVHTTDL ngày 4/8/2022.

Nhiều cách làm mới, sức lan tỏa cao

- Từ quy định trong Luật Thư viện và các văn bản hướng dẫn thi hành, hoạt động phục vụ thư viện lưu động được triển khai ra sao, thưa bà?

- Các hoạt động phục vụ thư viện lưu động được đưa vào thành một trong những giải pháp triển khai hiệu quả chương trình, đề án trong lĩnh vực thư viện, như: chương trình đẩy mạnh các hoạt động phục vụ học tập suốt đời trong các thư viện bảo tàng, trung tâm văn hóa (Quyết định số 1520/QĐ-TTg ngày 9/12/2022) yêu cầu tăng cường phối hợp giữa ngành văn hóa và giáo dục trong việc luân chuyển sách báo, tổ chức thư viện lưu động, gắn hoạt động đọc với hệ thống trung tâm học tập cộng đồng, qua đó mở rộng phạm vi phục vụ, nhất là đối với trẻ em và người dân vùng khó khăn; chương trình chuyển đổi số với các quy định về liên thông, chia sẻ tài nguyên số và cơ chế phối hợp liên ngành là nền tảng để thư viện lưu động hoạt động có hiệu quả…

- Tại các địa phương vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, việc thực hiện mô hình thư viện lưu động đã phát huy hiệu quả như thế nào?

- Mô hình thư viện lưu động tại các địa phương vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã khẳng định là một mô hình hiệu quả, thiết thực và có sức lan tỏa cao. Đây không chỉ là một hoạt động văn hóa đơn thuần mà còn là giải pháp quan trọng góp phần bảo đảm quyền tiếp cận thông tin và tri thức của nhân dân, từng bước thu hẹp khoảng cách hưởng thụ văn hóa giữa các vùng miền.

Các địa phương thuộc khu vực miền núi, biên giới, vùng sâu, vùng xa đã chủ động bố trí nguồn lực, lồng ghép với các chương trình, đề án có liên quan để tổ chức phục vụ lưu động, đưa sách, báo và tài liệu thiết yếu đến đồng bào dân tộc thiểu số. Nhiều tỉnh triển khai hiệu quả mô hình như: Tuyên Quang, Sơn La, Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Huế, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Gia Lai, Đắk Lắk, An Giang, Cần Thơ, Cà Mau, Tây Ninh…

Sự cơ động của xe ô tô thư viện lưu động giúp thư viện có mặt ở mọi nơi, mọi lúc. Không chỉ đến với bà con các dân tộc ở vùng sâu, vùng xa, thư viện lưu động sẵn sàng đến với các trường nội trú dân tộc, các trung tâm sinh hoạt cộng đồng, điểm thờ tự, tín ngưỡng của người dân tộc… Một số tỉnh như Sơn La, Điện Biên, Lào Cai, Thanh Hóa, Nghệ An, An Giang, Gia Lai… còn kết hợp tuyên truyền giới thiệu sách, tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về sách, tìm hiểu kiến thức qua sách, góp phần hình thành thói quen đọc, lan tỏa tình yêu sách và phát triển bền vững văn hóa đọc tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi...

- Xin cảm ơn bà!

(Vụ Pháp chế - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp thực hiện)

Hương Sen thực hiện