Thực hiện vùng phát thải thấp, cần được chuẩn bị kỹ càng
Thực hiện vùng phát thải thấp là cần thiết vì tạo ra không gian sống trong lành hơn, nhưng khi thực hiện sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống hằng ngày của người dân sinh sống, lao động, học tập trong khu vực đó. Do vậy, các bước thực hiện cần phải được chuẩn bị kỹ càng, thận trọng, đảm bảo khả thi và phù hợp với đặc thù của thành phố.
Chấtlượng không khí ô nhiễm nghiêm trọng
Những năm gần đây, chất lượng không khí của nhiều vùng trên cả nước nói chung và Hà Nội nói riêng thường xuyên ở mức đáng báo động, đặc biệt là khi bước vào mùa hanh khô. Đây là hệ quả của nhiều yếu tố như: giao thông, hoạt động xây dựng tăng mạnh vào cuối năm khiến bụi san lấp, vận chuyển vật liệu và phá dỡ phát tán rộng. Ô nhiễm không khí tác động mạnh mẽ đến chất lượng sống và sức khỏe của người dân.
Trước tình hình đó, Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 12/7/2025 về một số nhiệm vụ cấp bách nhằm ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường. Hiện thực hóa Chỉ thị trên, tại kỳ họp thứ 28, HĐND TP Hà Nội đã ban hành Nghị quyết số 57/2025/NQ-HĐND ngày 26/11/2025 thay thế Nghị quyết số 47/2024/NQ-HĐND ngày 12/12/2024 của HĐND Thành phố, quy định thực hiện vùng phát thải thấp trên địa bàn TP Hà Nội.
Hà Nội đang đối mặt với ô nhiễm không khí nghiêm trọng.
Nghị quyết chỉ rõ, từ ngày 1/7/2026, thực hiện vùng phát thải thấp thí điểm tại một số khu vực trong Vành đai 1. Từ ngày 1/1/2028, thực hiện vùng phát thải thấp tại Vành đai 1 và một số khu vực tại Vành đai 2 trở vào. Từ ngày 1/1/2030, thực hiện vùng phát thải thấp tại Vành đai 3 trở vào.
Phân tích về phát thải thấp dưới góc nhìn chuyên gia tại tọa đàm “Vùng phát thải thấp - Chủ trương, hạ tầng và giải pháp đảm bảo kết nối liền mạch” do báo Hà Nội mới tổ chức, ông Phạm Hoài Trung - Trưởng ban Vận động Net zero 2050 cho biết: trong một vùng LEZ, tồn tại nhiều nguồn phát thải, từ giao thông, điện năng, hạ tầng, chất thải và nhiều chủ thể cùng phát thải và cùng chịu tác động. Do đó, LEZ không thể quản lý hiệu quả chỉ bằng các biện pháp hành chính, mà cần công cụ quản trị dựa trên dữ liệu phát thải.
Theo vị chuyên gia này, kiểm kê và báo cáo phát thải giúp chúng ta phác họa bức tranh toàn cảnh, giúp chuyển từ quản lý dựa trên cảm nhận sang quản lý dựa trên dữ liệu, qua đó, chúng ta có thể đánh giá hiệu quả chính sách theo từng giai đoạn và điều chỉnh kịp thời khi chính sách chưa đạt hiệu quả mong muốn.
“Dữ liệu phát thải cho phép xác định đúng các nguồn phát thải lớn, có khả năng kiểm soát, như doanh nghiệp vận tải, dịch vụ quy mô lớn, các cơ sở tiêu thụ năng lượng cao; và nhóm cơ sở cố định như tòa nhà, cơ quan, dịch vụ. Nhận diện đúng các nhóm này không phải để quy trách nhiệm, mà để xác định vai trò, mức độ kiểm soát và giải pháp phù hợp cho từng nhóm” - ông Phạm Hoài Trung thông tin.
TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam cho biết: giải quyết ô nhiễm không khí là việc rất khó, không hề đơn giản. Có những thời điểm, chất lượng không khí được cải thiện, người dân cảm thấy dễ chịu hơn, song nguyên nhân chủ yếu đến từ yếu tố thời tiết, chứ không phải do các giải pháp can thiệp mang tính bền vững.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng thành phố Hà Nội đã nhận diện vấn đề ô nhiễm không khí từ khá sớm. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, tình trạng ô nhiễm vẫn có xu hướng gia tăng, kéo dài, trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp. Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định mức ô nhiễm trung bình của Hà Nội cao gần gấp đôi so với tiêu chuẩn cho phép.
Hà Nội có địa bàn rộng, bao gồm cả khu vực nội thành và ngoại thành, song ô nhiễm không khí chủ yếu tập trung tại khu vực nội đô. Điều này cho thấy, cần có các giải pháp phù hợp cho từng khu vực, thay vì áp dụng một cách đồng loạt.
Ô nhiễm không khí tại Hà Nội mang tính chất theo mùa, thường diễn ra từ tháng 10 năm trước đến tháng 3 năm sau, do ảnh hưởng lớn của điều kiện khí hậu. Vào mùa hè, tình trạng ô nhiễm không khí thường giảm hơn do có gió, mưa và không xuất hiện nghịch nhiệt, giúp các chất ô nhiễm khuếch tán lên tầng cao. Bên cạnh đó, các hoạt động như đào đường, xây dựng cũng là nguyên nhân góp phần làm gia tăng ô nhiễm.
Riêng tại khu vực nội đô, các cơ quan chức năng đã chỉ ra nhiều nguồn gây ô nhiễm, bao gồm khí thải từ phương tiện giao thông, hoạt động xây dựng, nguồn phát thải từ bên ngoài thành phố như các nhà máy, xí nghiệp xử lý chất thải chưa đạt yêu cầu, cùng với hoạt động chăn nuôi, đốt rơm rạ.
Bước đi thận trọng, đúng đắn
Nêu quan điểm về việc thí điểm thực hiện phát thải thấp, ông Nguyễn Tuyển, Trưởng phòng Quản lý vận tải và An toàn giao thông (Sở Xây dựng) cho rằng, đây là một bước đi thận trọng của thành phố Hà Nội. Thực hiện vùng phát thải thấp là cần thiết vì tạo ra không gian sống trong lành hơn, nhưng khi thực hiện sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống hằng ngày của người dân sinh sống, lao động, học tập trong khu vực đó. Do vậy, các bước thực hiện cần phải được chuẩn bị kỹ càng, thận trọng, đảm bảo khả thi và phù hợp với đặc thù của thành phố.
Để thực hiện vùng phát thải thấp, Sở Xây dựng Hà Nội đã chủ động ban hành kế hoạch triển khai các nhóm biện pháp như: phát triển hạ tầng giao thông nhằm hỗ trợ việc chuyển đổi phương tiện; rà soát, bố trí hợp lý các điểm dừng đỗ, điểm trung chuyển phục vụ kết nối giữa các loại hình vận tải hành khách công cộng, các điểm giao thông tĩnh với phương tiện giao thông cá nhân; phát triển hệ thống trạm tiếp năng lượng sạch công cộng, hạ tầng thu gom và xử lý pin xe điện sau thải bỏ, đảm bảo yêu cầu về phòng, chống cháy nổ.
Sở Xây dựng đã triển khai Tổ công tác liên ngành, khảo sát các vị trí lắp đặt hạ tầng trạm sạc do UBND các xã, phường đề xuất trên địa bàn thành phố. Qua 2 đợt khảo sát, 110 vị trí có thể lắp đặt hạ tầng trạm sạc. Trên cơ sở đó, Sở Xây dựng đã có báo cáo đề xuất cho phép thí điểm lắp đặt trạm sạc, tủ đổi pin cho phương tiện sử dụng năng lượng sạch trên địa bàn thành phố Hà Nội; báo cáo chấp thuận chủ trương cho phép thí điểm lắp đặt trạm sạc, tủ đổi pin tại các điểm đỗ xe trên địa bàn thành phố Hà Nội do Công ty TNHH MTV Khai thác điểm đỗ Hà Nội được giao quản lý để triển khai thực hiện.
Thời gian tới, Sở Xây dựng - Tổ trưởng Tổ công tác liên ngành sẽ chủ trì, phối hợp UBND các phường, xã, đơn vị liên quan tiếp tục rà soát các vị trí phù hợp để lắp đặt hạ tầng trạm sạc; xác định các vị trí, quỹ đất phù hợp để hoàn thiện phương án quy hoạch, phát triển hệ thống trạm, trụ sạc điện trên địa bàn thành phố; tham mưu, đề xuất, báo cáo UBND phương án triển khai thí điểm đối với các khu vực, địa bàn đủ điều kiện, bảo đảm quy chuẩn, tiêu chuẩn dùng chung đối với các loại phương tiện giao thông "xanh".
TS.Nguyễn Minh Phong cho rằng, bài học chung rút ra là cần xác định rõ mục tiêu với lộ trình linh hoạt, chú trọng tính đồng bộ và sự đồng thuận xã hội trên cơ sở hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Đối với Hà Nội, lộ trình kiến tạo "vùng phát thải thấp" cần bám sát Luật Thủ đô 2024, HĐND thành phố Hà Nội đã ban hành Nghị quyết số 57/2025/NQ-HĐND quy định cụ thể về tiêu chí và lộ trình xác định vùng phát thải thấp.
"Theo tôi, để bảo đảm chính sách đưa ra, trước mắt, chỉ nên cấm các loại xe máy chạy xăng quá cũ nát và có độ phát thải môi trường cao vượt quy định; đồng thời, Nhà nước có chính sách hỗ trợ tài chính cho các chủ xe này chuyển đổi phương tiện, bao gồm cả miễn giảm thuế, phí và hỗ trợ tiền trực tiếp theo khả năng ngân sách Nhà nước và sự ưu đãi của doanh nghiệp cung cấp xe điện thay thế. Lộ trình cấm xe xăng cần phù hợp, không gây sốc cho cộng đồng người dân Hà Nội” – ông Phong chia sẻ.
Bên cạnh đó, mức độ phạt xe xăng vi phạm vào vùng phát thải thấp cần mang tính nhắc nhở và tăng dần theo mức phát triển và khả năng, lợi ích sử dụng xe điện và phương tiện công cộng trên địa bàn thay thế xe xăng cá nhân. Thành phố cũng cần sớm có chính sách ưu đãi và đẩy nhanh phát triển cơ sở hạ tầng và hệ thống vận tải công cộng liền mạch và kết nối, tạo thuận lợi để hấp dẫn và đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân và giao thông xanh.
