'Thưởng- phạt' học sinh cần tiếp cận theo hướng tiếp cận nhân văn, đổi mới

Học sinh Trung học phổ thông. (Ảnh: ĐẠI THẮNG)'

Tăng tính tự chủ, trách nhiệm của các cấp quản lý và giáo viên

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư số 19/2025/TT-BGDĐT (gọi tắt là Thông tư 19) ngày 15/9/2025 quy định chi tiết về khen thưởng và kỷ luật học sinh trong các cơ sở giáo dục.

Thông tư số 19 kế thừa phát huy những quy định về khen thưởng và kỷ luật đã triển khai có hiệu quả trong thời gian vừa qua; bảo đảm thực hiện mục tiêu, tính chất, nguyên tắc và phát triển giáo dục.

Thông tư 19 quy định trách nhiệm cụ thể của nhà trường, hiệu trưởng, giáo viên, học sinh, gia đình học sinh và Sở Giáo dục và Đào tạo trong việc thực hiện, giám sát các quy định về khen thưởng và kỷ luật học sinh. Thông tư áp dụng đối với các cơ sở giáo dục có người học đang học chương trình giáo dục phổ thông, chương trình giáo dục thường xuyên cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông.

Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, việc ban hành Thông tư số 19 nhằm hoàn thiện hệ thống các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật Giáo dục, Luật Thi đua, khen thưởng và phù hợp với Luật Trẻ em cùng với hệ thống pháp luật hiện hành; thống nhất, tinh gọn hệ thống văn bản quy phạm pháp luật quy định, đồng thời tăng cường phân cấp, phân quyền đáp ứng nhu cầu cấp thiết của các nhà trường trong công tác thi đua, khen thưởng học sinh.

(Ảnh minh họa: THẾ ĐẠI)

Thông tư số 19 phù hợp với tinh thần và các nguyên tắc được quy định trong Luật Giáo dục 2019 và Luật Trẻ em 2016, đồng thời có sự khác biệt đáng kể so với các quy định cũ tại Thông tư 08/TT ngày 21/3/1988 của Bộ Giáo dục hướng dẫn về việc khen thưởng và thi hành kỷ luật học sinh các trường phổ thông (Thông tư 08).

Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết, Thông tư 19 áp dụng cho nhiều loại hình cơ sở giáo dục hơn, bao gồm cả các trung tâm giáo dục thường xuyên, trung tâm giáo dục nghề nghiệp – giáo dục thường xuyên và các trường trung cấp, cao đẳng có người học học chương trình phổ thông/giáo dục thường xuyên ở trung học cơ sở, trung học phổ thông. Trước đó, Thông tư 08 tập trung chủ yếu vào các trường phổ thông.

Thông tư 19 tăng cường phân cấp, phân quyền cho nhà trường trong công tác khen thưởng, kỷ luật học sinh. Đây là hướng đi phù hợp nhằm nâng cao tính chủ động, linh hoạt và hiệu quả trong công tác quản lý giáo dục; bảo đảm nguyên tắc tự chủ đi đôi với trách nhiệm giải trình. Quy định này nhằm giảm tải áp lực cho cơ quan quản lý cấp trên, rút ngắn quy trình xử lý.

“Thông tư số 19 bổ sung các nguyên tắc nhân văn, vì sự tiến bộ của học sinh, tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cấp quản lý và giáo viên; bảo đảm sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội; nhấn mạnh vai trò giáo dục và sự phát triển toàn diện của học sinh” – Bộ Giáo dục và Đào tạo khẳng định.

"Thư khen" - một hình thức khen thưởng mới

Không chỉ với kỷ luật, hình thức khen thưởng cũng cần đổi mới. Thông tư số 19 quy định 5 hình thức khen thưởng. So với quy định cũ, Thông tư 19 đã bỏ các danh hiệu cụ thể và bảng danh dự trong danh sách hình thức chính thức; đơn giản các thủ tục hình thức, chú trọng thực hiện nguyên tắc của khen thưởng và các quy định tại Luật Thi đua, khen thưởng.

(Ảnh: ĐẠI THẮNG)

Thông tư số 19 quy định rõ ràng có thể có các hình thức tuyên dương, khen thưởng khác phù hợp do các cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện nhằm động viên kịp thời. Điều này thể hiện sự mở rộng và linh hoạt trong công tác khen thưởng.

Hình thức "Thư khen" là một hình thức khen thưởng được nêu mới và rõ ràng trong Thông tư số 19. Thư khen được thực hiện đối với học sinh có kết quả học tập, rèn luyện tiến bộ, tự vượt lên chính mình hoặc có thành tích đột xuất nổi bật. Hình thức này có thể do giáo viên, Hiệu trưởng hoặc cấp quản lý cao hơn thực hiện tùy theo tính chất, mức độ thành tích.

Kỷ luật nhân văn, vì sự tiến bộ của học sinh

Về nguyên tắc kỷ luật, Thông tư số 19 bổ sung các nguyên tắc như tôn trọng, bao dung, không định kiến, bảo đảm quyền và lợi ích của học sinh. Đặc biệt, Thông tư số 19 nghiêm cấm sử dụng biện pháp kỷ luật mang tính bạo lực, xúc phạm nhân phẩm, ảnh hưởng đến thể chất và tinh thần của học sinh. Điều này thể hiện sự chuyển dịch mạnh mẽ sang cách tiếp cận giáo dục kỷ luật nhân văn, tôn trọng học sinh.

Thông tư số 19 bổ sung vi phạm hành vi bị nghiêm cấm theo Luật Giáo dục và đưa ra phân loại mức độ vi phạm cụ thể: Mức độ 1 (tác hại đến bản thân), Mức độ 2 (ảnh hưởng tiêu cực trong phạm vi nhóm, lớp), Mức độ 3 (ảnh hưởng tiêu cực trong phạm vi trường).

Về hệ thống hình thức kỷ luật, Thông tư số 19 phân chia hình thức kỷ luật theo cấp học. Theo đó, đối với học sinh tiểu học chỉ còn 2 biện pháp: Nhắc nhở (áp dụng mức độ 1) và Yêu cầu xin lỗi (áp dụng khi tái phạm mức 1 sau nhắc nhở hoặc mức 2 trở lên).

Đối với học sinh ngoài đối tượng tiểu học chỉ còn 3 biện pháp: Nhắc nhở (áp dụng mức độ 1), Phê bình (áp dụng khi tái phạm mức 1 sau nhắc nhở hoặc mức 2), Yêu cầu viết bản tự kiểm điểm (áp dụng khi tái phạm mức 1/2 sau các biện pháp trước đó, hoặc mức 3).

Những hình thức kỷ luật nghiêm khắc như: Khiển trách trước Hội đồng kỷ luật; Cảnh cáo trước toàn trường; Đuổi học một tuần lễ; Đuổi học 1 năm theo quy định cũ áp dụng trong nhiều năm qua đã được loại bỏ. Biện pháp "Yêu cầu xin lỗi" và "Yêu cầu viết bản tự kiểm điểm" là những hình thức mới được nêu rõ trong Thông tư số 19.

Bảo đảm đúng thẩm quyền, chức năng, trách nhiệm của nhà trường

Thông tư số 19 không quy định việc ghi các biện pháp kỷ luật đối với học sinh trong hồ sơ và học bạ. Chỉ quy định bản kiểm điểm của học sinh được lưu trong hồ sơ của nhà trường. Điều này cho thấy tính nhân văn, tiến bộ, vì sự phát triển của học sinh trong việc kỷ luật học sinh.

Thông tư số 19 quy định một số hoạt động hỗ trợ chủ yếu như khuyên bảo, động viên, theo dõi, tư vấn, yêu cầu thực hiện hoạt động phù hợp, phối hợp gia đình.

Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, sự thay đổi này thể hiện một cách tiếp cận kỷ luật mang tính giáo dục, hỗ trợ và nhân văn, phù hợp bối cảnh đổi mới giáo dục của đất nước và xu hướng giáo dục hiện đại. Quy định mới bảo đảm thực hiện đúng thẩm quyền, chức năng, trách nhiệm của nhà trường là giáo dục học sinh, không đặt ra các quy định đối với trường hợp vi phạm nghiêm trọng, do đây thuộc trách nhiệm của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét giải quyết theo quy định.

THANH XUÂN