Thụy Điển tính bán 100-150 tiêm kích Gripen cho Ukraine

Thụy Điển và Ukraine ký ý định thư tăng cường hợp tác không quân ngày 22/10, trong đó Stockholm nêu khả năng bán 100-150 tiêm kích Gripen cho Kiev. Thủ tướng Ulf Kristersson cho biết cần khoảng ba năm để chế tạo và bàn giao chiếc Gripen E đầu tiên sau khi hoàn tất thỏa thuận, trong khi Tổng thống Volodymyr Zelensky muốn tiếp nhận từ năm 2026. Theo Thomas Newdick (War Zone), lô ban đầu nhiều khả năng liên quan đến các máy bay Gripen C/D đã qua sử dụng.

Tổng thống Zelensky và Thủ tướng Kristersson bên cạnh tiêm kích Gripen tại Linkoping ngày 22/10. Ảnh: AFP

Tổng quan hợp tác không quân Thụy Điển - Ukraine

Ý định thư khẳng định Thụy Điển sẽ hỗ trợ phát triển lực lượng không quân Ukraine trong tương lai, bao gồm trao đổi kinh nghiệm, kiến thức tác chiến trên không và sử dụng khí tài tiên tiến như tiêm kích. Newdick đánh giá nếu thương vụ thành hiện thực, đây sẽ là đơn hàng xuất khẩu lớn nhất trong lịch sử với dòng Gripen và ngành công nghiệp quốc phòng Thụy Điển.

Kịch bản chuyển giao và tiến độ

Ông Kristersson nói cần khoảng ba năm để bàn giao Gripen E sau khi chốt thỏa thuận. Trong khi đó, nhu cầu từ 2026 của Kiev cho thấy khả năng tiếp nhận sớm các khung thân Gripen C/D đã qua sử dụng, theo nhận định của Newdick.

Trước đó, phi công Ukraine đã bay thử Gripen C/D tại Thụy Điển năm 2023. Dòng tiêm kích này được cho là phù hợp với cách thức tác chiến hiện tại của Ukraine, khi lực lượng không quân thường xuyên phải cất giấu và triển khai từ sân bay dã chiến để tránh bị Nga phá hủy.

Năng lực sẵn có của Thụy Điển và số lượng Ukraine có thể tiếp nhận

Thụy Điển dự kiến vận hành 120 tiêm kích Gripen vào năm 2030, trong đó một nửa là biến thể E. Theo Newdick, căn cứ vào kế hoạch lực lượng này, Ukraine có thể chỉ nhận được khoảng 37 chiếc Gripen C/D, con số thực tế còn phụ thuộc niên hạn khung thân và các yếu tố khác.

Tổng thống Zelensky ngồi trong buồng lái tiêm kích Gripen tại Linkoping ngày 22/10. Ảnh: X/Ulf Kristersson

Thách thức vận hành và hỗ trợ

Newdick lưu ý việc Gripen là tiêm kích do Thụy Điển chế tạo có thể khiến Mỹ và một số nước NATO ở châu Âu gặp khó khăn hơn khi hỗ trợ Ukraine vận hành. Ngoài ra, hai bên còn phải tháo gỡ các vấn đề:

Cơ chế tài chính để Kiev chi trả.
Năng lực của Saab trong việc đẩy nhanh tiến độ sản xuất phục vụ xuất khẩu.
Rủi ro khi vận hành song song hai dòng tiêm kích hiện đại. Trước đây, không quân Ukraine từng từ chối nhận Gripen, cho rằng vận hành đồng thời F-16 và Gripen là rất khó khăn.

Thông số cơ bản của JAS 39 Gripen

Saab JAS 39 Gripen là tiêm kích hạng nhẹ, một động cơ do Thụy Điển phát triển, đưa vào biên chế từ năm 1996. Khoảng 300 chiếc đã xuất xưởng, phục vụ tại 7 nước. Biến thể mới nhất JAS 39E/F có giá gần 85 triệu USD mỗi chiếc.

Tác động chiến thuật và cán cân khu vực

Nếu được triển khai, số lượng tiêm kích Gripen đáng kể sẽ tăng cường lựa chọn tác chiến trên không cho Ukraine, đặc biệt trong bối cảnh lực lượng này phải phân tán và triển khai từ các sân bay dã chiến để hạn chế tổn thất. Tuy nhiên, lợi ích thực tế phụ thuộc vào số lượng, tiến độ bàn giao, mức độ hỗ trợ vận hành và khả năng duy trì kỹ thuật.

Góc nhìn so sánh với F-16

Ukraine đang tiếp nhận F-16, trong khi việc bổ sung Gripen đặt ra yêu cầu đào tạo, bảo dưỡng và hậu cần riêng biệt. Như giới chức Ukraine từng nêu, vận hành đồng thời hai vũ khí phức tạp như F-16 và Gripen là thách thức, đòi hỏi phân bổ nguồn lực và lộ trình triển khai phù hợp.

Nhìn chung, triển vọng hợp tác không quân Thụy Điển - Ukraine đang mở rộng, song các yếu tố kỹ thuật, sản xuất và hậu cần sẽ quyết định mức độ đóng góp của Gripen đối với năng lực tác chiến của Kiev.

CTVX