Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, lấy khách hàng làm trọng tâm

Nhiều nghiệp vụ ngân hàng như mở tài khoản thanh toán, thanh toán chuyển tiền, gửi tiền/gửi tiết kiệm đã được số hóa toàn diện.

Sự kiện chuyển đổi số ngành ngân hàng ngày 4/8 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã đến dự và có phát biểu quan trọng. Điều này thể hiện sự quan tâm rất lớn của Đảng và Chính phủ tới chuyển đổi số nói chung và lĩnh vực ngân hàng nói riêng. Để thực hiện các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về 6 nhiệm vụ trọng tâm cần thực hiện, ngành ngân hàng đã có sự chuẩn bị và thực thi như thế nào?

Tại sự kiện Chuyển đổi số ngành ngân hàng vừa qua, NHNN đã vinh dự được Thủ tướng Chính phủ tham dự và phát biểu chỉ đạo. Thủ tướng đã đánh giá cao và ghi nhận sự nỗ lực của ngành ngân hàng trong quá trình chuyển đổi số, trong đó NHNN đã chỉ đạo, triển khai quyết liệt toàn ngành và đã đạt nhiều kết quả tích cực, đưa nhiều sản phẩm, dịch vụ thiết thực phục vụ kịp thời, hiệu quả nhu cầu của người dân, doanh nghiệp, góp phần quan trọng vào công cuộc chuyển đổi số quốc gia.

Đồng thời, Thủ tướng đã nêu 6 nhiệm vụ trọng tâm ngành ngân hàng cần chú trọng thực hiện, bao gồm: Hoàn thiện cơ sở pháp lý; phát triển cơ sở hạ tầng, nâng cao khả năng kết nối liên thông; đảm bảo an ninh, an toàn; tăng cường công tác tuyên truyền; chú trọng công tác đào đạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; đẩy mạnh hợp tác quốc tế. Đây cũng là những trụ cột quan trọng thúc đẩy chuyển đổi số mà NHNN đã và đang triển khai quyết liệt, cụ thể:

Thứ nhất, NHNN đã tập trung rà soát, xây dựng, sửa đổi các văn bản pháp luật và ban hành nhiều chính sách quan trọng để hoàn thiện hàng lang pháp lý nhằm thúc đẩy hoạt động chuyển đổi số ngành ngân hàng. Cụ thể, rà soát sửa đổi Luật Ngân hàng Nhà nước, Luật Các tổ chức tín dụng, Luật Phòng chống rửa tiền… và tích cực tham gia xây dựng văn bản pháp luật liên quan đến hoạt động chuyển đổi số ngành ngân hàng như dự thảo Luật Giao dịch điện tử sửa đổi, Nghị định về định danh và xác thực điện tử...

Đồng thời, xây dựng và trình Chính phủ dự thảo Nghị định về thanh toán không dùng tiền mặt và Nghị định về cơ chế quản lý thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính (Fintech) trong lĩnh vực ngân hàng.

Ông Phạm Tiến Dũng, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

Bên cạnh đó, ban hành và hướng dẫn triển khai việc mở tài khoản, phát hành thẻ bằng phương thức điện tử eKYC; triển khai thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ (Mobile Money) và đáng chú là ban hành, triển khai các tiêu chuẩn kỹ thuật thanh toán như mã QR Code, thẻ chíp nội địa, tạo thuận lợi cho chấp nhận thanh toán liên thông rộng khắp, an toàn, giảm chi phí...

Thứ hai, các hạ tầng quan trọng của ngành ngân hàng như hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng, hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử, hệ thống thông tin tín dụng quốc gia… thường xuyên được nâng cấp, phát triển, đảm hoạt động ổn định, thông suốt, an toàn, hiệu quả đáp ứng được nhu cầu của nền kinh tế. Ngoài ra, NHNN cùng một số tổ chức tín dụng (TCTD) đã và đang phối hợp với Bộ Công an nghiên cứu các phương án kết nối, khai thác thông tin Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, căn cước công dân gắn chip... để tăng cường hơn nữa tính hiệu quả và khả năng kết nối liên thông các dịch vụ của ngành ngân hàng.

Thứ ba, công tác đảm bảo an ninh, an toàn, bảo mật hoạt động ngân hàng luôn được quan tâm, chú trọng. NHNN thường xuyên theo dõi, giám sát các hệ thống thanh toán quan trọng, hạ tầng công nghệ thông tin…; ban hành các văn bản chỉ đạo, cảnh báo các phương thức, thủ đoạn tội phạm, yêu cầu các TCTD, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán tuân thủ các quy định đảm bảo an ninh, an toàn trong hoạt động ngân hàng.

Ngoài ra, NHNN cũng đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan (Bộ Công an, Bộ Thông tin và Truyền thông…) để trao đổi thông tin, xử lý nhiều vụ việc gian lận, lừa đảo trong hoạt động ngân hàng.

Thứ tư, NHNN luôn quan tâm, chú trọng công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức ngân hàng - tài chính, góp phần thay đổi nhận thức người dân về lợi ích của chuyển đổi số, về sử dụng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng tiện ích, an toàn, bảo mật qua kênh số bằng hàng loạt hoạt động với nhiều hình thức, nội dung đa dạng, phong phú như chuyên mục “Tay hòm chìa khóa” (VTV1), cuộc thi “Hiểu đúng về tiền”; tổ chức và truyền thông các sự kiện quan trọng của ngành như “Ngày không tiền mặt” vào ngày 16/6 hàng năm, công bố Ngày chuyển đổi số ngành ngân hàng 11/5 tại sự kiện Chuyển đổi số ngành Ngân hàng (4/8/2022).

Thứ năm, NHNN hiện đã và đang tiếp tục đẩy mạnh việc triển khai Quyết định số 1537/QĐ-NHNN ngày 17/7/2019 về việc phê duyệt ban hành Kế hoạch triển khai chiến lược phát triển nhân lực ngành ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, trong đó chú trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là đội ngũ lãnh đạo và chuyên gia đầu ngành; đào tạo lực lượng cán bộ nắm bắt được tiến bộ khoa học công nghệ và ứng dụng vào thực tiễn ngành ngân hàng. NHNN đã tổ chức khóa đào tạo, bồi dưỡng về chuyển đổi số cho thủ trưởng các đơn vị thuộc NHNN, giám đốc các chi nhánh NHNN 63 tỉnh, thành phố do lãnh đạo NHNN chủ trì, tham gia giảng dạy.

Thứ sáu, NHNN đã và đang hợp tác với các tổ chức quốc tế như ADB, Worldbank, GIZ… nhằm tận dụng sự hỗ trợ, chuyển giao kỹ thuật, đào tạo nghiệp vụ chuyên sâu trong việc nghiên cứu các công nghệ mới, chuyển đổi số. Cụ thể, trong khuôn khổ chương trình Đối tác chia sẻ kiến thức giữa NHNN và Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc (BOK), trong năm 2021, BOK đã hỗ trợ đào tạo, tăng cường năng lực cán bộ NHNN và hợp tác với NHNN xây dựng Báo cáo tư vấn “Tăng cường năng lực giám sát hệ thống thanh toán tại NHNN”.

Hay như tại Hội nghị song phương cấp cao năm 2019 giữa Ngân hàng Trung ương Thái Lan và NHNN Việt Nam đã thông qua Biên bản ghi nhớ (MOU) về đổi mới tài chính, trong đó có nội dung hợp tác kết nối thanh toán bán lẻ song phương bằng mã QR Code giữa Việt Nam - Thái Lan. Dự án đã kết nối chính thức trong năm 2021 và hiện tiếp tục triển khai mở rộng cho các ngân hàng thành viên tham gia. Bên cạnh đó, các TCTD cũng chủ động hợp tác với các đối tác nước ngoài nhằm đẩy mạnh mô hình kinh doanh đổi mới sáng tạo, cung ứng sản phẩm dịch vụ hiện đại.

Chuyển đổi số đối với ngành ngân hàng không còn là sự lựa chọn nữa, mà là yêu cầu bắt buộc, là hướng đi chiến lược nhằm giúp ngành cạnh tranh hiệu quả và phát triển bền vững trong kỷ nguyên 4.0. Ông có thể chia sẻ thêm về kết quả chuyển đổi số ngành ngân hàng tại Việt Nam trong thời gian qua?

Có thể thấy rằng, thời gian qua, các ngân hàng đã chủ động ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số vào các hoạt động ngân hàng, cung ứng các sản phẩm, dịch vụ an toàn, tiện ích nhằm gia tăng trải nghiệm cho khách hàng. Nhiều ngân hàng đã chủ động hợp tác các hãng công nghệ lớn (Big Tech), các công ty Fintech để nâng cao hiệu quả vận hành qua ứng dụng các công nghệ, giải pháp số tiên tiến. Hợp tác với các đơn vị bán hàng hóa, dịch vụ để cung ứng sản phẩm, dịch vụ ngân hàng và ngoài ngân hàng một cách an toàn, thuận tiện, tích hợp sâu vào hành trình số của khách hàng.

Quá trình chuyển đổi số tại Việt Nam thời gian qua đã đạt nhiều kết quả tích cực và được quốc tế ghi nhận.

Ông Phạm Tiến Dũng, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

Các ngân hàng cũng thiết lập các trung tâm, đơn vị riêng trong nội bộ nhằm nghiên cứu, đẩy mạnh chuyển đổi số. Bên cạnh đó, còn có mô hình hợp tác giữa ngân hàng với công ty Fintech để cho ra đời các dịch vụ ngân hàng số thế hệ mới (Neobanking) hướng đến tập khách hàng trẻ, năng động, am hiểu công nghệ và chú trọng vào trải nghiệm khách hàng vượt trội chỉ trên kênh số.

Theo khảo sát của NHNN, 95% số ngân hàng đã và đang xây dựng, triển khai chiến lược chuyển đổi số. Nhiều nghiệp vụ ngân hàng như mở tài khoản thanh toán, thanh toán chuyển tiền, gửi tiền/gửi tiết kiệm đã được số hóa toàn diện, cho phép khách hàng thực hiện hoàn toàn trên kênh số; nhiều ngân hàng Việt Nam đã ghi nhận tỷ lệ hơn 90% giao dịch của khách hàng được thực hiện qua kênh số. Hệ sinh thái ngân hàng số, thanh toán số đã được thiết lập với việc kết nối dịch vụ ngân hàng số với nhiều dịch vụ số khác trong nền kinh tế, mang lại các trải nghiệm liền mạch và lợi ích to lớn cho người sử dụng dịch vụ trên không gian số.

Trong 8 tháng đầu năm 2022, thanh toán trên thiết bị di động tiếp tục tăng mạnh, đạt 107% về số lượng và 92% về giá trị.

Theo kết quả khảo sát tại 44 quốc gia do Công ty Nghiên cứu thị trường Statista (Đức) thực hiện, tính đến tháng 8/2022, Việt Nam là quốc gia xếp thứ 2 với tỷ lệ 33,2% người dùng smartphone để thực hiện các giao dịch thanh toán, sau Trung Quốc với tỷ lệ 40,4%.

Hãng tư vấn chiến lược toàn cầu McKinsey cũng đánh giá ngành ngân hàng Việt Nam có mức độ ứng dụng ngân hàng số với tốc độ nhanh nhất trong khu vực (tăng từ 41% năm 2015 lên đến 82% vào năm 2021, cao hơn mức tăng bình quân 23% của toàn khu vực và thậm chí cao hơn mức tăng bình quân 33% của các thị trường mới nổi). Như vậy, có thể thấy rằng, quá trình chuyển đổi số tại Việt Nam thời gian qua đã đạt nhiều kết quả tích cực và được quốc tế ghi nhận.

Thực tế cho thấy, chuyển đổi số của ngành ngân hàng có nhiều thách thức về dữ liệu, chi phí đầu tư cho công nghệ, nguồn nhân lực, bảo mật..., trong đó có vấn đề an toàn thông tin. Ông có thể chia sẻ giải pháp để các ngân hàng Việt Nam vượt qua các thách thức, có thể tiến nhanh với tốc độ cao để đưa số hóa trở thành công cụ vừa cạnh tranh, vừa giúp đạt các chuẩn mực quản trị cao trong thời gian tới?

Quá trình chuyển đổi số ngành ngân hàng đã diễn ra mạnh mẽ, đạt được nhiều thành tựu đáng chú ý trong những năm qua. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức đặt ra đối với các ngân hàng không chỉ liên quan đến việc đồng bộ, phù hợp của hành lang pháp lý như xu hướng gia tăng tội phạm công nghệ cao với các thủ đoạn ngày càng tinh vi, phức tạp, hay là việc thiếu hụt nhân sự trình độ cao (nghiệp vụ, công nghệ thông tin…) và sự cân bằng về hiệu quả trong đầu tư nguồn lực cho chuyển đổi số. Bên cạnh đó là cơ sở hạ tầng, kỹ thuật, khả năng tích hợp, kết nối, liên thông với các hệ thống, các ngành, lĩnh vực khác để hình thành hệ sinh thái số, cung ứng dịch vụ đa tiện ích cho khách hàng…

Trước những thách thức nêu trên và bám sát định hướng, chỉ đạo của Đảng, Chính phủ về việc đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực ngân hàng; các ngân hàng có thể tập trung thực hiện một số giải pháp như sau:

Thứ nhất, xem xét, xây dựng chiến lược chuyển đổi số với các mục tiêu, nhiệm vụ và lộ trình cụ thể, có trọng tâm trọng điểm, phù hợp với nhu cầu, năng lực và tiềm lực của từng ngân hàng.

Thứ hai, nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin, triển khai ứng dụng các giải pháp đảm bảo an ninh, bảo mật trong hoạt động ngân hàng. Bên cạnh đó, đẩy nhanh kết nối, khai thác thông tin cơ sở dữ liệu quốc gia dân cư và căn cước công dân gắn chip theo Đề án 06 (Quyết định số 06/QĐ-TTg ngày 6/1/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ việc chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030) để phục vụ định danh, xác thực khách hàng và làm sạch dữ liệu tại ngân hàng.

Thứ ba, ứng dụng mạnh mẽ các công nghệ số vào hoạt động ngân hàng để cung ứng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng trên nền tảng số; chú trọng tạo lập quan hệ đối tác, hợp tác kinh doanh, từ đó thiết lập hệ sinh thái số, kết nối dịch vụ ngân hàng số với nhiều dịch vụ số khác trong nền kinh tế, đa dạng hóa sản phẩm, dịch vụ, tăng tính tiện ích và gia tăng trải nghiệm khách hàng; đẩy mạnh hợp tác kết nối, tận dụng năng lực công nghệ của các công ty công nghệ, công ty Fintech.

Thứ tư, xây dựng và triển khai các chính sách thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao; tăng cường công tác đào tạo, đào tạo lại, trang bị những kiến thức, kỹ năng, nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ cho hoạt động chuyển đổi số ngành ngân hàng.

Thứ năm, đẩy mạnh truyền thông, thông tin đến các khách hàng dưới nhiều hình thức để hướng dẫn, nâng cao nhận thức, hiểu biết của khách hàng về ứng dụng công nghệ và những lưu ý, cảnh báo để hỗ trợ khách hàng nhận biết, phòng tránh rủi ro khi thực hiện giao dịch trên môi trường điện tử.

Ngoài chuyển đổi số, có những vấn đề liên quan tới lĩnh vực tiền tệ - ngân hàng mới xuất hiện như tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương (CBDC), tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ (Mobile Money)... Đây đều là các vấn đề mới đòi hỏi có một tầm nhìn để giải quyết, đáp ứng xu hướng tiêu dùng mới cũng như khai phóng nguồn lực số trong dân cư. Ngành ngân hàng sẽ giải quyết yêu cầu này thế nào, thưa ông?

Hiện nay, đồng hành với xu hướng chuyển đổi số là việc nhiều dịch vụ tiền tệ - ngân hàng truyền thống được nghiên cứu, phát triển trên cơ sở công nghệ số như CBDC, Mobile Money…

Thực hiện vai trò quản lý hoạt động tiền tệ ngân hàng, NHNN luôn theo dõi sát sao diễn biến, sự phát triển của các mô hình, giải pháp kinh doanh đổi mới sáng tạo trong ngành để kịp thời có các biện pháp đảm bảo an ninh, an toàn, quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng.

Ngoài những giải pháp thúc đẩy chuyển đổi số như đã đề cập đến tại các câu hỏi trên, đối với những vấn đề mới, NHNN đã và đang triển khai một số nội dung như sau:

- Phối hợp với Bộ Công an, Bộ Thông tin và Truyền thông xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 316/QĐ-TTg ngày 9/3/2021 phê duyệt Đề án thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ. Hiện tại, có khoảng 2,34 triệu tài khoản Mobile Money đang hoạt động với 69,23% là người dùng tại vùng nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo.

- Phối hợp với Bộ Tư pháp và các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, đề xuất cơ chế, chính sách về tiền kỹ thuật số quốc gia căn cứ theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2021-2025 (Quyết định 1813/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 28/10/2021).

- Xây dựng trình Chính phủ dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 101 về thanh toán không dùng tiền mặt và Nghị định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát đối với hoạt động công nghệ tài chính (Fintech) trong lĩnh vực ngân hàng, tạo thuận lợi về cơ chế, chính sách, quy định cho hoạt động đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực này, cũng như cung ứng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng an toàn, thuận tiện.

Hồng Dung