Thực hiện một bộ sách giáo khoa chung nên đánh giá lại các môn tích hợp ở bậc THCS
Việc các môn học được chia nhỏ theo phân môn, hoặc chủ đề khiến cho giáo viên giảng dạy cũng gặp khó mà học sinh học tập cũng kém hiệu quả.
Từ năm học 2020-2021, ngành giáo dục triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở cấp trung học cơ sở và đã áp dụng cuốn chiếu xong từ năm học 2024- 2025 vừa qua. Gần 5 năm qua, các môn tích hợp ở cấp trung học cơ sở đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của đội ngũ nhà giáo và dư luận xã hội vì các môn học này có quá nhiều bất cập.
Theo kế hoạch, từ năm 2026-2027 tới đây, toàn ngành sẽ thực hiện một bộ sách giáo khoa chung để tiến tới năm 20230 sẽ tiến hành miễn phí sách giáo khoa cho học sinh phổ thông.
Việc thực hiện một bộ sách giáo khoa cũng đồng nghĩa có một sự thay đổi rất lớn so với hiện nay đang thực hiện “một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa” nên đây sẽ là thời điểm thích hợp để Bộ Giáo dục và Đào tạo đánh giá lại các môn học tích hợp ở cấp trung học cơ sở một cách toàn diện.
Nếu các môn học này thực hiện thuận lợi, nhiều ưu điểm thì tiếp tục duy trì, nếu các môn học này bất cập thì nên có phương án phù hợp nhất dựa trên thực tiễn.
Ảnh minh họa: giaoduc.net.vn
Gần 5 năm, các môn học tích hợp vẫn thực hiện rời rạc
Chương trình 2018 ở cấp trung học cơ sở có các môn học tích hợp như sau: môn Khoa học tự nhiên (Hóa học, Sinh học, Vật lý); môn Lịch sử và Địa lý (Lịch sử, Địa lý); môn Nghệ thuật (Âm nhạc, Mĩ thuật); môn Nội dung giáo dục địa phương (Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Âm nhạc, Mĩ thuật, Giáo dục công dân).
Vì vậy, việc phân công giảng dạy, sắp xếp thời khóa biểu của các trường trung học cơ sở hiện nay rất rối rắm. Thậm chí thực hiện rất khác nhau.
Có trường, phân công giáo viên dạy các môn môn Khoa học tự nhiên; môn Lịch sử và Địa lý theo phân môn (dù giáo viên đã có chứng chỉ tích hợp), có trường dạy cả môn tích hợp (nhưng rất ít). Nhưng, dạy cả phân môn hay phân môn thì cũng đều nhập điểm, nhận xét chung cho 1 môn học.
Có điều, 2 môn học này là 5 môn học độc lập trước đây và cũng là 5 môn học độc lập ở cấp trung học phổ thông nên khi học sinh thi vào trường chuyên cũng chủ yếu thi theo phân môn; học sinh thi học sinh giỏi liên quan đến 2 môn học này cũng chủ yếu là kiến thức phân môn, chỉ có một tỉ lệ rất nhỏ kiến thức “tích hợp”.
Đối với môn Nghệ thuật (Âm nhạc, Mĩ thuật) có 2 sách giáo khoa khác nhau, dạy độc lập nhưng đánh giá, nhận xét chung môn Nghệ thuật.
Môn Nội dung giáo dục địa phương chỉ có 35 tiết học/ năm/lớp nhưng đang có 6 phân môn (Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Âm nhạc, Mĩ thuật, Giáo dục công dân) và số tiết cũng khác nhau: phân môn 9 tiết, phân môn 6 tiết và cũng có một số phân môn 4 tiết/ năm. Một môn học có 35 tiết mà có tới 6 giáo viên giảng dạy khá rối.
Môn Công nghệ 6 hiện nay có 35 tiết nhưng việc phân công dạy cũng mỗi trường mỗi kiểu. Có trường phân công cho giáo viên Ngữ văn dạy, có trường phân công giáo viên Khoa học tự nhiên dạy nhưng cũng có trường chia và phân công giáo viên giảng dạy theo chủ đề.
Chủ đề về trang phục, trang trí nhà ở thì phân công cho giáo viên Mĩ thuật; chủ đề liên quan đến nấu ăn, bảo quản thực phẩm giao giáo viên Sinh học dạy; chủ đề điện gia đình giao cho giáo viên Vật lí.
Việc các môn học được chia nhỏ ra theo phân môn, hoặc chủ đề ở các môn học tích hợp khiến cho giáo viên giảng dạy cũng gặp khó mà học sinh học tập cũng kém hiệu quả.
Tiếp tục hay điều chỉnh các môn học tích hợp?
Dù đã bước sang năm thứ 5 thực hiện chương trình 2018 ở cấp trung học cơ sở nhưng nhìn chung các môn học tích hợp ở cấp học này đang thực hiện có nhiều bất cập, gây khó khăn cho cả người dạy và người học.
Về cơ bản, các phân môn vẫn đang được phần nhiều các trường học bố trí giáo viên dạy riêng nhưng phải thực hiện chung điểm số đối với môn học. Vì thế, khi ra đề kiểm tra, chia tỉ lệ, nhập điểm, nhập đánh giá phẩm chất, năng lực khá bất tiện, rối rắm.
Hơn nữa, sách giáo khoa về cơ bản vẫn đang được viết theo phân môn. Hai môn học được xem là tích hợp nhiều nhất là Khoa học tự nhiên; môn Lịch sử và Địa lý cũng đang được bố trí theo từng chủ đề riêng.
Chẳng hạn, môn Lịch sử và Địa lý mang tiếng là môn học “tích hợp” nhưng ở lớp 6 chưa có chủ đề chung, đến lớp 7 mới có 2 chủ đề đầu tiên.
Người viết bài tham khảo sách giáo khoa Lịch sử và Địa lý 7 của một nhà xuất bản có 196 trang, phần Lịch sử (bố trí riêng) từ trang 8 đến trang 95, có 21 bài học; phần Địa lý từ trang 95 đến trang 180, có 23 bài học. Phần cuối sách được bố trí 2 chủ đề, đó là: Các cuộc phát kiến địa lý; Đô thị: Lịch sử và hiện tại từ trang 181 đến trang 192.
Như vậy, 2 chủ đề chỉ có 11 trang/ 196 trang, chiếm 6,61% số trang trong cuốn sách giáo khoa Lịch sử và Địa lý lớp 7. Như vậy, sách giáo khoa Lịch sử và Địa lý ở lớp 6 và lớp 7 chỉ có 11 trang sách dành cho 2 chủ đề. Lớp đến lớp 8 và lớp 9, học sinh được học thêm 2 chủ đề nữa.
Các môn học khác, như: Nội dung giáo dục địa phương; Nghệ thuật thì độc lập hoàn toàn theo từng chủ đề, hoặc sách giáo khoa riêng.
Theo lộ trình, năm học 2026-2027 tới đây, các cấp học phổ thông sẽ thực hiện chung một bộ sách giáo khoa và tiến tới miễn phí sách giáo khoa cho học sinh phổ thông vào năm 2030- điều này cũng đồng nghĩa ngành giáo dục phải chuẩn bị một bộ sách giáo khoa dùng chung.
Người viết cho rằng, từ nay đến cuối năm học, ngành giáo dục cần đánh giá lại các môn học tích hợp ở cấp trung học cơ sở một cách khách quan, khoa học về tính hiệu quả của các môn học này.
Nếu cần thiết, cần khảo sát ý kiến của đội ngũ nhà giáo, học sinh và các chuyên gia để có thêm thông tin. Việc tiếp tục hay điều chỉnh các môn học tích hợp cần được bàn bạc thấu đáo để đưa ra quyết định cho một lộ trình mới.
