Tỉ lệ sinh trên thế giới bất ngờ tăng cao sau đại dịch COVID-19

Tỉ lệ sinh nở ở các quốc gia có nền kinh tế phát triển đã tăng trở lại mức trước đại dịch COVID-19

Được biết, tỷ lệ sinh bắt đầu giảm mạnh vào cuối năm 2020 khi đại dịch COVID-19 bùng phát mạnh và mọi người dân bị yêu cầu ở trong nhà, dẫn đến trầm trọng thêm xu hướng giảm dân số vốn đã rất nguy hiểm ở các quốc gia giàu có.

Tỉ lệ sinh nở từng giảm xuống trong các giai đoạn đại dịch cúm năm 1918, cuộc Đại suy thoái và cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Nhưng phân tích dữ liệu quốc gia cho thấy tỉ lệ sinh nở đã phục hồi nhanh chóng ở hầu hết các nước phát triển.

Điều này phần lớn là do chi tiêu của chính phủ trong công cuộc chống lại dịch bệnh và nỗ lực sản xuất và phân phối vaccine. Klaus Prettner - Giáo sư kinh tế tại Đại học Kinh tế và Kinh doanh Vienna (Áo), cho biết: "Sự bất ổn kinh tế do đại dịch gây ra được giải quyết bằng các gói kích thích và phản ứng mở rộng của các ngân hàng trung ương".

Hiệu ứng đại dịch

Theo một cuộc khảo sát của công ty thăm dò Ifop của Pháp, khi nhiều quốc gia lần đầu tiên áp dụng các biện pháp đóng cửa để chống lại đại dịch vào đầu năm 2020, hoạt động tình dục đã giảm sút.

Biểu đồ thể hiện tỷ lệ quan hệ tình dục sụt giảm ở nữ giới ở nhiều quốc gia trong thời đầu đại dịch

Trong khoảng thời gian từ cuối năm 2020 đến nửa đầu năm 2021, 9 tháng sau đợt đóng cửa xã hội đầu tiên, các quốc gia từ Trung Quốc đến Pháp đã báo cáo số lần sinh thấp nhất. Italia có ít ca sinh vào năm 2021 hơn bất kỳ thời điểm nào kể từ khi quốc gia này được thành lập vào năm 1861.

Tỷ lệ sinh là số lượng trẻ sơ sinh trung bình mà một phụ nữ dự kiến sẽ có trong cuộc đời của họ. Các nhà nhân khẩu học thường chấp nhận rằng dân số của một quốc gia chỉ có thể tăng lên (không tính tới yếu tố di cư) nếu các cặp vợ chồng có trung bình ít nhất 2,1 con. Tuy nhiên, nhiều nền kinh tế phát triển đã có tỷ lệ sinh thấp hơn mức đó.

Kate H Choi - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu về Bất bình đẳng Xã hội tại Đại học California (Mỹ), cho biết mọi người có xu hướng sinh ít con hơn khi đối mặt với "một sự kiện thảm khốc kéo dài dẫn đến mức độ không chắc chắn cao". Các cặp vợ chồng thời COVID-19 có thể không muốn sinh con khi họ không biết thu nhập của họ sẽ có từ đâu, bà Choi cho biết.

Nhưng sau đó, vào năm 2021, số ca sinh bắt đầu phục hồi ở các quốc gia như Mỹ, Bắc Âu, Australia và Israel và trong một số trường hợp còn vượt quá tỉ lệ sinh trước đó, đây gọi là hiệu ứng bắt kịp.

Tác động của các biện pháp kích thích tiền tệ

Ở Anh và xứ Wales, số ca sinh đã giảm 5% trong nửa đầu năm 2021 so với cùng kỳ năm 2019. Đến nửa cuối năm, số ca sinh đã trở lại mức 2019. Vào cuối năm 2021, các quốc gia đã ghi nhận mức tăng sinh hàng năm đầu tiên kể từ năm 2015.

Biểu đồ thể hiện tỉ lệ sinh sụt giảm trong thời kỳ đại dịch cúm năm 1918

Sau khi giảm mạnh số ca sinh, Tây Ban Nha đã có nhiều trẻ ra đời vào tháng 3 và tháng 4/2021 hơn cùng kỳ năm 2020. Ở Đức, số ca sinh vào tháng 3/2021 nhiều hơn bất kỳ tháng 3 nào khác trong 20 năm qua.

Tại Mỹ, Cục điều tra dân số quan sát thấy số trẻ sinh ra trong khoảng thời gian từ tháng 12/2020 đến tháng 2/2021 thấp một cách bất thường, tương đương với 763 trẻ sinh ra mỗi ngày trong tháng 12. Anne Morse, một nhà nhân khẩu học tại Cục Điều tra Dân số cho biết: "Đó rất có thể là kết quả của đại dịch COVID-19. Vào nửa cuối năm 2021, Mỹ ghi nhận số ca sinh bằng với cùng kỳ năm 2019".

Các chuyên gia dân số và nhà kinh tế cho rằng các biện pháp kích thích tài chính và tiền tệ do nhiều chính phủ đưa ra giúp ngăn chặn tình trạng giảm sinh kéo dài.

Karoline Schmid - Người đứng đầu bộ phận mức sinh và già hóa dân số tại Bộ Kinh tế và Xã hội của Liên Hợp Quốc, cho biết các sáng kiến kích thích kinh tế đóng vai trò trong việc ngăn chặn tỷ lệ sinh giảm mạnh bằng cách cung cấp một vùng đệm tài chính chống lại bất ổn kinh tế.

"Mức sinh giảm trong và ngay sau khủng hoảng kinh tế là do các cặp vợ chồng hoãn sinh con do tỷ lệ thất nghiệp gia tăng, tình trạng mất việc làm ngày càng tăng và thu nhập hộ gia đình giảm. Tuy nhiên, các biện pháp kích thích tiền tệ từ các chính phủ ở một số quốc gia đã giúp ngăn chặn mức sinh giảm mạnh" – ông Schmid nói.

Quả bom hẹn giờ nhân khẩu học

Mức sinh giảm trong thời đầu đại dịch đã đẩy thế giới phải đối mặt với quả bom hẹn giờ nhân khẩu học giống như trước đại dịch: tỷ lệ sinh giảm có nguy cơ làm chậm tăng trưởng toàn cầu và khiến các quốc gia phải đối mặt với dân số già.

Tỷ lệ sinh toàn cầu đạt đỉnh năm 1960 và kể từ đó đã rơi vào tình trạng tự do. Do đó, các nhà nhân khẩu học tin rằng, sau nhiều thế kỷ bùng nổ gia tăng dân số, thế giới đang trên đà suy giảm dân số tự nhiên.

Theo một bài báo của Lancet xuất bản vào năm 2020, dân số thế giới sẽ đạt đỉnh 9,7 tỷ vào khoảng năm 2064, giảm xuống 8,7 tỷ vào cuối thế kỷ này. Khoảng 23 quốc gia có thể dự đoán dân số của họ sẽ giảm một nửa vào năm 2100: dân số Nhật Bản sẽ giảm từ mức đỉnh 128 triệu vào năm 2017 xuống dưới 53 triệu; Ý từ 61 triệu đến 28 triệu.

Tỷ lệ sinh thấp tạo ra một chuỗi các hệ lụy kinh tế. Ít người trẻ hơn dẫn đến lực lượng lao động nhỏ hơn, ảnh hưởng đến biên lai thuế, lương hưu và các khoản đóng góp chăm sóc sức khỏe.

"Một nền kinh tế gặp vấn đề về thiếu hụt lao động có thể phải chịu chi phí lao động cao hơn, năng suất giảm và mức sống thấp hơn" – bà Choi nhận định.

Christopher Murray, một trong những tác giả của báo cáo Lancet trên, cho biết thật khó để phóng đại tác động kinh tế và xã hội của sự suy giảm mức sinh. Ông Murray phân tích: "Chúng ta sẽ phải tổ chức lại xã hội. Nhưng tương lai không nhất thiết phải có ngày tận thế. Cũng như những lợi ích được báo cáo rộng rãi đối với môi trường, mức sinh giảm có thể khiến các chính phủ đầu tư nhiều hơn vào giáo dục. Nhiều hậu quả kinh tế tiêu cực có thể xảy ra của việc giảm mức sinh có thể được bù đắp bằng năng suất cao hơn".

Hà Anh (Theo FT)