Thực phẩm ăn vặt: mối họa khôn lường đe dọa sức khỏe học đường

Những món như nem chua nướng, cá viên chiên, xúc xích nướng thường được chế biến sơ sài, chiên đi chiên lại nhiều lần. Ảnh minh họa: Khánh Huy

Các món ăn vặt như bim bim, bánh kẹo, xúc xích chiên, nem chua nướng, thịt xiên… vốn là “món tủ” của nhiều học sinh. Với thiết kế bao bì bắt mắt, hương vị đậm đà và giá thành rẻ, những sản phẩm này dễ dàng trở thành lựa chọn hàng đầu của trẻ nhỏ. Tuy nhiên, bên dưới vẻ ngoài hấp dẫn đó là hàng loạt nguy cơ tiềm ẩn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

Đáng lo ngại, nhiều sản phẩm được chế biến trong điều kiện mất vệ sinh, sử dụng phụ gia độc hại, dầu chiên tái sử dụng hoặc nguyên liệu không rõ nguồn gốc. Không ít vụ việc phát hiện thực phẩm hết hạn, ôi thiu được chế biến lại để bán cho học sinh. Các chất phụ gia như chất tạo màu, hương liệu tổng hợp, chất bảo quản, nếu tiêu thụ thường xuyên, có thể tích tụ trong cơ thể và gây ảnh hưởng lâu dài đến chức năng gan, thận, tiêu hóa và thần kinh.

Không chỉ vậy, các món như bim bim và bánh kẹo công nghiệp chứa nhiều muối, đường và chất béo, dễ gây đầy bụng, tạo cảm giác no giả khiến trẻ biếng ăn trong các bữa chính. Về lâu dài, trẻ có nguy cơ suy dinh dưỡng, thiếu vi chất, chậm phát triển thể chất và trí tuệ. Ngoài ra, việc hấp thu thường xuyên chất béo bão hòa và phụ gia thực phẩm còn làm tăng nguy cơ béo phì, rối loạn chuyển hóa và các bệnh tim mạch, đặc biệt trong giai đoạn dậy thì.

Không chỉ đồ ăn đóng gói, các loại đồ chiên, nướng bán dọc vỉa hè gần trường học cũng là mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng. Những món như nem chua nướng, cá viên chiên, xúc xích nướng thường được chế biến sơ sài, chiên đi chiên lại nhiều lần trong dầu cũ, tiềm ẩn nguy cơ hình thành các chất gây ung thư như acrylamide hay hydrocacbon thơm đa vòng (PAHs).

Một trường hợp điển hình được Bệnh viện K ghi nhận gần đây là bệnh nhân nữ 40 tuổi, bán đồ ăn vặt vỉa hè tại Hà Nội, được chẩn đoán ung thư đại tràng giai đoạn cuối. Dù trong gia đình không có tiền sử mắc bệnh, bệnh nhân cho biết thường xuyên dùng các loại thực phẩm tồn dư như xúc xích, thịt nướng, nem chua... trong bữa ăn hàng ngày suốt hơn 10 năm. Bệnh chỉ được phát hiện khi xuất hiện triệu chứng đi ngoài phân đen lẫn máu, lúc này đã ở giai đoạn muộn, không còn khả năng điều trị triệt để.

Trước tình trạng đáng báo động này, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) đã đề nghị Sở Y tế Hà Nội tăng cường kiểm tra, giám sát các cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống, đặc biệt tại khu vực gần trường học. Đồng thời, yêu cầu truy xuất nguồn gốc nguyên liệu, dầu mỡ, phụ gia và xử lý nghiêm các cơ sở vi phạm. Cục cũng khuyến cáo người dân nên cảnh giác với những hàng quán không đảm bảo vệ sinh, món ăn có màu sắc bất thường, mùi hôi hoặc dầu chiên sẫm màu, có cặn bẩn.

Trong bối cảnh thị trường thực phẩm khó kiểm soát hoàn toàn, giải pháp căn cơ nhất vẫn nằm ở việc hình thành thói quen ăn uống khoa học cho trẻ ngay từ trong gia đình. Các chuyên gia khuyến nghị cha mẹ không nên áp dụng biện pháp cấm đoán tuyệt đối (vốn dễ gây phản tác dụng) mà cần kiên trì định hướng bằng việc làm gương và lựa chọn các giải pháp thay thế an toàn, hấp dẫn.

Nhiều phụ huynh hiện nay đã chọn cách tự chế biến các món ăn vặt tại nhà như bánh khoai, bánh bí đỏ, bỏng ngô tự nổ, sữa chua, kẹo chip chip từ trái cây, bim bim ngũ cốc… Những món này không chỉ hấp dẫn, mà còn giúp trẻ làm quen với các loại thực phẩm giàu dưỡng chất theo cách thú vị. Bên cạnh đó, cha mẹ có thể cùng con vào bếp, hướng dẫn trẻ về dinh dưỡng, tạo cơ hội để giáo dục về an toàn thực phẩm một cách tự nhiên, gần gũi.

Tuy nhiên, ngay cả với đồ ăn vặt tự làm, việc đặt ra giới hạn sử dụng là rất quan trọng. Phụ huynh nên xây dựng khung thời gian ăn rõ ràng (ví dụ như chỉ ăn vặt vào buổi chiều hoặc cuối tuần, không quá ba lần mỗi tuần) để giúp trẻ hình thành thói quen kiểm soát khẩu phần và ngăn chặn tình trạng ăn uống tùy hứng.

Vân Lê