Thực đơn mẫu cho người tăng huyết áp và rối loạn mỡ máu

Tăng huyết áp và rối loạn mỡ máu đều được xem là nguyên nhân chính của các bệnh mạn tính như suy tim, xơ vữa động mạch, suy thận, đái tháo đường...

Đặc biệt, hai bệnh này đều liên quan đến chế độ ăn uống không lành mạnh, lười hoạt động thể lực hoặc lạm dụng đồ uống có cồn. Vậy nên, theo Hiệp hội tim mạch Mỹ, những bệnh nhân này cần tuân theo một chế độ ăn lành mạnh, giảm cân ở những người thừa cân béo phì, ăn giảm muối, tăng kali trong khẩu phần, hạn chế rượu và tăng cường hoạt động thể lực.

Nguyên tắc dinh dưỡng

- Duy trì cân nặng khỏe mạnh: (BMI: 18,5- 22,9 kg/m2)

- Năng lượng: 30-35 kcal/kg cân nặng lý tưởng/ngày.

- Protein: 15-20% tổng năng lượng.

- Lipid: 20-25% tổng năng lượng (trong đó 2/3 là acid béo không no), cholesterol < 300 mg/ngày

- Glucid: 50-60% tổng năng lượng, ưu tiên ngũ cốc nguyên cám. Đường: < 25g/ngày.

- Ăn giảm muối (< 5 g muối/ ngày).

- Chất xơ: > 20 g/ngày

- Tăng cường thực phẩm giàu kali, canxi, magie

Hai bệnh này đều liên quan đến chế độ ăn uống không lành mạnh, lười hoạt động thể lực hoặc lạm dụng đồ uống có cồn. Ảnh: Shutterstock.

Lời khuyên dinh dưỡng

Thực phẩm nên dùng

- Các loại gạo, mỳ, ngô, khoai củ, sắn, bún, phở. Ưu tiên ngũ cốc nguyên cám như gạo lứt, yến mạch, bánh mỳ đen hoặc ngũ cốc xay xát dối.

- Ăn đa dạng các loại thịt, cá, tôm, cua, đậu phụ… (ăn cá ít nhất 3-4 lần/tuần).

- Dầu thực vật (dầu đậu nành, dầu hướng dương, dầu hạt cải, dầu vừng…)

- Ăn đa dạng rau, quả trái cây, trung bình khoảng 300-400 g rau hoặc trái cây/ngày.

- Các loại hạt: Đậu đỗ, hạt lạc, hạt bí, hạt hướng dương, hạt điều, óc chó, hạnh nhân.

- Thực phẩm giàu kali: Rau khoai lang, rau ngót, rau bí, khoai tây, khoai sọ, hạt điều, chuối, bơ, ổi, kiwi...

Thực phẩm hạn chế dùng

- Thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh chứa nhiều muối: Thịt muối, cá muối, giò, chả, pate, dưa muối, cà muối, xúc xích, lạp xưởng,…

- Thực phẩm chứa nhiều cholesterol: Phủ tạng động vật (tim, lòng, óc…), tủy xương, lòng đỏ trứng

- Thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa: Dầu dừa, dầu cọ, mỡ động vật, bơ động vật, sữa toàn phần.

- Thực phẩm chứa nhiều đường: Đường kính, nước ngọt, bánh kẹo, kem, chè…

- Các chất kích thích: Rượu, bia, thuốc lá... Giới hạn dưới 2 đơn vị cồn/ngày với nam và 1 đơn vị cồn/ngày với nữ. 1 đơn vị cồn tương đương 1 cốc bia hơi 330 ml, 1 ly rượu vang 100 ml hoặc 1 chén rượu mạnh 30 ml.

Người bệnh nên chế biến các món ăn nhạt tới mức có thể chấp nhận được và giảm dần lượng muối tới mục tiêu: < 5 g muối/ngày. Ảnh: Shutterstock.

Chế biến món ăn

- Lượng muối ≤ 5 g muối/ngày: Quá trình chế biến cho < 4 g muối.

Nên chế biến các món ăn nhạt tới mức có thể chấp nhận được và giảm dần lượng muối tới mục tiêu: < 5 g muối/ngày.
5 g muối = 35 gram xì dầu (3,5 thìa) = 8 gram bột canh = 11 gram hạt nêm= 25 ml nước mắm.

- Hạn chế các món: Xào, quay, rán.

Chế độ ăn DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension)

Chế độ ăn này có thể làm giảm huyết áp tâm thu khoảng 6 đến 11 mmHg ở cả người tăng huyết áp cũng như người bình thường. DASH nhấn mạnh vào ngũ cốc nguyên hạt, trái cây, rau, sữa ít béo, các loại hạt, cá, thịt nạc và chất béo không bão hòa. Chế độ này chứa nhiều canxi, chất xơ, kali và magiê, đồng thời ít chất béo toàn phần, chất béo bão hòa, cholesterol và natri.

Thực đơn mẫu

Bệnh nhân 50 kg; năng lượng: 1500-1600 Kcal/ ngày, protein: 70-80 g/ngày.

ThS.BS Ngô Quỳnh Trang

Trung tâm Dinh dưỡng lâm sàng, Bệnh viện Bạch Mai