Thuốc lá thế hệ mới: Quản lý bằng cách nào?

Cần quy định rõ về tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm, quy chuẩn sản xuất, nhập khẩu sản phẩm thuốc lá thế hệ mới

Nhu cầu sử dụng thuốc lá thế hệ mới tăng mạnh

Ông Kiều Dương- Vụ trưởng Vụ Chính sách- Pháp chế (Tổng cục QLTT) cho biết, nhu cầu sử dụng thuốc lá thế hệ mới tại Việt Nam tăng nhanh. Năm 2020, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử tăng 18 lần so với năm 2015. Tỉ lệ nhập lậu thuốc lá điện tử cũng cao hơn 9 lần so với thuốc lá làm nóng.

Trong 6 tháng đầu năm 2023, cơ quan QLTT đã kiểm tra và xử lý 81 vụ, tịch thu 19.776 sản phẩm thuốc lá thế hệ mới và phạt vi phạm hành chính hơn 1 tỷ đồng. Đáng nói là trong số sản phẩm nêu trên có nhiều sản phẩm chứa chất ma túy mới.

Tuy nhiên, do không có quy định, khung khổ pháp lý đối với thuốc lá thế hệ mới nên cơ quan QLTT đang gặp nhiều khó khăn trong việc xử lý vi phạm do thiếu khung khổ pháp lý và chính sách thuế toàn diện cho thuốc lá thế hệ mới.

“Hiện nay, thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng nhập lậu hiện đang tiêu thụ tràn lan tại “chợ đen", trong khi lực lượng chức năng chỉ có thể xử lý các lỗi vi phạm hành chính thông thường như hàng nhập lậu với mức phạt tối đa là 50 triệu đồng. Hình thức xử phạt này không đủ sức răn đe. Đây là khoảng trống pháp lý cần sớm được hoàn thiện”- ông Kiều Dương cho hay.

Theo TS, BS Nguyễn Hải Công- Chủ nhiệm khoa Lao và Bệnh phổi, Bệnh viện Quân y 175, nhu cầu sử dụng thuốc lá thế hệ mới tăng nhanh do nhu cầu lớn tìm kiếm, chuyển đổi sang dùng sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.

Việt Nam đang có khoảng 15,4 triệu người hút thuốc, trong đó một bộ phận không nhỏ người tiêu dùng đã tiếp tục tìm đến thuốc lá thế hệ mới.

“Thuốc lá điện tử gồm 2 hệ thống đóng và mở. Hệ thống mở cho phép thêm chất khác vào dung dịch nên đã gây ra các hậu quả đáng tiếc. Cần có chính sách quản lý thuốc lá thế hệ mới đồng bộ và đồng thời, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục về tác hại của thuốc lá; Có các biện pháp dự phòng quản lý rủi ro”- BS Nguyễn Hải Công nói.

Cần quản lý thuốc lá điện tử chặt chẽ hơn

Theo các chuyên gia, Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá chỉ nói đến thuốc lá điếu truyền thống, còn các loại thuốc lá mới chưa được mô tả, nhắc đến. Ngoài ra, Việt Nam cũng chưa có những nghiên cứu cần thiết, chưa đánh giá mức độ nguy hiểm, độc hại, ảnh hưởng của sản phẩm thuốc lá thế hệ mới; các cơ quan chức năng chưa vào cuộc đánh giá xem nên cấm hay đưa vào quản lý loại sản phẩm này thế nào, chế tài ra sao.

Ông Đậu Anh Tuấn- Phó Tổng thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho hay, Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá hiện nay đang định nghĩa thuốc lá theo hướng mở; trong đó bao gồm cả thuốc lá truyền thống được làm từ cây thuốc lá và các nguyên liệu thay thế khác và được chế biến dưới dạng khác.

Vì vậy, thuốc lá thế hệ mới cần được quản lý theo luật hiện hành như đang áp dụng cho thuốc lá điếu thông thường và cần được quản lý một cách đồng bộ nằm trong khung pháp lý toàn diện nhằm giải quyết dứt điểm cho những bất cập hiện nay.

Theo ông Kiều Dương, việc cấm hoàn toàn thuốc lá thế hệ mới là không khả thi vì cấm sẽ không giải quyết được tận gốc vấn đề khiến cho người tiêu dùng sẽ có xu hướng tìm đến các sản phẩm bất hợp pháp với nhiều rủi ro hơn.

Ông Kiều Dương kiến nghị, cần đưa cả thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng vào cùng 1 khung pháp lý cùng thời điểm để góp phần đẩy lùi tình trạng nhập lậu.

“Cơ quan chức năng cần ban hành một khung pháp lý đồng bộ, đồng thời và giải quyết dứt điểm cho những bất cập hiện nay cho cả thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng. Không nên tiếp tục để ngỏ thị trường cho các sản phẩm lậu hoành hành và đẩy người tiêu dùng đến với các sản phẩm kém an toàn”- ông Kiều Dương kiến nghị.

Tại Việt Nam, Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá năm 2012 quy định rõ: Với các sản phẩm chứa thuốc lá, cần chịu sự kiểm soát dưới luật. Ngoài ra, Luật Đầu tư năm 2020, Nghị định số 67/2013/NĐ-CP cũng quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật, Phòng, chống tác hại của thuốc lá về kinh doanh thuốc lá làm căn cứ pháp lý phục vụ cho việc quản lý thuốc lá làm nóng.

Trước mắt, theo các chuyên gia, trong khi chờ ban hành, sửa đổi các quy định mới để quản lý hiệu quả các loại thuốc lá mới này, cơ quan chức năng cần có biện pháp, quy định chặt chẽ về tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm, quy chuẩn sản xuất, nhập khẩu. Sau đó, rà soát lại, xác định rõ trong luật, các sản phẩm thuốc lá bao gồm loại gì, có mô tả hết sức cụ thể, rõ ràng, đánh giá kỹ tác động.

Trên cơ sở đó, Chính phủ và các bộ, ngành liên quan mới có thể tiếp tục ban hành nghị định, thông tư, văn bản hướng dẫn để xử lý, quản lý các sản phẩm này.