Thực hư chuyện sản xuất túi da khủng long T-Rex: Đột phá công nghệ hay chiêu trò quảng cáo?

Theo Live Science, dù các công ty khởi xướng quảng bá đây là bước đột phá trong lĩnh vực vật liệu sinh học và thời trang xa xỉ, các chuyên gia cổ sinh vật học khẳng định sản phẩm được đề cập không thể là da T-Rex thật, bởi không có DNA khủng long nào còn tồn tại để tạo ra vật liệu như vậy.

Thông tin ban đầu đến từ một nhóm hợp tác gồm ba công ty gồm VML, Lab-Grown Leather, The Organoid Company, với kế hoạch sản xuất vật liệu sinh học trong phòng thí nghiệm được mô phỏng theo collagen hóa thạch của khủng long bạo chúa Tyrannosaurus Rex. Nhóm này khẳng định sản phẩm sẽ là giải pháp thay thế thân thiện với môi trường và không tàn ác cho ngành công nghiệp da truyền thống.

Tuy nhiên, các nhà khoa học cho rằng đây là một tuyên bố gây hiểu lầm, bởi công nghệ hiện nay không thể tạo ra da khủng long thật, và nếu có thì phần lớn dựa trên phỏng đoán hơn là bằng chứng xác thực.

Các công ty muốn sản xuất hàng xa xỉ từ chất liệu lấy cảm hứng từ da khủng long T-Rex - Ảnh: Getty

Không có DNA thì không có da khủng long

Nhà cổ sinh vật học Thomas Holtz Jr. từ Đại học Maryland (Mỹ) cho biết việc tạo ra da T-Rex thật sự là điều không thể, vì không có bất kỳ mẫu DNA nào còn lại từ loài khủng long này. DNA phân hủy rất nhanh sau khi sinh vật chết, và ngay cả trong những điều kiện tối ưu, các đoạn mã di truyền cũng chỉ có thể tồn tại vài triệu năm. Trong khi đó, T-Rex đã tuyệt chủng cách đây 66 triệu năm.

"Chúng tôi hoàn toàn KHÔNG có bất kỳ trình tự DNA nào từ khủng long bạo chúa", Holtz nhấn mạnh trong trao đổi với Live Science. Ông cũng cho biết hiện tại, không có mẫu da tyrannosaurid được bảo quản tốt, và điều đó khiến cho việc hình dung cấu trúc sinh học của da T-Rex trở nên rất hạn chế.

Dù có một số vết in và dấu vết từ da của loài khủng long này, các nhà nghiên cứu chưa từng phát hiện một mẫu mô mềm nào đủ để tái tạo cấu trúc phức tạp của da thật - vốn là yếu tố cần thiết để sản xuất da sinh học.

Collagen - chưa đủ để tái tạo "thật"

Thay vì sử dụng DNA, nhóm công ty khởi xướng cho biết vật liệu của họ được lấy cảm hứng từ collagen hóa thạch - một loại protein phổ biến trong cơ thể động vật, chịu trách nhiệm tạo nên cấu trúc cho da, xương và mô liên kết. Trong quá trình hóa thạch, một số mẫu xương khủng long được phát hiện vẫn giữ được dấu vết của collagen, mở ra khả năng phục dựng phân tử ở cấp độ hóa học.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng điều này không đồng nghĩa với việc có thể tái tạo lại da T-Rex thật. Theo giáo sư sinh học Thomas Carr tại Cao đẳng Carthage (Mỹ), hiểu biết khoa học hiện tại về collagen T-Rex là vô cùng hạn chế.

“Các chuỗi polypeptide tạo nên collagen trong hóa thạch đã bị phân mảnh nghiêm trọng. Điều đó khiến việc tái tạo một phân tử collagen đặc trưng cho T-Rex gần như không thể”, ông Carr nói.

Thêm vào đó, collagen là phân tử phổ biến ở nhiều loài động vật, từ cá đến bò, và không có dấu hiệu cho thấy có chuỗi collagen nào đặc trưng riêng cho T-Rex. Nói cách khác, ngay cả khi có thể phục dựng một phân tử collagen, không có gì đảm bảo rằng đó là của khủng long bạo chúa - trừ khi có dữ liệu di truyền đi kèm, mà như đã khẳng định, hiện nay không tồn tại.

Chiêu trò marketing hay sáng tạo sinh học?

Thông báo về sản phẩm “da T-Rex” đã thu hút sự chú ý không nhỏ trong giới truyền thông và công chúng. Tuy nhiên, theo Holtz, tuyên bố này nghe giống khoa học viễn tưởng hơn là khoa học thực tế. Ông cho rằng công ty có thể đang sử dụng khái niệm “T-Rex” như một công cụ tiếp thị, lợi dụng sức hấp dẫn của loài khủng long nổi tiếng để thu hút sự quan tâm đến vật liệu sinh học trong thời trang.

Dù vậy, một số chuyên gia cũng ghi nhận mặt tích cực của dự án. Giáo sư Carr cho rằng nếu tách khỏi yếu tố “khủng long”, thì việc nghiên cứu vật liệu sinh học thay thế da động vật truyền thống là một hướng đi chính đáng và có giá trị đạo đức.

“Ý tưởng phát triển sản phẩm từ collagen nuôi cấy trong phòng thí nghiệm để giảm thiểu chăn nuôi gia súc và bảo vệ môi trường là hoàn toàn hợp lý. Nhưng không cần phải gắn nó với khủng long nhằm làm cho nó hấp dẫn hơn”, ông Carr nhận xét.

Carr cũng đề xuất rằng thay vì tái tạo sinh học từ một loài đã tuyệt chủng hàng chục triệu năm, sẽ thiết thực hơn nếu ứng dụng công nghệ này vào các loài còn sống như bò hoặc cá sấu - nơi dữ liệu DNA và cấu trúc da được hiểu rõ hơn, đồng thời có thể áp dụng trực tiếp trong ngành công nghiệp da hiện tại.

Theo tuyên bố ban đầu từ nhóm công ty khởi xướng, sản phẩm “da T-Rex” là biểu tượng cho ngành thời trang bền vững trong tương lai. Họ cho biết mục tiêu của mình là tạo ra vật liệu thay thế thân thiện với môi trường, nhằm giảm tác động tiêu cực từ ngành công nghiệp thuộc da, như nạn phá rừng để chăn nuôi gia súc, lượng nước sử dụng quá lớn, và hóa chất độc hại trong quy trình sản xuất.

Quan hệ đối tác này cũng khẳng định phương pháp nuôi cấy collagen không gây tổn thương động vật, hướng tới mô hình “không tàn ác” - điều đang được giới tiêu dùng quan tâm nhiều hơn trong bối cảnh chuyển dịch sang lối sống đạo đức và bền vững.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng việc truyền thông quá đà về một vật liệu "có nguồn gốc khủng long" có thể gây hiểu nhầm và làm giảm tính minh bạch trong khoa học.

“Cách diễn đạt trong tuyên bố của họ khiến công chúng tin rằng đây là một sản phẩm có thành phần thực sự đến từ T-Rex - điều hoàn toàn không chính xác”, Holtz nhấn mạnh.

Dù phía công ty chưa đưa ra phản hồi chính thức trước các ý kiến phản bác, nhưng sự việc đang đặt ra câu hỏi lớn về ranh giới giữa đổi mới khoa học và quảng bá sản phẩm. Khi công nghệ tiến gần hơn đến khả năng mô phỏng sinh học, tính trung thực và chính xác trong truyền thông khoa học sẽ ngày càng quan trọng, đặc biệt trong những lĩnh vực gắn với động vật hoang dã, cổ sinh vật học và đạo đức tiêu dùng.

Hoàng Vũ