Thuế giao dịch vàng: Tính như thế nào để đảm bảo công bằng và hạn chế đầu cơ?

Tại phiên họp chuyên đề xây dựng pháp luật tháng 9/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 278, trong đó yêu cầu bổ sung quy định thu nhập từ hoạt động mua bán vàng thuộc diện chịu thuế thu nhập cá nhân. Đây là một thay đổi quan trọng, nhằm "làm sạch" thị trường, hạn chế đầu cơ và tạo sự công bằng giữa các kênh đầu tư.

Áp thuế với giao dịch vàng là cần thiết

Hiện tại, người mua vàng miếng vẫn phải trả 10% thuế giá trị gia tăng, đã được tính sẵn trong giá bán. Doanh nghiệp kinh doanh vàng nộp khoản này cùng với thuế thu nhập doanh nghiệp ở mức 20%. Tuy nhiên, cá nhân mua bán vàng để sinh lời lại chưa phải chịu thuế thu nhập cá nhân (TNCN) - điều này tạo ra sự bất bình đẳng về nghĩa vụ thuế.

Trao đổi với PV Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam VOV, PGS. TS. Phạm Thế Anh, Trưởng Khoa Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội cho rằng, về nguyên tắc thì nên đánh thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đối với giao dịch vàng, bởi vàng cũng giống các tài sản khác như bất động sản, chứng khoán... nên cần được đánh thuế trên giao dịch đấy. Tuy nhiên, việc đánh thuế đối với giao dịch vàng sẽ khá khó thực hiện bởi lâu nay việc mua - bán vàng chưa định danh được.

“Các thị trường khác như bất động sản, chứng khoán… đều được quản lý, định danh cụ thể, tuy nhiên, thị trường vàng thì chưa được định danh. Ví dụ, mang 1 cây vàng đi bán thì cũng không ai biết người bán là ai, hoặc đưa vàng nhờ người khác đi bán hộ thì cũng không ai biết vàng đó thuộc sở hữu của ai nên để đánh thuế giao dịch vàng tính khả thi sẽ hơi thấp”, PGS. TS. Phạm Thế Anh nói.

Nhấn mạnh việc cần thiết đánh thuế đối với loại tài sản đặc biệt này, song PGS. TS. Phạm Thế Anh cũng lưu ý cần cân nhắc, tính toán thật kĩ về cách tính thuế, mức thuế suất cho phù hợp, để khi chính sách được đưa ra áp dụng thì phải có tính khả thi, phải định danh được.

“Cần tránh trường hợp đưa ra chính sách nhưng tính khả thi thấp, không thu được sẽ mất giá trị của chính sách”, PGS. TS. Phạm Thế Anh lưu ý.

Dù ủng hộ việc đánh thuế TNCN với giao dịch vàng, song, ông Thế Anh cho rằng, đây không phải “cây đũa thần” để kéo giá vàng xuống thấp được, bởi giá vàng phụ thuộc vào nhiều yếu tố: thứ nhất là giá vàng thế giới, nếu giá vàng thế giới cao thì giá vàng trong nước không thể hạ. Thứ 2, phụ thuộc vào chính sách tiền tệ của Việt Nam có giữ được ổn định tỉ giá hay lạm phát ở mức thấp không?

“Nếu chính sách tiền tệ cứ tiếp tục tăng trưởng nhanh, mạnh, lãi suất ở mức thấp thì người dân sẽ có tâm lý “phòng thủ” lạm phát, chống lại lạm phát, chống sự mất giá của đồng nội tệ thì họ sẽ nắm giữ vàng, còn chính sách thuế đánh vào giao dịch sẽ không ảnh hưởng nhiều đến giá vàng”, PGS. TS. Phạm Thế Anh nhận định.

Cùng quan điểm, TS. Châu Đình Linh, Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh nhìn nhận, từ góc độ chính sách thuế, vàng từ lâu đã nằm ngoài "vùng đánh thuế", dù có thể mang lại lợi nhuận lớn tương tự chứng khoán hay bất động sản. Tuy nhiên, đầu tư vàng sinh lời cũng tương tự như các tài sản tài chính khác, do đó, việc áp thuế đối với giao dịch vàng sẽ trả lại sự công bằng trong hệ thống thuế.

Vàng từ lâu đã nằm ngoài "vùng đánh thuế"

Đặc biệt, theo TS. Châu Đình Linh, chênh lệch giá vàng mua vào - bán ra thời gian qua đã rất cao, tạo điều kiện cho giới đầu cơ trục lợi. Trong giai đoạn từ trước Tết Nguyên đán 2025 đến nay, thị trường ghi nhận nhiều đợt đầu cơ quy mô lớn, góp phần làm méo mó giá vàng trong nước so với thế giới.

“Chính sách thuế cần có phân loại rõ ràng giữa tích lũy và đầu tư, giữa bán vàng phục vụ tiêu dùng cá nhân với hoạt động đầu cơ. Không thể đồng nhất tất cả giao dịch vàng đều là đầu cơ và áp thuế đại trà. Việc này không chỉ gây phản ứng mà còn làm sai lệch mục tiêu chính sách”, TS. Châu Đình Linh nêu quan điểm.

Cân nhắc cách tính thuế, mức thuế suất

Dưới góc nhìn của chuyên gia thuế, TS. Nguyễn Ngọc Tú cho rằng, vàng nằm trong 4 kênh đầu tư – kinh doanh chủ yếu của người dân cùng với hàng hóa dịch vụ, bất động sản và chứng khoán. Trong khi ba kênh kia đã nộp thuế ổn định thì kênh vàng của cá nhân vẫn chưa. Điều này tạo ra bất bình đẳng, vừa gây thất thu ngân sách, vừa khuyến khích đầu cơ, khiến thị trường méo mó và giá vàng trong nước không liên thông với giá thế giới. Vì vậy, việc đưa giao dịch vàng của cá nhân vào diện chịu thuế là cần thiết, vừa đảm bảo công bằng, vừa nâng cao tính minh bạch của thị trường.

Ông Tú đánh giá, thị trường vàng tại Việt Nam sôi động theo thế giới nhưng có “điểm lạ” là không liên thông. Thực tế, giá vàng thế giới có tăng, nhưng kể cả khi cộng thuế, phí và lợi nhuận thì mức cao nhất cũng chỉ khoảng 115 triệu đồng/lượng. Trong khi đó, ở Việt Nam có lúc vàng miếng có thời điểm được bán gần 136 triệu đồng/lượng, cao hơn thế giới tới 20 triệu đồng/lượng. Đây là biểu hiện của đầu cơ, thao túng giá.

“Giá vàng biến động thất thường, không theo diễn biến quốc tế. Chênh lệch giá mua – bán trong nước cũng quá lớn, có lúc mua vào 128 triệu đồng/lượng nhưng bán ra chỉ 123–124 triệu đồng, chênh vài triệu đồng ngay trong ngày. Chưa kể, giá vàng cao trên 20 triệu đồng/lượng so với vàng thế giới. Điều này dẫn đến tình trạng buôn lậu vàng cũng lớn”, ông Tú nêu thực tế.

Cũng theo ông Tú, áp dụng thuế cho hoạt động mua bán vàng cũng là giải pháp chống vàng hóa. Việc tính thuế khi giao dịch vàng sẽ thay đổi hành vi của nhà đầu tư. Mỗi lần mua bán vàng, người dân sẽ phải tính toán đến chi phí, từ đó điều chỉnh hành vi, tránh "lướt sóng", đầu cơ ngắn hạn cũng như bỏ tiền vào vàng.

Tuy vậy, TS. Nguyễn Ngọc Tú cũng lưu ý, thị trường vàng đã tồn tại từ lâu nên rất khó có thể tính thuế trên thu nhập, do đó chỉ có thể áp dụng tính trên doanh thu.

“Hiện thuế suất đối với giao dịch chứng khoán đang ở mức 0,1%, bất động sản 2%, thì vàng có thể xem xét áp dụng mức thuế suất từ 1 - 2% trên doanh thu, tương đương mức thuế từ 1,3 - 2,6 triệu đồng/lượng”, TS. Nguyễn Ngọc Tú đề xuất.

Bên cạnh đó, việc áp thuế TNCN với hoạt động mua bán vàng cần có hạn mức áp thuế và loại trừ một số trường hợp để bảo đảm tính công bằng. Chẳng hạn mua bán từ 1 cây vàng trở lên mới phải nộp thuế TNCN, với trường hợp bán vàng nhẫn thì có thể xem xét ở hạn mức cao hơn vì có người tiết kiệm, đến cuối đời họ chia cho con cái hoặc bán đi để chữa bệnh mà áp thuế thì không phù hợp.

“Việc thu thuế thu nhập cá nhân với mua bán vàng phải phải tính toán cân nhắc các yếu tố ngưỡng luật thuế, thời gian mua vàng để xác định có yếu tố kinh doanh hay không. Còn hình thức thu thuế thì nên khấu trừ tại nguồn, giao cho các doanh nghiệp kinh doanh vàng khấu trừ thuế luôn”, TS. Nguyễn Ngọc Tú gợi ý.

Cẩm Tú/VOV.VN