Thuốc lá điện tử: 'Bom Hẹn Giờ' trong hình thù bắt mắt, thời thượng

Nguy cơ kép

: Ma túy biến hình và Hiểm họa Nicotine siêu cấp

Tại Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai), TS.BS. Nguyễn Trung Nguyên, người trực tiếp điều trị nhiều ca ngộ độc TLĐT, xác nhận không ít học sinh, sinh viên phải nhập viện trong tình trạng hôn mê sâu, co giật, rối loạn tâm thần và hành vi sau khi hút phải TLĐT có pha trộn ma túy tổng hợp thế hệ mới. TLĐT đang được ngụy trang dưới vẻ ngoài "thời thượng" để trở thành một “ổ chứa” ma túy biến hình, một hiểm họa kép đang tấn công trực diện vào sức khỏe thể chất và tâm thần của thanh thiếu niên Việt Nam.

Từ đầu năm 2025, việc sản xuất, kinh doanh, sử dụng thuốc lá điện tử chính thức bị cấm tại Việt Nam. Ảnh: V.A

Phân tích các mẫu TLĐT cho thấy sự hiện diện của những chất ma túy tổng hợp mới, khó lường như 5F-ADB, ADB-Butinaca, MDMB-4en-Pinaca. Đây là nhóm chất ma túy được gọi là "biến hình" do khả năng thay đổi công thức hóa học liên tục. Sự thay đổi này tạo ra rào cản lớn cho các cơ quan quản lý trong việc đưa vào danh mục cấm, đồng thời gây khó khăn cho y học trong việc nghiên cứu phác đồ điều trị và cai nghiện chuyên biệt.

Những chất này tác động thẳng lên hệ thần kinh trung ương, gây ảo giác, hoang tưởng, loạn thần, tổn thương tim mạch và dẫn đến nghiện vô cùng nhanh chóng. Mức độ nguy hiểm của các chất này là khôn lường, và đáng lo ngại là người sử dụng, nhất là giới trẻ, hoàn toàn không biết mình đang hút ma túy, mà chỉ nghĩ đây là "hương vị hoa quả" hay "một cách thư giãn".

Mối nguy hiểm không chỉ đến từ ma túy. Giới trẻ đang bị lầm tưởng rằng TLĐT chỉ chứa Nicotine và an toàn hơn. Tuy nhiên, TS.BS. Nguyễn Trung Nguyên khẳng định đây là một hiểu lầm nguy hiểm. Nicotine trong TLĐT thường được tổng hợp và bào chế ở dạng tinh khiết, có hàm lượng cao nhưng lại không gây khó chịu khi hút, khiến người dùng dễ dàng lạm dụng và nghiện nhanh hơn, nặng hơn. Nicotine, một chất độc thần kinh từng được sử dụng làm thuốc trừ sâu, gây hại gần như toàn bộ cơ quan cơ thể, đặc biệt là làm suy giảm trí nhớ, khả năng tập trung và tư duy ở não bộ đang phát triển của người trẻ, dẫn đến lệ thuộc khó dứt.

Bên cạnh đó, tinh dầu TLĐT chứa hàng chục nghìn hóa chất hương liệu, phụ gia và dung môi, nhiều chất trong số đó được biết đến là chất gây ung thư hoặc độc tính cao, thường thấy trong môi trường ô nhiễm. Khói (hơi) TLĐT khi được hít vào được hấp thu qua phổi với tốc độ cực nhanh, gần tương đương với việc tiêm trực tiếp vào mạch máu, khiến mức độ độc hại được khuếch đại.

Bác sĩ Nguyễn Hữu Tín, khoa Hồi sức tích cực - Chống độc, Bệnh viện Nhân dân 115 (TP.HCM), cho biết, hầu hết người bệnh nhập viện trong tình trạng kích thích hoặc hôn mê, suy hô hấp.

Ông cũng nêu trường hợp người bệnh trẻ thường xuyên sử dụng TLĐT có biểu hiện tâm thần, sau đó đột ngột ngưng tim và phải điều trị bằng kỹ thuật ECMO (tim phổi nhân tạo), một minh chứng rõ ràng cho mức độ nguy hiểm đến tính mạng của sản phẩm này. Thậm chí, vì lợi nhuận, TLĐT có thể được pha trộn thêm ma túy và các chất kích thích khác, khiến việc sử dụng trở nên vô cùng nguy hiểm.

TS.BS. Nguyễn Trung Nguyên cảnh báo, nếu không sớm ngăn chặn, hậu quả mà TLĐT và thuốc lá nung nóng gây ra sẽ khủng khiếp hơn nhiều lần so với khoảng 80.000 ca tử vong mỗi năm do thuốc lá truyền thống tại Việt Nam. Hỗn hợp rất nhiều hóa chất độc tính cao và mức độ lan rộng như hiện nay chắc chắn sẽ gây hậu quả nặng nề hơn nhiều lần cho giống nòi Việt Nam.

Sớm hoàn thiện khung pháp lý trước thực trạng gia tăng của TLĐT

Nghị quyết 173/2024/QH15 của Quốc hội chính thức cấm toàn diện việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển và sử dụng TLĐT cùng thuốc lá nung nóng, có hiệu lực từ đầu năm 2025. Đây là một bước tiến pháp lý lớn trước bối cảnh tỉ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ngày càng tăng.

Tuy nhiên, thực tế thị trường cho thấy sản phẩm này vẫn len lỏi, đặc biệt là trong giới trẻ, khiến Nghị quyết chưa phát huy được hiệu quả triệt để. Để Nghị quyết 173 được triển khai đồng bộ, cần có Nghị định hướng dẫn cụ thể. Mặc dù Bộ Y tế và các đơn vị liên quan đã hoàn thiện dự thảo, nhưng việc Nghị định chưa được ký ban hành đã tạo ra một khoảng trống pháp lý nghiêm trọng. Sự chậm trễ này khiến các cơ quan thực thi pháp luật ở địa phương gặp khó khăn, thiếu căn cứ xử lý các hành vi vi phạm.

Một số chuyên gia cho rằng, trước tình hình hiện nay, "càng để chậm, tình trạng lan tràn càng nghiêm trọng." Các nghiên cứu cho thấy chỉ trong một năm, tỷ lệ thanh thiếu niên sử dụng TLĐT đã tăng gấp đôi. Nếu không quyết liệt, những loại đồ vật gây nghiện, độc hại này sẽ bám rễ, gây hại cho giống nòi Việt Nam nghiêm trọng hơn thuốc lá cũ.

Thậm chí, có một sự mâu thuẫn lớn trong nhận thức xã hội. Cả nước đang dồn lực chống ma túy, chống ô nhiễm môi trường, đảm bảo an toàn thực phẩm, lo bệnh tật... nhưng lại để TLĐT tồn tại, cho phép người dân tự nguyện hút hỗn hợp chất độc và gây nghiện vào người. Đây là một sự lãng phí khủng khiếp đối với các nỗ lực và nguồn lực quốc gia đã và đang làm.

V.A