Thúc đẩy năng lượng tái tạo, xe điện sẽ ngày càng sạch hơn

Làn sóng năng lượng tái tạo, từ bỏ nhiên liệu hóa thạch

Trong hai thập kỷ qua, việc sử dụng năng lượng mặt trời và gió đã vượt qua kỳ vọng và phát triển nhanh hơn nhiều so với dự kiến.

Theo nghiên cứu của Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), năng lượng tái tạo của thế giới đã tăng 50% lên 510 gigawatt (GW) vào năm 2023 - năm thứ 22 liên tiếp công suất năng lượng tái tạo lập kỷ lục mới. Đến năm 2028, dự báo các nguồn năng lượng tái tạo sẽ chiếm hơn 42% sản lượng điện toàn cầu.

Còn theo báo cáo Thúc đẩy chuyển đổi năng lượng hiệu quả năm 2024 của Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF), các quốc gia đã đạt được những bước tiến quan trọng.

Đứng đầu Chỉ số chuyển đổi năng lượng (ETI) là Thụy Điển, Đan Mạch, Phần Lan và Thụy Sĩ, đây đều là những nền kinh tế phát triển. Pháp cũng nằm trong danh sách Top 5 nền kinh tế có điểm số cao do các chính sách hiệu quả về năng lượng.

Các nước đang phát triển dẫn đầu chuyển đổi năng lượng là Lebanon, Ethiopia, Tanzania, Zimbabwe và Nam Phi. Những quốc gia này cam kết giảm trợ cấp nhiên liệu hóa thạch, phân cấp năng lượng tái tạo và tăng số lượng việc làm trong lĩnh vực năng lượng sạch.

Trong danh sách trên, Việt Nam đứng thứ 32. Từ năm 2017, để thúc đẩy phát triển điện gió, điện mặt trời, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này.

Nguồn năng lượng tái tạo dự báo sẽ chiếm hơn 42% sản lượng điện toàn cầu vào năm 2028. Ảnh: Nam Khánh

Từ chỗ chiếm tỷ trọng không đáng kể trong tổng sản lượng điện, đến nay, điện tái tạo đã chiếm khoảng trên 15% sản lượng điện toàn hệ thống.

Sự phát triển nhanh của các nguồn năng lượng tái tạo thời gian qua đã góp phần nâng cao tỷ lệ tiếp cận nguồn năng lượng sạch; giảm lượng phát thải CO2 theo cam kết quốc tế tại COP26 của Chính phủ Việt Nam.

Đây cũng là xu hướng chung của khu vực và thế giới. Cơ cấu nguồn điện thực tế đã có sự chuyển dịch đáng kể từ các nguồn năng lượng xám sang năng lượng sạch. Tại ASEAN, không chỉ Việt Nam mà nhiều quốc gia khác cũng có tiềm năng lớn về điện mặt trời và điện gió như Thái Lan, Myanmar, Campuchia, Philippines. Tuy nhiên, cho đến nay, Việt Nam đã vượt xa các nước này trong việc khai thác điện mặt trời và điện gió.

Đáng chú ý, trong các năm 2019, 2020 và 2021, sản lượng điện phát từ nguồn điện gió, mặt trời đạt tương ứng 5,242 tỷ kWh, 10,994 tỷ kWh và 29 tỷ kWh. Nhờ đó, góp phần giảm đáng kể điện chạy dầu. Đơn cử, năm 2019 giảm khoảng 2,17 tỷ kWh, năm 2020 và năm 2021 giảm 4,2 tỷ kWh, tiết kiệm khoảng 10.850-21.000 tỷ đồng cho việc sử dụng dầu để phát điện.

Thời gian tới, phát triển năng lượng tái tạo tiếp tục được Chính phủ ưu tiên. Điều đó thể hiện tại Quy hoạch điện 8 được phê duyệt vào ngày 15/5/2023. Quy hoạch này đặt mục tiêu phát triển mạnh các nguồn năng lượng tái tạo phục vụ sản xuất điện. Định hướng đến năm 2050, tỷ lệ năng lượng tái tạo lên đến 67,5-71,5%. Kiểm soát mức phát thải khí nhà kính từ sản xuất điện đạt khoảng 204-254 triệu tấn năm 2030 và còn khoảng 27-31 triệu tấn vào năm 2050.

Quy hoạch điện 8 hướng tới đạt mức phát thải đỉnh không quá 170 triệu tấn vào năm 2030 (với điều kiện các cam kết theo JETP được các đối tác quốc tế thực hiện đầy đủ, thực chất). Xây dựng hệ thống lưới điện thông minh, đủ khả năng tích hợp, vận hành an toàn, hiệu quả nguồn năng lượng tái tạo quy mô lớn.

Việc thúc đẩy năng lượng tái tạo cũng đang làm cho xe điện ngày càng sạch hơn, khi giảm tỷ lệ sử dụng từ điện có nguồn gốc nhiên liệu hóa thạch.

Xe điện góp phần giảm ô nhiễm môi trường. Ảnh: Lương Bằng

Xe điện sạch hơn, giảm ô nhiễm

Báo cáo "Triển vọng Năng lượng Việt Nam – Đường đến Phát thải ròng bằng không" (EOR-NZ) do Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) kết hợp cùng Cục Năng lượng Đan Mạch, Đại sứ quán Đan Mạch phát hành hồi tháng 6/2024 đánh giá Việt Nam có thể đạt được mục tiêu trung hòa carbon (Net Zero) vào năm 2050.

Tại báo cáo này, các nhà nghiên cứu đã đưa ra kịch bản liên quan đến Giao thông xanh. Báo cáo đánh giá: Các thành phố lớn của Việt Nam đang phải đối mặt với tỷ lệ ô nhiễm không khí cao đáng báo động và có tác động tiêu cực đáng kể đến sức khỏe cộng đồng. Ngành giao thông vận tải cùng với các ngành kinh tế khác đóng góp đáng kể vào tình trạng này. Các tiêu chuẩn hiệu suất cao hơn, bộ lọc bụi mịn và điện hóa, cùng nhiều giải pháp khác, có thể góp phần giảm thiểu những tác động nói trên.

Chiến lược Giao thông xanh (Quyết định 876/QĐ-TTg, 2022) đặt ra các chỉ tiêu quan trọng để phát triển ngành giao thông vận tải hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng không vào năm 2050. Các chỉ tiêu này bao gồm tăng tỷ trọng phương thức vận tải sử dụng điện và năng lượng xanh, bắt đầu từ năm 2025, cũng như kế hoạch chuyển dịch nhu cầu vận tải sang phương thức công cộng tại các đô thị chính.

Báo cáo cho thấy: Hiện có khoảng 2,4 triệu xe ô tô, gần như toàn bộ chạy bằng xăng. Vào năm 2050, chỉ có xe điện lưu thông trên đường với số lượng ô tô dự kiến là 10,5 triệu xe trong kịch bản cơ sở (BSL) và 9,6 triệu xe trong kịch bản phát thải ròng bằng không (NZ). Số lượng xe thấp hơn trong kịch bản NZ là do giả định có sự chuyển đổi phương thức từ ô tô cá nhân sang phương tiện giao thông công cộng (đường sắt đô thị) ở các thành phố lớn.

Báo cáo cho rằng cần tập trung điện hóa các phân khúc vận tải hạng nhẹ vì giải pháp này mang lại hiệu quả về mặt chi phí. Chuyển đổi sang phương tiện chạy điện (ví dụ như ô tô điện, xe máy điện, cũng như xe van và xe buýt) không chỉ là một biện pháp giảm tác động khí hậu mà còn mang lại cơ hội giảm chi phí y tế và môi trường liên quan đến ô nhiễm không khí, đặc biệt là ở khu vực thành thị.

Ông Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam đánh giá: Hiện nay, Hà Nội cũng như rất nhiều thành phố của Việt Nam bị ô nhiễm trầm trọng. Một trong những nguyên nhân gây ra ô nhiễm không khí chính là từ phương tiện giao thông cá nhân. Chúng ta có rất nhiều xe máy, ô tô chạy nhiên liệu hóa thạch. Xe máy thì chưa có quy định kiểm soát khí thải, xả khói đen bao nhiêu cũng được, đấy là những nguồn ô nhiễm không khí rất đáng kể đối với thành phố.

“Việc VinFast cùng với nhiều những doanh nghiệp khác sử dụng những phương tiện giao thông chạy điện như xe máy, xe ô tô, xe buýt, đấy là những nỗ lực rất lớn nhằm giảm thiểu ô nhiễm. Song song là mở rộng hệ thống giao thông công cộng, trồng cây xanh, các tuyến đường sắt trên cao... Việc chuyển sang các phương tiện chạy điện, không dùng những nhiên liệu hóa thạch nữa là một hướng đi rất đúng đắn, phải đi chứ không còn cách nào khác, nếu không, ô nhiễm sẽ lại tiếp tục”, ông Hoàng Dương Tùng cảnh báo.

Tâm An