Thúc đẩy tiêu dùng bền vững qua nhãn sinh thái

Tại tọa đàm, ông Lê Hoài Nam - Phó Cục trưởng Cục Môi trường cho biết nhãn sinh thái (nhãn xanh) là công cụ chính sách môi trường đã được nhiều quốc gia áp dụng thành công như Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan hay các nước châu Âu. Đây là cơ sở để doanh nghiệp chuyển đổi từ sản phẩm gây ô nhiễm sang sản phẩm thân thiện môi trường, đồng thời giúp người tiêu dùng tiếp cận hàng hóa an toàn, bảo vệ sức khỏe.

Tuy nhiên, sau hơn 15 năm triển khai thí điểm, số lượng sản phẩm được cấp chứng nhận nhãn sinh thái ở Việt Nam vẫn còn rất hạn chế. Nguyên nhân chính là do năng lực doanh nghiệp còn yếu, thiếu nguồn lực đổi mới công nghệ, trong khi chính sách hỗ trợ chưa rõ ràng và nhiều quy định pháp luật chưa được cụ thể hóa bằng văn bản hướng dẫn.

Các đại biểu thảo luận về định hướng chính sách, kinh nghiệm thực tiễn, nhu cầu từ thị trường và vai trò truyền thông trong thay đổi hành vi tiêu dùng... tại tọa đàm

"Chẳng hạn, Luật quy định thuế bảo vệ môi trường 40.000 đồng/kg đối với túi ni lông khó phân hủy, nhằm khuyến khích sử dụng túi sinh học. Thế nhưng, trên thực tế, nhiều cơ sở nhỏ lẻ vẫn trốn thuế và tiếp tục sản xuất loại túi độc hại này", ông Nam dẫn chứng.

“Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã tích hợp các quy định về nhãn sinh thái thành một hệ thống thống nhất - nhãn sinh thái Việt Nam, đồng thời bổ sung ưu đãi với sản phẩm, dịch vụ xanh. Đáng chú ý, các dự án đầu tư công khi mời thầu sẽ ưu tiên sản phẩm thân thiện môi trường. Đây được coi là bước tiến quan trọng, kỳ vọng sẽ thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư mạnh mẽ hơn vào sản xuất xanh, bền vững”, ông Nam cho biết.

PGS-TS. Nguyễn Thế Chinh - nghiên cứu viên cao cấp của Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu cũng nhìn nhận rằng, việc triển khai nhãn sinh thái tại Việt Nam vẫn còn mang tính hình thức. Để sản phẩm được gắn nhãn, doanh nghiệp phải đầu tư rất lớn về công nghệ và quy trình, đặc biệt nếu muốn đạt các tiêu chuẩn cao như ISO 14.000. Điều này trở thành rào cản lớn đối với phần lớn doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Bà Trịnh Thị Hồng Loan - Đại diện Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam cho rằng, cần khẩn trương hoàn thiện hành lang pháp lý và chính sách ưu đãi để khuyến khích doanh nghiệp tham gia chương trình nhãn sinh thái. Bà đề xuất đẩy mạnh tuyên truyền, minh bạch hóa quy trình công nhận, và đặc biệt là có cơ chế giảm thuế hoặc hỗ trợ chi phí chứng nhận. Bà dẫn chứng nhiều nước hỗ trợ tới 50% chi phí chứng nhận nhãn sinh thái, trong khi Việt Nam trong hai năm chỉ có 13 doanh nghiệp tham gia.

Ông Lê Hoài Nam - Phó Cục trưởng Cục Môi trường phát biểu tại tọa đàm

Ông Võ Thái Sơn - Tổng giám đốc Công ty CP Stavian MP kêu gọi tạo điều kiện để doanh nghiệp tiếp cận các gói vay ưu đãi, quỹ phát triển xanh, nhằm đầu tư vào sản xuất sạch, tiết kiệm năng lượng. Ông nhấn mạnh: "Việc hạn chế sản xuất, nhập khẩu và sử dụng sản phẩm nhựa, xốp dùng một lần cần được triển khai sớm, không chỉ để giảm ô nhiễm mà còn thúc đẩy hành vi tiêu dùng xanh".

Cùng quan điểm, ông Nguyễn Trung Thắng - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường kiến nghị cần cải cách thủ tục hành chính để doanh nghiệp dễ tiếp cận hơn với các chương trình hỗ trợ. Theo ông, việc số hóa quy trình cấp nhãn, đơn giản hóa hồ sơ và rút ngắn thời gian xử lý sẽ giúp giảm chi phí tuân thủ, từ đó khuyến khích cả doanh nghiệp sản xuất lẫn người tiêu dùng.

Đặc biệt, ông Thắng đề xuất cân nhắc chuyển giao việc cấp chứng nhận nhãn sinh thái cho các tổ chức độc lập có uy tín, thay vì để cơ quan nhà nước trực tiếp thực hiện. Điều này sẽ gia tăng tính minh bạch và khách quan, đồng thời giảm tải cho các cơ quan quản lý trong bối cảnh nguồn lực còn hạn chế.

Tọa đàm không chỉ phản ánh hiện trạng và những nút thắt trong triển khai nhãn sinh thái mà còn mở ra các hướng tiếp cận mới để xây dựng một nền kinh tế tuần hoàn, phát triển xanh. Việc thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng bền vững qua nhãn sinh thái là một chặng đường dài, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa chính sách - doanh nghiệp - người tiêu dùng.

Trong bối cảnh Việt Nam cam kết mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, nhãn sinh thái không chỉ là công cụ kỹ thuật, mà còn là “tấm hộ chiếu xanh” giúp sản phẩm Việt Nam tiến xa hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu. Để hiện thực hóa điều này, hành lang pháp lý cần rõ ràng, cơ chế hỗ trợ phải thiết thực, và cộng đồng doanh nghiệp cần được tiếp sức mạnh mẽ cả về tài chính lẫn kỹ thuật.

Kim Ngân