Thuốc không kê đơn: Nguy cơ tiềm ẩn sau vẻ 'an toàn'

Thuốc không kê đơn là gì?

Thuốc không kê đơn là các loại thuốc có thể được mua trực tiếp từ quầy thuốc mà không cần có toa của bác sĩ. Chúng thường được sử dụng để điều trị các triệu chứng bệnh nhẹ, phổ biến và ít có khả năng gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng nếu được dùng đúng liều lượng.

Các nhóm thuốc OTC thường gặp bao gồm:

Thuốc giảm đau và hạ sốt: Paracetamol, ibuprofen, aspirin.
Thuốc trị cảm cúm và dị ứng: Thuốc kháng histamine, thuốc ho, thuốc thông mũi.
Thuốc điều trị tiêu hóa: Thuốc chống acid, thuốc trị táo bón, thuốc trị tiêu chảy.
Vitamin và khoáng chất: Các loại vitamin tổng hợp, canxi, sắt....

Thuốc không kê đơn mang lại nhiều lợi ích, giúp người bệnh tiết kiệm thời gian, chi phí và giảm tải cho hệ thống y tế. Tuy nhiên, chính sự dễ dàng tiếp cận này lại là con dao hai lưỡi, khiến người dùng dễ lạm dụng hoặc sử dụng sai cách.

Có nhiều loại thuốc không kê đơn đang bị người bệnh lạm dụng...

Những nguy hiểm khôn lường khi lạm dụng thuốc không kê đơn

Nguy cơ dùng sai liều hoặc tương tác thuốc

- Mặc dù có hướng dẫn sử dụng kèm theo hộp thuốc, nhiều người vẫn có thói quen dùng thuốc dựa trên cảm tính hoặc kinh nghiệm cá nhân. Họ có thể tăng liều lượng với hy vọng thuốc sẽ có tác dụng nhanh hơn, hoặc uống thuốc theo triệu chứng mà không để ý đến liều tối đa cho phép.

- Một trong những sai lầm phổ biến là sử dụng nhiều loại thuốc cùng lúc mà không biết chúng có thể có cùng thành phần hoặc có nguy cơ tương tác thuốc. Tương tác này có thể làm giảm hiệu quả của thuốc hoặc gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng.

Nhiều loại thuốc OTC trị cảm cúm đã chứa thuốc hạ sốt, thuốc kháng histamine và thuốc thông mũi. Nếu không để ý thành phần dùng các sản phẩm có tên khác nhau, nhưng lại có chứa cùng hoạt chất, vô tình dùng quá liều, làm tăng tác dụng phụ như buồn ngủ quá mức, tim đập nhanh hoặc run rẩy.

Ví dụ: Paracetamol là một loại thuốc an toàn khi dùng đúng liều, nhưng nếu dùng quá liều, nó có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến suy gan cấp tính và tử vong. Nguy hiểm hơn, paracetamol còn có trong nhiều loại thuốc cảm cúm tổng hợp, khiến người dùng vô tình uống phải liều cao hơn mức cho phép.

Tương tự, dùng quá liều ibuprofen có thể gây tổn thương thận, chảy máu dạ dày và các vấn đề về tim mạch... đặc biệt đối với những người có tiền sử bệnh lý liên quan.

Nếu đang điều trị một bệnh mạn tính bằng thuốc kê đơn, việc tự ý dùng thêm thuốc OTC có thể gây tương tác bất lợi. Ví dụ, một số thuốc giảm đau OTC có thể làm giảm tác dụng của thuốc huyết áp, một số thuốc kháng acid có thể làm cản trở sự hấp thu của thuốc kháng sinh.

Che lấp triệu chứng của bệnh nghiêm trọng

Các loại thuốc OTC có thể làm giảm các triệu chứng như đau, sốt, ho, nhưng không giải quyết được nguyên nhân gốc rễ của bệnh. Điều này có thể khiến người bệnh chủ quan, bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo của một bệnh lý nghiêm trọng hơn.

Chẳng hạn, nếu bị đau ngực và tự ý dùng thuốc giảm đau OTC, có thể bỏ lỡ các triệu chứng của một cơn đau tim hoặc bệnh lý tim mạch khác, làm chậm trễ việc điều trị và gây hậu quả nghiêm trọng. Tương tự, sốt là một phản ứng tự nhiên của cơ thể để chống lại nhiễm trùng. Mặc dù thuốc hạ sốt có thể giúp giảm khó chịu, nhưng nếu sốt cao kéo dài không rõ nguyên nhân, nó có thể là dấu hiệu của một bệnh nhiễm trùng nặng. Tự ý dùng thuốc hạ sốt có thể làm trì hoãn việc chẩn đoán chính xác.

Gây nghiện và phụ thuộc

Một số loại thuốc OTC có thể gây nghiện nếu lạm dụng. Chẳng hạn như thuốc thông mũi nếu sử dụng kéo dài có thể gây ra hiện tượng "nghẽn mũi dội ngược", dẫn đến phụ thuộc và phải dùng liều cao hơn, thường xuyên hơn.

Sử dụng thuốc không kê đơn như thế nào cho an toàn?

Để sử dụng thuốc OTC an toàn, điều quan trọng là phải sử dụng chúng một cách thông minh và có trách nhiệm:

- Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng: Luôn luôn đọc và tuân thủ các thông tin trên nhãn thuốc và tờ hướng dẫn đi kèm, chú ý đến liều lượng, tần suất sử dụng và các lưu ý đặc biệt.

Dù là thuốc không kê đơn, người bệnh vẫn hết sức cẩn trọng và cần đọc hướng dẫn sử dụng.

- Không tự ý dùng thuốc cho trẻ em: Liều lượng thuốc cho trẻ em phải được tính toán cẩn thận dựa trên cân nặng và tuổi. Tốt nhất là tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi cho trẻ dùng thuốc.

- Khi đi khám, hãy thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc OTC, vitamin và thực phẩm chức năng đang sử dụng. Điều này sẽ giúp bác sĩ kê đơn thuốc phù hợp, tránh các tương tác nguy hiểm.

- Mua thuốc tại các cơ sở uy tín: Mua thuốc tại các nhà thuốc có giấy phép và có dược sĩ tư vấn, tránh mua thuốc trôi nổi trên mạng hoặc các cửa hàng không rõ nguồn gốc.

- Nếu các triệu chứng không thuyên giảm sau vài ngày dùng thuốc, hoặc xuất hiện các triệu chứng mới, bất thường, hãy ngưng thuốc và đi khám ngay lập tức; đừng cố gắng "tự chữa" khi tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng.

DS.Hải Hà