'Tiểu Cự Giả' – chìa khóa cho tham vọng công nghệ toàn cầu của Trung Quốc

Công nhân vận hành trên dây chuyền sản xuất chip của một công ty công nghệ cao ở Cửu Giang, tỉnh Giang Tây. Ảnh: China Daily

Theo trang Asia Times, thành công đột ngột của công ty trí tuệ nhân tạo DeepSeek đã thu hút sự chú ý toàn cầu đến hệ sinh thái doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) mà Bắc Kinh đang xây dựng nhằm tìm ra giải pháp cho các thách thức trong và ngoài nước.

Một trụ cột quan trọng của hệ sinh thái này là chính sách “Tiểu Cự Giả”, nhằm nuôi dưỡng các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thế mạnh chuyên biệt, tinh vi, khác biệt và sáng tạo trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược như trí tuệ nhân tạo, robot, kinh tế tầm thấp, chất bán dẫn…

Chính sách này và vai trò của các SME đổi mới sáng tạo ở Trung Quốc càng nổi bật từ khi bắt đầu cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung dưới thời chính quyền Tổng thống Trump và các biện pháp hạn chế xuất khẩu nguyên liệu và công nghệ chiến lược sang Trung Quốc.

Đồng thời, chiến lược công nghệ dân tộc chủ nghĩa đầy tham vọng của Bắc Kinh được thúc đẩy với mục tiêu thay thế nhập khẩu bằng cách tạo ra các công ty cạnh tranh toàn cầu. Cùng lúc đó, chiến dịch chấn chỉnh các hãng công nghệ lớn trong nước để lại khoảng trống trong ngành sáng tạo mà các SME kỳ vọng lấp đầy.

Trong bối cảnh đó, Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc (MIIT) đã đưa ra chính sách Tiểu Cự Giả từ năm 2018, với mục tiêu xây dựng mạng lưới các SME đổi mới trong các ngành chiến lược và hỗ trợ họ bằng tài chính và các biện pháp khác.

Tính đến tháng 12/2024, đã có 6 đợt công nhận Tiểu Cự Giả, với tổng cộng 14.600 SME đủ điều kiện nhận ưu đãi đặc biệt, vượt mục tiêu 10.000 doanh nghiệp vào năm 2025 trong kế hoạch 5 năm lần thứ 14.

Tuy nhận được hỗ trợ từ nhà nước, nhưng các Tiểu Cự Giả vẫn không tránh khỏi các vấn đề cấu trúc của nền kinh tế Trung Quốc và toàn cầu, có thể hạn chế hiệu quả của chính sách này.

Dù vậy, khi cạnh tranh kinh tế Mỹ – Trung vẫn sẽ tiếp diễn dưới nhiều hình thức, các Tiểu Cự Giả đóng vai trò quan trọng trong việc định hình xem Trung Quốc có thể duy trì và nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu hay không.

Khắc phục “điểm yếu” trong chuỗi cung ứng thông qua đổi mới

Các tiêu chí để lựa chọn Tiểu Cự Giả do MIIT đưa ra đảm bảo chỉ có những công ty chiến lược, tiềm năng củng cố chuỗi cung ứng nội địa mới được chọn.

Bên cạnh lợi nhuận ổn định và quản trị tốt, chương trình đặc biệt chú trọng khả năng đổi mới và vị thế chiến lược trong chuỗi cung ứng nội địa.

Để đủ điều kiện, các SME phải đầu tư tối thiểu 3% doanh thu vào R&D và sở hữu ít nhất 5 bằng sáng chế loại I đem lại lợi ích kinh tế rõ rệt.

Do đó, các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) đang được định hướng lại và khuyến khích đầu tư mạnh mẽ vào đổi mới sáng tạo, khi các nhà lãnh đạo Trung Quốc coi đổi mới là yếu tố sống còn, qua đó “an ninh hóa” lĩnh vực đổi mới công nghệ.

Xe tự hành của Uisee Technologies Beijing Co (một doanh nghiệp Tiểu Cự Giả) được trưng bày tại Mobile World Congress ở Thượng Hải năm 2018. Ảnh: Bloomberg

Hơn nữa, để được xếp hạng là Tiểu Cự Giả, các doanh nghiệp phải nắm giữ ít nhất 10% thị phần trong nước trong lĩnh vực ngách của mình, đồng thời có khả năng “khắc phục các điểm yếu” trong chuỗi cung ứng nội địa. Những tiêu chí cụ thể này cho thấy các Tiểu Cự Giả được khuyến khích hoạt động chủ yếu trong thị trường nội địa, thay vì nhắm tới thị trường toàn cầu, và dần dần thay thế sự phụ thuộc vào các nước phương Tây bằng cách củng cố chuỗi cung ứng trong nước.

Trên thực tế, phần lớn các Tiểu Cự Giả đã trở thành nhà cung cấp nguyên vật liệu đầu vào then chốt cho các doanh nghiệp Trung Quốc lớn hơn có tầm ảnh hưởng quốc tế - thậm chí trong một số trường hợp, là doanh nghiệp thống trị thị trường.

Ví dụ, các Tiểu Cự Giả như Hami CRRC New Energy Motor (trụ sở tại Tân Cương), chuyên sản xuất linh kiện chuyên dụng cho tua-bin gió, và ONOFF Electric (tại Hà Bắc), chuyên sản xuất bộ chuyển đổi điện gió, đều là đối tác chủ chốt của Công ty Công nghệ Tân Cương Goldwind - một trong những nhà sản xuất tua-bin gió lớn nhất thế giới.

Trong các lĩnh vực chiến lược khác, Tiểu Cự Giả tạo nên nền tảng quan trọng cho tham vọng thống trị công nghệ toàn cầu của Trung Quốc, bằng cách giảm thiểu rủi ro trong các mắt xích thượng nguồn của chuỗi cung ứng.

Một đặc điểm quan trọng khác của sáng kiến Tiểu Cự Giả là tăng cường mối liên kết giữa công nghiệp và học thuật ở cấp địa phương. Như từng thấy rõ trong quá trình phát triển hậu cải cách của Trung Quốc, các tỉnh phía Đông đóng vai trò chủ đạo trong chương trình này, khi phần lớn doanh nghiệp Tiểu Cự Giả tập trung tại các tỉnh ven biển.

Bên cạnh sức mạnh kinh tế của các tỉnh này, một mạng lưới mạnh mẽ các trường đại học, viện nghiên cứu và công ty công nghệ cũng giúp các tỉnh này mở rộng khả năng đổi mới sáng tạo.

Ngoài ra, các cụm chuyên dụng như quận Thung lũng quang học Vũ Hán, Khu công nghệ cao Hợp Phì và Quận Giang Ninh Nam Kinh cũng đóng góp đáng kể vào việc tập trung chuỗi cung ứng, với các Tiểu Cự Giả đóng vai trò ngày càng quan trọng trong hệ sinh thái đang phát triển này.

Liệu Tiểu Cự Giả có vươn ra toàn cầu không?

Chính phủ Trung Quốc phân bổ 6 triệu nhân dân tệ cho các Tiểu Cự Giả được chọn trong ba năm, cùng với các hỗ trợ tài chính khác từ Nhà nước và các tổ chức do nhà nước hậu thuẫn. Ngoài ra, sự hậu thuẫn của nhà nước dành cho Tiểu Cự Giả cũng được kỳ vọng sẽ giúp các công ty huy động tiền từ các sàn giao dịch chứng khoán và các nhà đầu tư mạo hiểm.

Trên thực tế, Sàn giao dịch chứng khoán Bắc Kinh đã được ra mắt vào năm 2021 với trọng tâm cụ thể là hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Kết quả là, khoảng 40% các đợt chào bán công khai lần đầu (IPO) được ra mắt trên các sàn giao dịch chứng khoán Thâm Quyến, Thượng Hải và Bắc Kinh vào năm 2022 là của các công ty Tiểu Cự Giả.

Với các tiêu chí khác nhau được quy định cho các Tiểu Cự Giả đủ điều kiện, các công ty này đang được nuôi dưỡng để khắc phục những thiếu sót trong chuỗi cung ứng trong nước và trở thành đối tác đáng tin cậy cho các công ty hạ nguồn của Trung Quốc có sự hiện diện trên toàn cầu.

Tuy nhiên, trong ngắn hạn, các công ty này phải đối mặt với mối lo trừng phạt từ phương Tây. Mặc dù phần lớn họ vẫn nằm ngoài các cơ chế trừng phạt của phương Tây, nhưng thành công của DeepSeek cũng có thể khiến các Tiểu Cự Giả của Trung Quốc bị giám sát chặt chẽ.

Tương tự như vậy, con đường tương lai của cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung cũng sẽ quyết định số phận của các Tiểu Cự Giả trên thị trường toàn cầu.

Thu Hằng/Báo Tin tức và Dân tộc