Tiếp tục nghiên cứu việc đổi tên Tòa án nhân dân cấp tỉnh, huyện

Nhằm đổi mới Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân cấp huyện theo thẩm quyền xét xử, dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) quy định tổ chức Tòa án nhân dân phúc thẩm thay cho Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân sơ thẩm thay cho Tòa án nhân dân cấp huyện. Ví dụ: Tòa án nhân dân phúc thẩm Hà Nội, Tòa án nhân dân sơ thẩm Hoàn Kiếm….

Toàn cảnh phiên họp

Theo cơ quan soạn thảo, sự thay đổi này nhằm thể chế hóa nhiệm vụ “bảo đảm tính độc lập của tòa án theo thẩm quyền xét xử” được đề ra tại Nghị quyết số 27-NQ/TW.

Quy định này phù hợp với truyền thống tư pháp nước nhà khi Chủ tịch Hồ Chí Minh quyết định thành lập các Tòa án của nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, phù hợp với quy định của Hiến pháp “Tòa án là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”; đồng thời, phù hợp với định hướng phát triển lâu dài của Tòa án.

Cơ quan soạn thảo cho biết, thời gian tới sẽ tiếp tục đề xuất tăng thẩm quyền cho Tòa án nhân dân sơ thẩm khi các cơ quan tiến hành tố tụng ở cấp sơ thẩm có đủ năng lực điều tra, truy tố, xét xử tất cả các loại vụ việc. Tòa án nhân dân phúc thẩm sẽ có nhiệm vụ chính yếu là xét xử theo thủ tục phúc thẩm.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Minh Trang (Vĩnh Long) phát biểu

Tại phiên họp tổ chiều 9.11, ĐBQH Nguyễn Thị Minh Trang (Vĩnh Long) cho rằng, việc đổi tên Tòa án nhân dân cấp tỉnh và cấp huyện nhằm thể chế hóa Nghị quyết 27: bảo đảm tính độc lập của Tòa án theo thẩm quyền xét xử; bảo đảm độc lập giữa các cấp xét xử.

“Đây là nội dung quan trọng trong cải cách tư pháp, tuy nhiên, dự thảo Luật mới chỉ thay đổi tên gọi, chưa làm rõ nội dung thay đổi chức năng, quyền hạn, mô hình tổ chức của Tòa án nhân nhân cấp tỉnh và cấp huyện”, đại biểu Nguyễn Thị Minh Trang góp ý.

Cũng băn khoăn về quy định này, ĐBQH Lê Minh Toàn (Bình Định) cho rằng: “Tòa án các cấp có mối quan hệ theo thẩm quyền xét xử và theo cấp hành chính. Dự thảo Luật quy định hệ thống tòa án theo thẩm quyết xét xử - vậy giữa tòa án các cấp còn mối quan hệ hành chính không; nếu còn thì mối quan hệ giữa tòa phúc thẩm và sơ thẩm như thế nào? Tòa phúc thẩm có xét xử sơ thẩm hay không?”

“Vấn đề này cần phải tiếp tục nghiên cứu để bảo đảm được cả hai mối quan hệ theo thẩm quyền xét xử và theo cấp hành chính giữa tòa án nhân dân cấp tỉnh và cấp huyện”, đại biểu Lê Minh Toàn đề nghị.

Đại biểu Quốc hội Lê Minh Toàn (Bình Định) phát biểu

Trong báo cáo thẩm tra dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Ủy ban Tư pháp cho biết, đa số ý kiến không tán thành với dự thảo Luật. Lý do: việc “đổi tên gọi” này chỉ là vấn đề hình thức, chỉ thay đổi tên gọi mà không thay đổi về nội dung. Các Tòa án này vẫn gắn với các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp tỉnh và giữ nguyên về thẩm quyền. Vì vậy, chưa đáp ứng yêu cầu “bảo đảm tính độc lập của Tòa án theo thẩm quyền xét xử”.

Bên cạnh đó, việc thay đổi này dẫn tới không tương thích về tổ chức với các cơ quan tư pháp khác ở địa phương (Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát…); phải sửa đổi, bổ sung nhiều đạo luật liên quan, nhất là các luật trong lĩnh vực tư pháp, như: các luật tố tụng để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật; đồng thời phát sinh chi phí tuân thủ như phải sửa con dấu, biển hiệu, các loại mẫu giấy tờ,… Do đó, đề nghị giữ nguyên tên gọi của Tòa án nhân dân cấp huyện, tòa án nhân dân cấp tỉnh như quy định của Luật hiện hành.

Bên cạnh đó, một số ý kiến trong Ủy ban tán thành quy định của dự thảo Luật, và cho rằng, việc đổi mới các Tòa án nêu trên khẳng định đúng bản chất để bảo đảm tính độc lập của Tòa án theo thẩm quyền xét xử; quan hệ giữa các Tòa án là quan hệ tố tụng, không phải là quan hệ hành chính và bảo đảm nguyên tắc độc lập giữa các cấp xét xử.

Việc đổi mới các Tòa án này không ảnh hưởng đến sự lãnh đạo của Đảng, giám sát của cơ quan dân cử đối với TAND sơ thẩm và TAND phúc thẩm; không ảnh hưởng đến quan hệ phối hợp với cơ quan tư pháp cùng cấp; không xáo trộn về tổ chức cán bộ, không tăng đầu mối, biên chế.

Tin và ảnh: Hà Lan