Thuế tỷ phú: canh bạc chính trị của Thủ tướng Pháp

Giữa lúc nền kinh tế Pháp chật vật với mức thâm hụt ngân sách 5,4% GDP, cao nhất khu vực đồng euro, một đề xuất thuế mới bất ngờ trở thành tâm điểm của chính trường Paris.

Đảng Xã hội tuyên bố chỉ ủng hộ ngân sách năm 2026 nếu chính phủ áp thuế tài sản 2% đối với giới siêu giàu, chưa đầy 0,01% dân số.

Yêu cầu này đặt Thủ tướng Sébastien Lecornu, người vừa nhậm chức chưa đầy hai tuần, trước lựa chọn mang tính sống còn: chấp nhận loại thuế được lòng cử tri nhưng khiến giới chủ và phe hữu phẫn nộ, hoặc đối diện nguy cơ bị hạ bệ qua bỏ phiếu bất tín nhiệm.

Thuế Zucman, đặt theo tên nhà kinh tế Gabriel Zucman, là tâm điểm tranh cãi. Ông cho rằng các tỷ phú Pháp hầu như không phải nộp thuế thu nhập, trong khi khối tài sản của họ đã phình to chưa từng có trong suốt 15 năm qua.

Thủ tướng Pháp Sébastien Lecornu. Ảnh: chụp từ instagram của Thủ tướng Pháp

Mức thuế 2% áp dụng cho phần tài sản vượt 100 triệu euro chỉ tác động đến khoảng 1.800 hộ gia đình, nhưng có thể mang lại tới 20 tỷ euro mỗi năm cho ngân sách.

Trong bối cảnh thâm hụt tài khóa nghiêm trọng và bất bình đẳng xã hội gia tăng, đề xuất này nhanh chóng nhận được sự ủng hộ rộng rãi: cuộc khảo sát do Viện thăm dò dư luận Ifop thực hiện cho thấy 86% cử tri đồng tình, trong đó 92% là người ủng hộ Tổng thống Emmanuel Macron.

Song sự ủng hộ mạnh mẽ từ công chúng lại trái ngược với sự dè dặt trong giới chính trị và kinh doanh. Ông Lecornu tỏ ra cởi mở nhưng cảnh báo việc tính cả tài sản doanh nghiệp sẽ làm khó cho những người tạo việc làm.

Ông Patrick Martin, Chủ tịch liên đoàn giới chủ MEDEF, cảnh báo thuế mới có thể làm nản lòng nhà đầu tư trong bối cảnh Pháp vốn đã nổi tiếng là nước có gánh nặng thuế cao nhất châu Âu.

Sau năm 2017, Tổng thống Emmanuel Macron thu hẹp phạm vi thuế tài sản, chỉ còn áp dụng với bất động sản nhằm tạo môi trường thân thiện hơn cho giới kinh doanh, nhưng kể từ đó ông thường xuyên bị gắn mác ‘tổng thống của người giàu’.

Một nỗi lo khác đến từ cộng đồng khởi nghiệp. Ông Arthur Mensch, Giám đốc điều hành Mistral AI, nhận định nước Pháp cần một hệ thống thuế công bằng hơn, song cũng phải bảo đảm khả năng cạnh tranh.

Ông nhấn mạnh các công ty khởi nghiệp thường mất nhiều năm mới có lãi, nên việc buộc nhà sáng lập bán cổ phần để nộp thuế có thể làm suy yếu động lực phát triển.

Một số nghị sĩ Đảng Xã hội thừa nhận lo ngại của giới khởi nghiệp và đề xuất miễn thuế trong 5 năm đầu đối với các công ty chưa có lợi nhuận, với điều kiện biện pháp vẫn nhắm vào những tỷ phú như ông Bernard Arnault, người giàu nhất nước Pháp.

Ngược lại, ông Gabriel Zucman cho rằng không nên có bất kỳ ngoại lệ nào, lập luận rằng ngay cả các tập đoàn trị giá hàng tỷ euro cũng có thể thanh toán thuế bằng cổ phiếu nếu thiếu tiền mặt.

Bên cạnh tranh cãi kinh tế, rào cản pháp lý cũng xuất hiện. Luật sư Philippe Lorentz thuộc hãng August Debouzy cho biết nhiều người khá giả đã tính chuyện rời Pháp trong năm qua vì lo ngại thuế tăng.

Một số chuyên gia hiến pháp cảnh báo thuế Zucman có nguy cơ vi phạm nguyên tắc chống ‘tịch thu’ và có thể bị coi là bất công khi chỉ nhắm vào một nhóm công dân cụ thể.

Đáp lại, ông Gabriel Zucman khẳng định chính hệ thống hiện nay mới đi ngược Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền năm 1789, vốn quy định thuế phải dựa trên khả năng chi trả. Theo ông, mục đích của thuế Zucman chỉ là bảo đảm giới siêu giàu không nộp ít hơn phần còn lại của xã hội.

Ngân sách năm 2026 sẽ được trình lên quốc hội vào ngày 7/10 và mọi ánh mắt đều dồn về ông Sébastien Lecornu. Cử tri ủng hộ, phe cánh tả đặt điều kiện, phe hữu phản đối, giới chủ lo lắng, còn các nhà sáng lập công nghệ thì bất an.

Trong bối cảnh ấy, nhiều chuyên gia cho rằng tương lai chính trị của vị thủ tướng trẻ tuổi gắn với một lựa chọn then chốt: liệu nước Pháp có sẵn sàng đánh thuế giới siêu giàu để vừa củng cố ngân sách, vừa xoa dịu bất bình xã hội?

Tùng Lâm