Thương mại toàn cầu đã thay đổi kể từ nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Donald Trump

Các mối quan hệ thương mại đang tiếp tục được định hình lại, và sự thay đổi địa chính trị là một lý do chính. Mỹ đã tiếp tục chuyển hướng thương mại khỏi Trung Quốc và hướng tới các nền kinh tế khác như Mexico và Việt Nam. Các nền kinh tế châu Âu đã chuyển hướng khỏi thương mại với Nga và tăng cường thương mại với các đối tác khác, đáng chú ý là Mỹ.

Thay vì các nền kinh tế tiên tiến, các nền kinh tế đang phát triển hiện chiếm phần lớn kim ngạch xuất nhập khẩu của Trung Quốc. Các nền kinh tế ASEAN, Brazil và Ấn Độ tiếp tục củng cố quan hệ thương mại trên toàn quang phổ địa chính trị.

Mỹ tiếp tục đa dạng hóa thương mại khỏi Trung Quốc và thương mại nhiều hơn với ASEAN và Mexico

Mỹ tiếp tục định hướng lại hoạt động thương mại với Trung Quốc. Trong đó, Mỹ đã giảm thị phần hàng hóa sản xuất với Trung Quốc 6 điểm phần trăm trong giai đoạn 2017-2024. Đồng thời, Mỹ đã tăng thị phần nhập khẩu từ Mexico và ASEAN lên lần lượt khoảng 2 và 4 điểm phần trăm. Do đó, Mexico đã trở thành nhà cung cấp hàng hóa lớn nhất cho Mỹ vào năm 2023, một vị trí mà Trung Quốc đã nắm giữ kể từ năm 2007.

Vào năm 2024, cả Mexico và ASEAN đều tiếp tục hưởng lợi từ việc định hướng lại thương mại của Mỹ, với cả hai khu vực đều giành được thị phần thương mại với Mỹ nhanh hơn vào năm 2024 so với mức trung bình từ năm 2017 đến năm 2023. Trong khi đó, Trung Quốc liên tục mất thị phần nhập khẩu của Mỹ trên hầu hết các lĩnh vực trong giai đoạn 2017-2024, với mức giảm đáng kể nhất là lĩnh vực điện tử, máy móc và dệt may.

Trung Quốc tiếp tục mở rộng thương mại với các nền kinh tế đang phát triển, đặc biệt là ASEAN, Mỹ Latinh và Nga

Trong hai năm qua, các nền kinh tế đang phát triển đã vượt qua các nền kinh tế tiên tiến để chiếm phần lớn kim ngạch xuất nhập khẩu của Trung Quốc. Đồng thời, Trung Quốc đã giảm thị phần tổng thương mại với các đối tác xa hơn về mặt địa chính trị (bao gồm 30 nước châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc và Mỹ) gần 10 điểm phần trăm từ năm 2017 đến năm 2024.

Phần lớn sự dịch chuyển của Trung Quốc sang các nền kinh tế đang phát triển là kết quả của mối quan hệ thương mại ngày càng tăng với ASEAN - khu vực này đã vượt qua 30 nước châu Âu để trở thành khu vực đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc vào năm 2024. Nhiều lĩnh vực ghi nhận sự dịch chuyển thương mại đáng kể nhất như điện tử, máy móc và dệt may là những lĩnh vực mà vai trò của Trung Quốc đang phát triển thành nhà cung cấp đầu vào trung gian thượng nguồn cho ASEAN.

Trong khi đó, các nền kinh tế ASEAN sản xuất hàng hóa thành phẩm cho Mỹ ngày càng tăng. Từ năm 2017 đến năm 2024, tỷ trọng xuất khẩu hàng điện tử của ASEAN sang Mỹ đã tăng gấp đôi, từ 10% lên gần 20%.

Thương mại của Trung Quốc với Mỹ Latinh cũng đang trên đà tăng trưởng ổn định khi được thúc đẩy bởi lượng nông sản nhập khẩu của Trung Quốc từ khu vực này và sự tăng trưởng xuất khẩu hàng hóa sản xuất của Trung Quốc, bao gồm các sản phẩm điện tử tiêu dùng và công nghệ sạch như pin quang điện, pin lithium-ion và xe điện.

Trung Quốc cũng đã đẩy mạnh quan hệ thương mại với Nga. Nga là nguồn tài nguyên năng lượng ngày càng tăng của Trung Quốc và đang nổi lên như một điểm đến quan trọng cho ô tô và các thiết bị vận tải khác của Trung Quốc. Năm 2017, chỉ có 2% thiết bị vận tải xuất khẩu của Trung Quốc được vận chuyển đến Nga. Đến năm 2024, con số đó đã lên tới hơn 10%.

Với sự định hướng lại hướng tới các nền kinh tế đang phát triển, thị phần thương mại của Trung Quốc với 30 nền kinh tế châu Âu đã giảm nhẹ. Nhưng điều này chủ yếu là do sự thay đổi trong cơ cấu ngành hàng nhập khẩu của Trung Quốc chứ không phải do các nền kinh tế châu Âu mất đi thị phần đáng kể trong bất kỳ ngành nào.

ASEAN đang nhập khẩu nhiều hơn từ Trung Quốc và xuất khẩu nhiều hơn sang Mỹ

Trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến năm 2024, ASEAN đã tăng thị phần thương mại với cả Trung Quốc và Mỹ. Trong khi đó, 30 nước châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc đều mất thị phần thương mại của ASEAN.

Sự định hướng lại thương mại của ASEAN hướng tới Mỹ tập trung vào xuất khẩu, đặc biệt là xuất khẩu đồ điện tử. Từ năm 2017 đến năm 2023, giá trị xuất khẩu hàng điện tử của ASEAN sang Mỹ đã tăng trưởng đáng kể ở mức 18% mỗi năm, mặc dù tăng trưởng vào năm 2024 có vẻ đã chậm lại. Xuất khẩu của ASEAN cũng chuyển hướng sang Mỹ trong các lĩnh vực khác, như hóa chất, máy móc, hàng dệt may.

Về phía nhập khẩu, ASEAN đã ghi nhận mức tăng đáng kể về thị phần nhập khẩu từ Trung Quốc. Đến năm 2024, 25% tổng lượng hàng nhập khẩu của ASEAN được cung cấp bởi Trung Quốc, tăng từ 20% vào năm 2017.

Trung Quốc đã giành được thị phần nhập khẩu của ASEAN về hàng điện tử, hóa chất, máy móc, hàng dệt may và hàng may mặc - thường là những lĩnh vực mà ASEAN có mức tăng trưởng xuất khẩu lớn nhất sang Mỹ. Điều này chỉ ra xu hướng ASEAN ngày càng tìm nguồn cung đầu vào từ Trung Quốc để cung cấp cho ngành sản xuất của mình. Một lần nữa, Châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc thường mất thị phần nhập khẩu của ASEAN trong các ngành này.

Xét về tổng thể, báo cáo cho biết những thay đổi này cho thấy một động lực thương mại mới đang nổi lên giữa Trung Quốc và Mỹ, với các nền kinh tế ASEAN ngày càng hội nhập như các bước trung gian trong chuỗi giá trị toàn cầu liên kết hai nền kinh tế lớn nhất.

Hạc Hiên / Theo báo chí nước ngoài