Cần có cơ chế, chính sách cụ thể để tăng tỷ lệ nội địa hóa ngành ô tô
Mỗi năm, ngành ô tô tiêu tốn gần 10 tỷ USD cho việc nhập khẩu linh kiện; tính cạnh tranh của sản phẩm xuất khẩu còn yếu…
Sáng 18/9, tại Tọa đàm "Nội địa hóa ngành ô tô với nền kinh tế độc lập, tự chủ" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức, lãnh đạo các cơ quan chức năng về hoạch định chính sách, Đại biểu Quốc hội, chuyên gia, doanh nghiệp đã kiến nghị một số cơ chế chính sách để phát triển nhanh và bền vững ngành công nghiệp sản xuất ô tô Việt Nam.
Theo báo cáo tại Tọa đàm, trong tiến trình phát triển, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, ngành công nghiệp sản xuất ô tô được đánh giá là một trong những ngành công nghệ quan trọng, đi đầu, có sức lan tỏa mạnh, tạo động lực thúc đẩy sự phát triển của các ngành, lĩnh vực khác như sắt thép, luyện kim, điện tử, hóa chất, năng lượng mới… Nước ta đang quá trình phát triển mạnh mẽ với hơn 100 triệu dân, ngành công nghiệp ô tô đóng vai trò hết sức quan trọng.
Triển khai thực hiện Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và với những chính sách không ngừng được tạo lập, bổ sung, hoàn thiện, trong hơn 10 năm qua, ngành công nghiệp sản xuất ô tô Việt Nam đạt được những kết quả tích cực, rất đáng ghi nhận nhưng xét về tổng thể, vẫn còn chưa được như kỳ vọng và mong muốn.
Những hạn chế lớn nhất của ngành công nghiệp sản xuất ô tô Việt Nam phải kể đến là tỉ lệ nội địa hóa còn thấp, vẫn phụ thuộc lớn vào linh kiện nhập khẩu. Mỗi năm, ngành ô tô tiêu tốn gần 10 tỷ USD cho việc nhập khẩu linh kiện; tính cạnh tranh của sản phẩm xuất khẩu còn yếu, manh nha… Điều này dẫn tới mất cân bằng cán cân thương mại, thiếu hụt giá trị gia tăng trong nước, không tạo được chuỗi cung ứng nội địa và nhất là không tích lũy được năng lực sản xuất công nghệ cao, ngoại tệ bị chảy ra nước ngoài… Những hạn chế, yếu kém này xuất phát từ nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan khác nhau.
Để bảo đảm cho sự phát triển nhanh và bền vững của ngành công nghiệp sản xuất ô tô Việt Nam, hướng sản phẩm ô tô "Made in Việt Nam" ra thị trường xuất khẩu, đặc biệt trong bối cảnh, tình hình mới khi đất nước ta đang bước vào kỷ nguyên giàu mạnh, phồn vinh, hạnh phúc - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, ngành ngành công nghiệp sản xuất ô tô Việt Nam cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng hơn để có những đột phá và bước nhảy mới mà trước hết là phải tăng được tỉ trọng nội địa hóa sản phẩm ô tô sản xuất tại Việt Nam theo đúng nghĩa. Đây là yêu cầu khách quan và cũng là đòi hỏi bức thiết, cấp bách đặt ra.
Các khách mời tham dự Tọa đàm
Phát biểu tại Tọa đàm, GS.TS. Hoàng Văn Cường-Đại biểu Quốc hội, Phó Chủ tịch Hội đồng giáo sư Nhà nước cho biết, ngay cả với các quốc gia phát triển, ngành công nghiệp ô tô vẫn là lĩnh vực cạnh tranh rất gay gắt vì đây là sản phẩm rất gần gũi với cuộc sống tiêu dùng của mọi người dân; ngành công nghiệp ô tô cũng có mối liên hệ cũng như sự lan tỏa với các ngành kinh tế khác. Do đó, chủ trương của Việt Nam phát triển ngành công nghiệp ô tô theo hướng nội địa hóa là một xu thế tất yếu mà thế giới đang phát triển và theo đuổi.
Theo GS.TS. Hoàng Văn Cường, chính sách của chúng ta đã được bảo hộ tốt với mục đích là sản xuất tại chỗ, do đó, có lẽ Việt Nam là một trong những quốc gia thuế ô tô nhập khẩu thuộc diện nhóm cao nhất thế giới. Tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa đạt được mục tiêu mong muốn là nội địa hóa dù cũng đã có cả chục thương hiệu ô tô được lắp ráp Việt Nam, đặc biệt là nhóm xe nhỏ, xe vận tải nhỏ, xe con, xe dùng cho cá nhân. “Điều đáng băn khoăn nhất là tỉ lệ nội địa hóa của nhóm này chỉ khoảng 10%, chưa được coi là nội địa hóa, bởi tiêu chuẩn thế giới tối thiểu để được đánh giá về xuất xứ hàng hóa thì ít nhất phải được 40%”-ông Cường cho biết.
GS.TS. Hoàng Văn Cường đánh giá, có lẽ những công cụ để thúc đẩy nội địa hóa chưa đủ. “Tôi cho rằng chúng ta mới chỉ quan tâm đến yếu tố thuế, ưu đãi thuế, bảo hộ về thuế.”-GS.TS. Hoàng Văn Cường đánh giá và đề xuất, nếu chúng ta đưa ra những yếu tố về ràng buộc vấn đề liên quan đến tỉ lệ nội hóa thì các doanh nghiệp phải tính đến thị phần và phải bắt tay với nhau để chuyển dịch chuỗi sản xuất từ bên ngoài vào trong nước; đồng thời có cam kết hay ràng buộc về chuyển giao công nghệ. “Rất nhiều nước, điển hình như Trung Quốc, yêu cầu ràng buộc về chuyển giao công nghệ khá là chặt chẽ. Gần như là điều kiện bắt buộc như thế, cho nên quá trình chuyển đổi, nội địa hóa của họ rất nhanh”-GS.TS. Hoàng Văn Cường dẫn chứng.
Còn TS. Nguyễn Văn Hội-Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công thương, Bộ Công Thương cho biết, Việt Nam đã có rất nhiều ưu đãi về đất đai này, về vốn vay vốn tín dụng, về thuế và các ưu đãi về tài chính đối với các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư sản xuất lắp ráp ô tô tại Việt Nam. Đặc biệt, chúng ta có thuế nhập khẩu đối ô tô nguyên chiếc. Tuy nhiên, nhập khẩu vẫn rất lớn. Năm 2024, nhập khẩu lên đến 172.000 ô tô các loại. Đây là một con số rất lớn so với các nước.
Theo ông Hội, trong 10 năm qua, chúng ta cũng đã ban hành rất nhiều các cơ chế chính sách về công nghiệp hỗ trợ ngành công nghiệp ô tô, kể cả vấn đề khung sườn, vỏ, săm, lốp, truyền động..., chương trình khuyến công quốc gia, chương trình xúc tiến thương mại. Tuy nhiên, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công thương, Bộ Công Thương thừa nhận, thực sự những cơ chế chính sách là chưa đủ, chưa mạnh, chưa đủ thiết thực để thúc đẩy nội địa hóa ngành công nghiệp ô tô và là một thách thức trong thời gian tới.
TS. Ngô Nhật Thái-chuyên gia có hơn 30 năm kinh nghiệm trong ngành sản xuất ô tô, đã tham gia quá trình thành lập các liên doanh ô tô Mekong, Toyota, Suzuki…cho rằng, tỉ lệ nội địa hóa của chúng ta thấp có rất nhiều nguyên nhân. Do số lượng tiêu thụ hằng năm ở Việt Nam hiện nay rất thấp so với những nước sản xuất ô tô hàng đầu thế giới nên khả năng đầu tư sản xuất những linh kiện nội địa hóa là vô cùng khó khăn. “Chính sách của chúng ta phải làm thế nào thu hút được các nhà đầu tư nước ngoài buộc phải đưa đối tác vào tham gia ở Việt Nam, thành lập các liên doanh hoặc thậm chí các xí nghiệp, các công ty 100% vốn của họ để sản xuất tại Việt Nam”-TS. Ngô Nhật Thái đánh giá và đề nghị cần xem xét lại chính sách thuế. Theo ông Thái, chính sách thuế phải đưa ra những biểu thuế để tạo động lực cho doanh nghiệp đầu tư sản xuất những sản phẩm này tại Việt Nam.
