Thuế quan của Tổng thống Mỹ đe dọa phủ bóng lên kinh tế Thái Lan

Là nền kinh tế nhỏ và phụ thuộc lớn vào xuất khẩu, Thái Lan đang đứng trước rủi ro lớn nhất từ việc Mỹ siết chặt các biện pháp thương mại. (Nguồn: Indochina Tours)

Tăng trưởng năm 2025 ước đạt 2%, song số liệu quý III cho thấy nhiều dấu hiệu yếu kém, với mức tăng chỉ 1,2% so với cùng kỳ. Đáng lo hơn là mức giảm 0,6% theo quý, đánh dấu lần sụt giảm đầu tiên sau 11 quý liên tiếp tăng trưởng.

Mối đe dọa mang tên thuế quan Mỹ

Là nền kinh tế nhỏ và phụ thuộc lớn vào xuất khẩu, Thái Lan đang đứng trước rủi ro lớn nhất từ việc Mỹ siết chặt các biện pháp thương mại. Tổng thống Mỹ Donald Trump từng đe dọa áp thuế tới 36% đối với hàng xuất khẩu của Thái Lan.

Mức thuế được giảm xuống 19% sau khi Thái Lan và Campuchia đạt thỏa thuận ngừng bắn, do Tổng thống Trump và Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim - Chủ tịch ASEAN 2025 đứng ra làm trung gian.

Sau khi Thái Lan thông báo đình chỉ Tuyên bố hòa bình ký ngày 26/10 tại Kuala Lumpur, Thủ tướng Anutin Charnvirakul lên tiếng cho rằng Thái Lan “không lo ngại” nếu Mỹ chấm dứt đàm phán thương mại và áp thuế cao, vì nước này có thể tìm thị trường xuất khẩu thay thế.

Hệ lụy ngoại giao và phản ứng chính trị

Động thái của Bangkok dường như khiến Washington bất bình. Mỹ đã đình chỉ đàm phán thương mại, thuế quan và yêu cầu Thái Lan quay lại thỏa thuận hòa bình.

Thủ tướng Anutin cố gắng giảm căng thẳng khi nói rằng người đồng cấp Malaysia Anwar đã trấn an ông rằng Mỹ sẽ không gắn vấn đề thương mại với tiến trình hòa bình. Ông Anwar sau đó xác nhận điều này, song phía Mỹ vẫn im lặng.

Nhà kinh tế chính trị Somjai Phagaphasvivat nhận định Mỹ “sẽ không tách hai vấn đề này. Washington có thể dùng thuế như đòn bẩy… và ông Trump muốn thể hiện mình là người kiến tạo hòa bình để xứng đáng nhận giải Nobel”.

Học giả Titipol Phakdeewanich (Đại học Ubon Ratchathani) cùng quan điểm, cho rằng chính phát biểu của ông Anutin đã khiến Mỹ khó chịu.

Trong khi đó, một số nhóm cực hữu kêu gọi chính phủ có lập trường cứng rắn hơn với Campuchia và Mỹ, cho rằng Thái Lan có thể chuyển hướng sang thị trường Trung Quốc và Nga nếu Mỹ áp đặt các biện pháp thương mại.

Tuy nhiên, các nhà kinh tế cảnh báo quan điểm này là phi thực tế và gây hại, vì Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Thái Lan, nơi nước này đang có thặng dư thương mại lớn, trái ngược với thâm hụt nặng nề trong thương mại với Trung Quốc.

Ông Anusorn Tamajai, Trưởng khoa Kinh tế, Đại học Phòng Thương mại Thái Lan nhấn mạnh: “Trong ngắn hạn, Thái Lan không thể tìm thị trường thay thế Mỹ bằng Trung Quốc hay Nga”.

Theo Bộ Thương mại Thái Lan, năm ngoái nước này xuất sang Mỹ 54,9 tỷ USD (18,3% tổng kim ngạch), nhập khẩu 19,5 tỷ USD, tạo thặng dư lớn. Trong khi đó, xuất khẩu sang Trung Quốc đạt 35,2 tỷ USD nhưng nhập khẩu lên tới 80,6 tỷ USD.

Theo Bộ Thương mại Thái Lan, năm ngoái nước này xuất sang Mỹ 54,9 tỷ USD (18,3% tổng kim ngạch), nhập khẩu 19,5 tỷ USD, tạo thặng dư lớn. (Nguồn: Bangkok Post)

Lợi thế của Thái Lan là gì?

Các nguyên tố đất hiếm có thể mang lại lợi thế cho Thái Lan trong đàm phán thương mại với Mỹ. Ông Trump muốn thu hẹp khoảng cách với Trung Quốc, vốn chiếm khoảng 70% khai thác đất hiếm toàn cầu. Tại Kuala Lumpur, Thái Lan và Mỹ đã ký biên bản ghi nhớ (không ràng buộc) về hợp tác đất hiếm.

Bên cạnh đó, Mỹ đang muốn củng cố quan hệ trong khu vực để đối trọng với ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc, nên Washington sẽ không muốn đẩy Bangkok xích lại gần Bắc Kinh hơn nữa.

Kể từ sau cuộc đảo chính quân sự năm 2014, Thái Lan ngày càng gắn bó hơn với Trung Quốc. Chuyến thăm gần đây của Nhà vua Thái Lan và việc Trung Quốc cam kết mua 500.000 tấn gạo Thái là những dấu mốc mới trong quan hệ hai bên.

Phương Tây, trong đó có Liên minh châu Âu (EU), từng ngừng một số hợp tác sau đảo chính. EU cũng dừng đàm phán thương mại tự do. Nay hai bên đang nỗ lực thúc đẩy để sớm đạt thỏa thuận, trong bối cảnh Mỹ tăng cường các biện pháp thương mại.

Nếu Thái Lan quay lại thỏa thuận hòa bình, nước này có thể đạt được mức thuế ưu đãi, có thể thấp hơn 19%. Tuy nhiên, chính sách của Mỹ dưới thời ông Trump thì khó lường, khả năng thuế tăng mạnh vẫn có thể xảy ra.

Chuyên gia Somjai cảnh báo “ông Trump hành động rất khó đoán” và kêu gọi chính phủ Thái Lan thận trọng.

Phái đoàn đàm phán Thái Lan do Bộ trưởng Thương mại Suphajee Suthumpun dẫn đầu đã có mặt tại Washington thời gian gần đây. Bà khẳng định đàm phán “đang đúng tiến độ”, song mọi thứ vẫn bất định khi căng thẳng biên giới Thái Lan - Campuchia chưa thực sự kết thúc.

Những biện pháp cấp thiết

NESDC cảnh báo xuất khẩu Thái Lan có nguy cơ giảm trong năm tới. Tính theo USD, kim ngạch xuất khẩu dự kiến giảm 0,3%, sau khi tăng mạnh 11,2% trong năm 2025. Nguyên nhân là kinh tế toàn cầu chững lại và các biện pháp bảo hộ gia tăng.

Để ứng phó, NESDC khuyến nghị Thái Lan tập trung giảm chi phí sản xuất trong các ngành chủ lực nhằm giữ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Nước này cũng cần giảm tác động từ hạn chế thương mại của Mỹ bằng cách đẩy nhanh tiến trình đàm phán các hiệp định thương mại, nâng cao hiệu quả sản xuất, đặc biệt ở khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) và tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp hiểu quy định của Mỹ, quản lý chi phí thuế nhập khẩu và phí liên quan.

NESDC cũng nhấn mạnh phải siết chặt quy trình kiểm tra và thực thi quy định về Quy tắc xuất xứ (ROO), cải thiện quy trình xác minh, hướng dẫn tác nghiệp rõ ràng, tăng tốc cấp và kiểm tra các chứng nhận xuất xứ, đặc biệt với các mặt hàng chủ lực.

Những biện pháp này được coi là cấp thiết trong bối cảnh nguy cơ Mỹ tăng thuế lên hàng Thái Lan, chưa kể cảnh báo trước đây rằng Mỹ có thể áp thuế cao hơn với hàng hóa nước thứ ba “đội lốt” xuất xứ Thái Lan để vào thị trường Mỹ.

(theo Thai PBS World)

Hoàng Hạnh