Tiêu chuẩn khí thải ô tô: Lộ trình đừng quá đường đột

Những ngày qua, thông tin Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất dự kiến áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 4 đối với ô tô sản xuất trong nước từ 1/1/2026 lưu hành tại Hà Nội và TP. HCM, thu hút sự chú ý đặc biệt của dư luận.

Ảnh minh họa

Bởi lẽ, đề xuất này, trước hết là một bước tiến quan trọng trong nỗ lực giảm thiểu ô nhiễm không khí và hướng tới giao thông bền vững. Đây là chính sách được nhiều đô thị trên thế giới áp dụng, nhất là những khu vực đông dân cư, cần giảm thiểu tỷ lệ phát thải từ phương tiện cơ giới, đặc biệt là ô tô.

Bên cạnh đó, chính sách này ngoài việc góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí tại hai đô thị có mật độ phương tiện cao nhất cả nước, đồng thời thúc đẩy việc chuyển đổi sang các phương tiện xanh, thân thiện với môi trường.

Tuy vậy, cũng có nhiều ý kiến băn khoăn về lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải đặt ra tại đề xuất này. So với quy định hiện hành được quy định tại Quyết định 16/2019/QĐ-TTg, mức tiêu chuẩn khí thải tăng lên đáng kể. Cụ thể, theo Quyết định số 16 năm 2019, xe ô tô sản xuất trước năm 1999 đều áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 1; xe ô tô sản xuất từ năm 1999 đến nay áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 2.

Mặc dù vậy, số xe trượt đăng kiểm vẫn chiếm tỷ lệ không nhỏ. Chẳng hạn, năm 2024, dù số lượng xe trượt đăng kiểm đã giảm, song vẫn chiếm hơn 18%. Bởi vậy, nếu nâng tiêu chuẩn khí thải đối với xe sản xuất từ năm 2017 lên mức 3 trên toàn quốc và mức 4 đối với Hà Nội và TP. HCM từ 1/1/2026 theo đề xuất của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, chắc chắn số lượng xe trượt đăng kiểm sẽ tăng lên đáng kể, nếu không muốn nói là rất nhiều.

Nhiều người sở hữu ô tô sản xuất từ năm 2017, dù vẫn trong tình trạng tốt, có thể không đáp ứng được tiêu chuẩn khí thải mới. Điều này có thể dẫn đến việc họ phải nâng cấp hoặc thay thế phương tiện, gây áp lực tài chính đáng kể, không phải gia đình nào cũng có thể đáp ứng được.

Thêm nữa, việc siết chặt tiêu chuẩn khí thải có thể ảnh hưởng đến thị trường xe cũ, dịch vụ bảo dưỡng và sửa chữa ô tô. Các doanh nghiệp trong lĩnh vực này cần thích ứng với nhu cầu mới, chẳng hạn như cung cấp dịch vụ nâng cấp hệ thống khí thải hoặc hỗ trợ khách hàng chuyển đổi sang xe thân thiện với môi trường.

Ngoài ra, chính sách này có thể tạo ra sự bất bình đẳng nếu không đi kèm với các biện pháp hỗ trợ phù hợp. Người dân ở các khu vực khác nhau, với mức thu nhập và khả năng tiếp cận dịch vụ khác nhau, sẽ chịu ảnh hưởng không đồng đều.

Bởi vậy, để áp dụng tiêu chuẩn khí thải xe ô tô cao hơn, đặc biệt là tại Hà Nội và TP. HCM, cần công bố lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải một cách dài hơi, với các mốc thời gian cụ thể, để người dân và doanh nghiệp có thời gian chuẩn bị, chứ không phải đưa ra lộ trình đường đột, vừa đưa ra đã áp dụng, người dân không kịp trở tay. Bởi vậy, để đảm bảo hiệu quả của chính sách, cần nâng cao năng lực của các trung tâm kiểm định khí thải, đảm bảo tính chính xác và minh bạch trong quá trình kiểm tra. Ngoài ra, cần triển khai các biện pháp giám sát và xử lý vi phạm một cách nghiêm minh.

Chính phủ nên xem xét các chính sách hỗ trợ tài chính, chẳng hạn như trợ cấp mua xe mới, ưu đãi thuế cho xe thân thiện với môi trường, hoặc hỗ trợ nâng cấp hệ thống khí thải cho xe cũ, để đảm bảo mọi người dân đều có cơ hội tuân thủ quy định mới. Đồng thời, cần tổ chức các chương trình truyền thông để nâng cao nhận thức của người dân về lợi ích của việc giảm thiểu ô nhiễm không khí.

Việc áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 4 tại Hà Nội và TP.HCM từ năm 2026 là một bước đi quan trọng trong nỗ lực bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, để chính sách này đạt được hiệu quả mong muốn và không gây ra những tác động tiêu cực về mặt xã hội, cần có một lộ trình triển khai hợp lý, đi kèm với các biện pháp hỗ trợ và giám sát chặt chẽ. Việc đánh giá tác động xã hội một cách toàn diện sẽ giúp đảm bảo rằng chính sách không chỉ hiệu quả về mặt môi trường mà còn công bằng và khả thi về mặt xã hội.

Quách Đồng/VOV- Giao thông