Tiêm kích F-35 không còn được tin tưởng, Mỹ cắt gần 50% đơn hàng năm 2026?

Động thái này phản ánh những khó khăn ngày càng lớn của chương trình F-35, từ vấn đề kỹ thuật, tỷ lệ sẵn sàng chiến đấu thấp cho tới áp lực ngân sách.

Máy bay chiến đấu F-35A của Không quân Mỹ. (Nguồn: MW)

Theo kế hoạch mới, Không quân Mỹ chỉ nhận 24 chiếc F-35A, chưa bằng một nửa so với các năm trước. Thủy quân lục chiến sẽ nhận 11 chiếc F-35B phiên bản cất/hạ cánh thẳng đứng, trong khi phiên bản F-35C dành cho tàu sân bay có tổng cộng 12 chiếc, gồm 8 chiếc cho Hải quân và 4 chiếc cho Thủy quân lục chiến. Việc cắt giảm gần 50% số lượng F-35A đã được hé lộ từ tháng 6, ngay sau khi ngân sách được điều chỉnh để ưu tiên cho chương trình tiêm kích thế hệ thứ sáu F-47.

Tỷ lệ sẵn sàng thấp, nâng cấp bị trì hoãn

Phi đội F-35 hiện do Không quân, Hải quân và Thủy quân lục chiến Mỹ vận hành vẫn đang đối mặt với tỷ lệ sẵn sàng chiến đấu đáng báo động. Báo cáo mới nhất của Văn phòng Tổng thanh tra Bộ Quốc phòng Mỹ công bố vào tháng 12/2025 cho biết, chỉ khoảng 50% số F-35 đủ khả năng thực hiện nhiệm vụ tại một thời điểm bất kỳ.

Trước đó, báo cáo thường niên của Giám đốc Thử nghiệm và Đánh giá Hoạt động (DOT&E) cũng chỉ ra những trục trặc kéo dài trong quá trình nâng cấp F-35 lên chuẩn phần cứng và phần mềm Technology Refresh-3 (TR-3). Sự chậm trễ này đã kéo theo việc chuẩn Block 4 – gói nâng cấp quan trọng nhất của F-35, bị lùi sang đầu những năm 2030, làm suy giảm đáng kể giá trị tác chiến ngắn hạn của dòng tiêm kích này.

Việc giảm mua F-35 diễn ra trong bối cảnh Không quân Mỹ đang chịu áp lực ngân sách ngày càng lớn, chủ yếu do chi phí khổng lồ cho việc phát triển, mua sắm và vận hành tiêm kích thế hệ thứ sáu F-47. Để dồn nguồn lực cho chương trình này, Lầu Năm Góc thậm chí còn tiếp tục trì hoãn dự án F/A-XX – tiêm kích thế hệ mới dành riêng cho Hải quân Mỹ.

Thêm một yếu tố khiến vị thế của F-35 bị đặt dấu hỏi là việc Trung Quốc công bố hai mẫu tiêm kích thế hệ thứ sáu vào tháng 12/2024, ngay từ giai đoạn nguyên mẫu bay. Diễn biến này làm dấy lên những nghi ngờ nghiêm trọng về khả năng sống sót và hiệu quả của F-35 trong các môi trường tác chiến cường độ cao trong tương lai, đặc biệt là trước các đối thủ ngang tầm.

F-35 vẫn 'đắt hàng' trên thị trường quốc tế

Dù đơn hàng trong nước của Mỹ sụt giảm, sản lượng F-35 toàn cầu vẫn dự kiến vượt 130 chiếc mỗi năm, nhờ nhu cầu mạnh mẽ từ thị trường quốc tế. Khoảng 20 quốc gia đã đặt mua F-35, trong hầu hết các cuộc đấu thầu, mẫu tiêm kích này vượt trội rõ rệt so với các đối thủ phương Tây, đơn giản vì hiện nay F-35 là tiêm kích thế hệ thứ năm duy nhất đang được sản xuất hàng loạt.

Các khách hàng truyền thống như Đức và Vương quốc Anh được dự đoán sẽ tiếp tục mở rộng đơn đặt hàng, trong khi những khách hàng mới từ Bồ Đào Nha đến Saudi Arabia, cũng đang chuẩn bị gia nhập danh sách người mua. Việc Mỹ giảm mua F-35 trong ngắn hạn thậm chí còn giúp đẩy nhanh tiến độ các hợp đồng xuất khẩu, khi phần lớn sản lượng được chuyển hướng phục vụ thị trường nước ngoài.

Xuân Minh